جدیدترین مطالب
أحدث المقالات
پیامدهای راهبردی رقابت چین-روسیه-آمریکا بر امنیت منطقهای شمالگان
اندیشکده مطالعات صلح بینالمللی استکهلم (سیپری) در گزارشی به قلم یان آنتونی، اکاترینا کلیمنکو و فئی سو آورده است: بهطورکلی، شمالگان به شکلی خوب قاعدهمند شده است. نفت و گاز از آبهای سرزمینی یا زمینهای که حوزه صلاحیتش محل بحث نباشد، استخراج میشود؛ درحالیکه استفاده از سرمایههای مشترک مانند ذخایر ماهی، موضوع توافقات منطقهای و دوجانبه قرارگرفته است.
مشاجرات بر سر مرزهای دریایی میان متحدان (کانادا و آمریکا) بهصورت نظامی تشدید نخواهد شد. بااینحال، سه عامل در حال به چالش کشیدن جاهطلبی بلندمدت برای حفظ شمالگان بهصورت منطقهای با سطح پایینی از تنش و سطح بالایی از همکاری است.
عامل اول، تغییرات اقلیمی است. افزایش دما و ذوب شدن یخ دریا دسترسی برای ماهیگیری تجاری را افزایش داده و دسترسی انسان به منطقه را سادهتر ساخته است. افزایش فعالیت تجاری و وعده توسعه بیشتر منابع در آینده، فرصتها و درعینحال چالشهای جدیدی را ایجاد کرده است.
عامل دوم افزایش علاقه و فعالیت دولتهای خارج از منطقه در امور شمالگان است. شمالگان توسط یک رژیم حکمرانی منطقهای مدیریتشده است، اما طیف گستردهتری از دولتها در پروژههای تجاری فعالتر شدهاند و به دنبال دسترسی بیشتر به منابع منطقه هستند. این امر بحثی را دراینباره به راه انداخته است که چه کسی باید قواعدی را که در این منطقه اعمال خواهد شد، تدوین کند.
عامل سوم، تأثیر تنشهای ژئوپلیتیک روبه رشد میان قدرتهای بزرگ است. سطح فعالیت نظامی در این منطقه در مقایسه با جنگ سرد پایین، اما در حال افزایش است. افزایش قابلتوجه حضور نظامی روسیه در شمالگان نگرانی رو به رشدی را درباره افزایش نیروی نظامی در شمالگان باعث شده است. آمریکا سرمایهگذاری سنگینی را در خصوص قابلیتهای نظامی لازم برای عملیات در این منطقه آغاز کرده است؛ ازجمله پروژههای جدیدی که به همراه متحدان سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) به اجرا درآمده است. شاید مهار تنشها میان چین و آمریکا امکانپذیر نباشد.
روسیه که با تحریمهای آمریکا و اتحادیه اروپا بر سر الحاق کریمه و درگیری در شرق اوکراین روبرو است، مشارکت با چین در توسعه شمالگان را افزایش داده است. چین بهنوبه خود تعاملش با دولتهای اسکاندیناوی (دانمارک، فنلاند، ایسلند، نروژ و سوئد) را نیز در تلاش برای ارتقای پروژههای تجاری و توسعه زیرساخت حملونقل گسترش داده است. فعالیت چین در شمالگان، بهنوبه خود، منطقه شمالگان را بهسوی وخامت بیشتر در روابط میان چین و آمریکا کشانده است.
موسسه بینالمللی مطالعات صلح استکهلم (سیپری) به بررسی تنشهای ژئوپلیتیک روبه افزایش میان چین، روسیه و آمریکا و این مسئله پرداخته است که آیا در شمالگان یک مثلث راهبردی در حال ظهور وجود دارد یا خیر. این گزارش تحلیلی بر مذاکراتی که در مجموعه وبینارهای سیپری با موضوع مثلث راهبردی در شمالگان مطرحشده و نیز اطلاعات علمی، دانشگاهی و رسانهایِ تکمیلکننده آن مذاکرات، مبتنی است.
این گزارش در نهایت نتیجه میگیرد که یک مثلث چین-روسیه- آمریکا وجود دارد و این مثلث اثرگذاری قابلتوجهی را بر امنیت شمالگان آغاز کرده است. اکنون هر یک از این سه قدرت مهم دو ضلع دیگر مثلث را بهعنوان نقاط مرجع اصلی در سیاست امنیتی در نظر میگیرد.
درهرصورت هر یک از آنها منافعی جداگانه دارند؛ حتی چین و روسیه که در حال ایجاد شراکتی نزدیکتر با یکدیگر هستند. چشماندازهای تحولات شمالگان و حکمرانی بر شمالگان ممکن است نقطه اختلاف چین و روسیه باشد علیرغم اینکه در پروژههای خاص با یکدیگر همکاری دارند.
رابطه درون این مثلث راهبردی در حال حاضر بر پویایی امنیتی شمالگان از طریق افزایش فعالیتهای نظامی و درعینحال جنبههای راهبردی فعالیتهای غیرنظامی مربوط به شبکههای دیجیتال، زیرساخت کشتیرانی و حملونقل تأثیر گذاشته است.
تأثیرات این مثلث راهبردی اکنون در حال کشیده شدن به نهادهای شمالگان ازجمله شورای شمالگان است؛ جایی که تنشها و اختلافات در نشستهایی روی میز گذاشته میشود که معمولاً به همکاری اختصاص دارند.
احتمالاً اگر در این خصوص اقدامی نشود، این وضعیت در آینده به وخامت خواهد کشید. بنابراین به اقداماتی برای مواجهه با چالشهای امنیتی نیاز است.
درعینحال این مسئله حائز اهمیت است که امروز در خصوص دامنه مشکلات امنیتی نظامی در شمالگان مبالغه نشود. نظامیسازی این منطقه حتی اگر بهطور ثابت در حال افزایش باشد، در مقایسه با سطوح جنگ سرد همچنان بسیار پایین است. درون شمالگان مسائل معدودی وجود دارد که بتواند عامل درگیری باشد و این منطقه بهطورکلی منطقهای منظم است. به چالشهای ایمنی، برخلاف امنیت، از طریق همکاری پاسخ داده میشود. برای کاهش شدت بروز در چالشهای امنیتی نظامی میتوان گامهایی را برداشت:
- میتوان بدون آنکه همکاری میان دولتهای شورای شمالگان مختل شود، یک گفتگوی امنیتی شمالگان را بر اساس الگوی همایش منطقهای آ.سه.آن یا آ.سه.آن بهعلاوه 3 طراحی کرد.
- یک گفتگوی جامع درباره کاهش خطرات دریانوردی میتواند با استفاده از بهعنوانمثال سمپوزیوم منطقهای دوسالانه قدرت دریایی (RSS) برای یک پلتفرم سازماندهی شود.
- یک گفتگو درباره خطرات زیستمحیطی مرتبط با فعالیتهای نظامی میتواند تحت پنجره هستهای شراکت زیستمحیطی بُعد شمالی NDEP سازماندهی شود.
- یک سیستم اطلاعرسانی مستقل میتواند برای اطلاعرسانی درباره دامنه و محل مانورهای دریایی به کاربران غیرنظامی ایجاد شود تا از اختلال در ماهیگیری تجاری و تحقیقات علمی جلوگیری کند.
کشورهای شمالگان نمیتوانند چین، روسیه و آمریکا را برای مذاکره درباره رابطه راهبردی مثلثی آنها در سطحی بالا کنار هم جمع کنند. بااینحال، دلیلی قانعکننده برای برگزاری چنین مذاکراتی وجود دارد و دولتهای شمالگان باید آن را ترغیب کنند. دولتهای شمالگان میتوانند پیش از گفتگوی راهبردی سهجانبه میان این سه قدرت نظامی مهم، از هر یک از سه کشور چین، روسیه و آمریکا دعوت کنند تا برنامههای آتیشان را در یک چارچوب منطقهای مانند مجمع امنیتی تشریح کنند.
0 Comments