وب‌سایت اندیشکده بروکینگز آمریکا در یادداشتی نوشت: اتحادیه اروپا به دنبال میانجیگری است. طبق اظهارت امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، اوضاع به‌قدری نگران‌کننده است که فرانسه نیروی دریایی خود در شرق مدیترانه را تقویت خواهد کرد؛ اما این‌ها تنها تکه‌ای از یک کوه یخ است.

در آغاز ماه اوت، مصر و یونان توافقی برای مرزبندی منطقه ویژه اقتصادی خود (مناطق دریایی تحت اختیار این کشورها) امضا کردند تا بخش خصوصی بتواند از منابع دریایی و زیردریایی بهره‌برداری کند که طبق انتظار، ترکیه آن را نپذیرفت. این موافقت‌نامه‌ها به‌طور دوجانبه توسط کشورها تنظیم‌شده است، هرچند که چارچوب بین‌المللی نیز بر آن نظارت دارد. هدف از این توافق، جلوگیری از جاه‌طلبی‌های ترکیه در این منطقه و پاسخ به اقدامات تحریک‌آمیز آنکارا (یادداشت تفاهم آنکارا با دولت وفاق ملی لیبی در استانبول در مورد مناطق ویژه اقتصادی و عملیات نظامی) است.

ضمانت لیبی

توافق لیبی – ترکیه دارای دو هدف عمده بود؛ تعریف مناطق ویژه اقتصادی ترکیه و لیبی و بهره‌برداری از منابع انرژی و تأمین کمک نظامی برای دولت وفاق ملی در جنگ داخلی جاری لیبی توسط ترکیه. هدف کلی آنکارا این است که ترکیه تا زمانی که از «اتحادیه گاز شرق مدیترانه» کنار گذاشته می‌شود بر این اتحادیه پیش‌دستی کند. اگر کشورهای عضو این اتحادیه (که در برخی موارد دارای روابط تیره با آنکارا هستند) ترکیه را همچنان کنار بگذارند، آنکارا از آن به‌عنوان دستاویزی برای راهبرد هرچه تهاجمی‌تر خود استفاده خواهد کرد. در این سناریو، آنکارا می‌تواند با ایجاد موانع حقوقی بین‌المللی، از صدور گاز این منطقه جلوگیری کرده و استخراج آن را پرهزینه سازد.

توافق ترکیه – دولت وفاق لیبی موجب خشم رقیب دولت وفاق ملی یعنی ژنرال خلیفه حفتر شده است که فرمانده ارتش ملی مستقر در توبروک بوده و در ماه آوریل طرابلس را محاصره کرده بود. حفتر از سال 2014 موردحمایت مصر و امارات بوده است. این دو کشور، لیبی را یک گزینه مناسب برای توسعه اهداف اقتصادی خود و همچنین، یک میدان بازی برای رویارویی ایدئولوژیکی با ترکیه و قطر قلمداد می‌کنند، دو کشوری که نمایندگان سیاسی اخوان‌المسلمین را بر عهده داشته و دشمن قسم‌خورده مصر و سلاطین خلیج [فارس] محسوب می‌شوند.

در چنین فضایی، لیبی ازیک‌طرف فرصتی فوق‌العاده برای ابوظبی است تا قدرت‌طلبی‌های متوسط خود را تحقق بخشد و از طرف دیگر فرصتی در اختیار قاهره قرار داده تا نفوذ خود را به سمت غرب گسترش دهد. درواقع، منطقه ساحلی سیرنائیکا در شرق لیبی همواره مکان تجارت و روابط عمیق قبیله‌ای با مصر بوده است. اخیراً، قاهره به دنبال ایفای نقشی محوری در بحران‌های گستره مدیترانه بوده که در آن، مشکلات فلسطینیان با مشکلات سوری‌ها و لیبیایی‌ها فصل مشترک داشته و منابع انرژی آن منافعی برای فراتر از حوزه مدیترانه به شمار می‌رود.

در این زمینه، فرانسه به دنبال ایفای نقش رهبری است؛ پاریس گاهی (در مورد عضویت ترکیه در ناتو، گاز طبیعی، مسئله پناه‌جویان و جنگ لیبی) مواضع مخالف آنکارا را اتخاذ کرده است. اوایل امسال، فرانسه برای عضویت در اتحادیه گاز شرق مدیترانه درخواست کرد و عضویت در آن را فرصتی برای تقویت راهبرد مدیترانه خود تلقی می‌کند. بااین‌حال، اروپا در کل برای مهار ترکیه فعلاً راهبرد واقعی ندارد.

نقش اساسی آمریکا

آمریکا این منطقه را به‌ویژه برای جلوگیری از مداخله چین و روسیه از طریق ائتلاف‌های منطقه‌ای، یکی از منافع مهم راهبردی خود می‌داند. هدف سیاسی آمریکا حفظ امنیت مسیرهای تجاری دریایی و در رأس آن‌ها کانال سوئز است. در این راستا، آمریکا به دنبال کاهش احتمال درگیری بین کشورهای منطقه، به‌ویژه کشورهای عضو ناتو یعنی ترکیه و یونان و به‌طور بالقوه فرانسه است.

خلأ برجای‌مانده از آمریکا در پویایی سیاسی مدیترانه به‌طور فزاینده‌ای توسط چین و روسیه پر شده است. این دو قدرت، از بی‌نظمی سیستمی و تنش فزاینده بین کشورها بهره‌برداری کرده و کاملاً قادر به مانور در این منطقه هستند.

واشنگتن باید از لیبی شروع کرده و به پیشبرد فرایند صلح از طریق دیپلماتیک و در صورت درخواست لیبی از طریق نظامی توسط سازمان ملل بپردازد تا برای برقراری امنیت و ایجاد شرایطی برای لغو یادداشت تفاهم 2019 ترکیه-دولت وفاق ملی، یک ائتلاف بین‌المللی سازمان‌دهی کند. این نکته راهبرد مهمی است، زیرا حذف پویایی فعلی بین قدرت‌های منطقه‌ای مستلزم ثبات در لیبی است.

از سوی دیگر، آمریکا باید اعضای اتحادیه گاز شرق مدیترانه را به‌اتفاق نظر در مورد شرایط انعطاف‌پذیر در قبال ترکیه سوق دهد و منافع مشروع ترکیه برای عضویت این اتحادیه را به رسمیت بشناسد تا این کشور نیز از فرصت تعامل و بهره‌برداری از این منابع مشترک برخوردار شود. در عوض، ترکیه نیز باید جاه‌طلبی‌های منطقه‌ای خود را محدود کرده و به این مسئله توجه کند که درگیری نظامی بین قدرت‌های مدیترانه فاجعه‌بار خواهد بود.