جدیدترین مطالب
أحدث المقالات
نقش و منافع پاکستان در روند صلح افغانستان
مدیحا افضل در مطلبی که اندیشکده بروکینگز آن را منتشر ساخت، نوشت: حدود یک سال بعدازاینکه ترامپ آشکارا از پاکستان به دلیل دروغ و فریبکاری شدیداً انتقاد کرد و حمایت امنیتی از این کشور را در اوایل 2018 قطع نمود، پاکستان به سومین بازیگر مهم در گفتگوهای آمریکا – طالبان تبدیل شد. تا فوریه 2020 وقتیکه توافقنامه صلح طالبان – آمریکا امضا شد، پاکستان رویکرد جاهطلبانهای را در سیاست خارجی در قبال افغانستان دنبال کرد. البته همهگیری ویروس کرونا باعث ایجاد وقفه در رویکرد جدید پاکستان شده است، چراکه این کشور و بقیه دولتها مسیر مقابله با کرونا را در پیشگرفته و متمرکز بر داخل شدهاند. این امر احتمالاً موقتی خواهد بود.
وقتیکه زلمای خلیلزاد در سپتامبر 2018، بهعنوان نماینده آمریکا در امور افغانستان و روند صلح این کشور منصوب شد، پاکستان نگران بود. طی یک سال و نیم از انتصاب خلیلزاد، هر بار سفرش به منطقه شامل بازدید از اسلامآباد نیز بود.
با ردگیری بیانیههای خلیلزاد طی نزدیک به دو سال گذشته، اتکای وی به پاکستان فزاینده بوده و لحنش در قبال اسلامآباد نرمتر شد. پاکستان بهواسطه مناسباتش با آمریکا و طالبان، برای استفاده از ساختار دومرحلهای روند صلح موقعیتی منحصربهفرد داشت.
پاکستان برای کشاندن طالبان به میز مذاکره کمک کرد که نهایتاً منجر به توافق شد. شاه مسعود قریشی، وزیر امور خارجه پاکستان در مراسم امضای توافق صلح بین آمریکا و طالبان در 29 فوریه 2020 در دوحه حضور داشت و به دو طرف تبریک گفت.
شاید توافق بین طالبان و آمریکا درهرصورت منعقد میشد. طالبان هر چه میخواست به دست آورد. ترامپ فکرش را بر خروج از افغانستان متمرکز کرده و میخواست به هر شکلی قبل از انتخابات به توافق با طالبان دست پیدا کند. این امر در مورد نقش پاکستان و میزان و دلیل تأثیرگذاری این کشور بر روند حصول توافق صلح با طالبان تردید ایجاد میکند. صرفنظر از این امر، این پاکستان بود که در میز مذاکرات همراه با دو طرف دیگر حضور داشت. پاکستان نسبت به کنشگری هند در افغانستان نگرانی داشته و در حقیقت محاسباتش در افغانستان مبتنی بر این نگرانی است.
مناسبات ترامپ و عمران خان آغازی سخت داشت. چند ما بعد از انتخاب عمران خان بهعنوان نخستوزیر پاکستان، دو رهبر پوپولیست جنگ لفظی را در توییتر در خصوص کمک آمریکا به پاکستان و نقش این کشور در مبارزه با تروریسم راه انداختند.
اما در دسامبر همان سال بعد از اولین سفر خلیلزاد بهعنوان نماینده آمریکا به منطقه، ترامپ به عمران خان نامه نوشت و درخواست کمک برای پیشبرد روند صلح افغانستان نمود. پاکستان مدت طولانی مخالف حضور نظامی آمریکا در افغانستان و موافق راهحل توافق شده با طالبان بوده است. ارتش پاکستان پی برد که حضور طالبان در قدرت ناشی از توافق صلح احتمالاً کابل را همسو با دیدگاه عمق استراتژیک اسلامآباد در افغانستان خواهد ساخت. این مؤلفهها موجب شد تا پاکستان طالبان را به میز مذاکره بکشاند. در ژانویه 2019، سناتور لیندسی گراهام به پاکستان سفر نمود و با نخستوزیر این کشور درباره آشتی با طالبان گفتگو کرد. گراهام همچنین زمینه دیدار عمران خان و ترامپ را هموار نمود. عمران خان در جولای 2019 با ترامپ در کاخ سفید ملاقات کرد و سپس چند دیدار ازجمله در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد و نشست مجمع جهانی اقتصاد در داوس (سوئیس) داشتهاند.
بلندپروازیهای سیاست خارجی
همزمان پاکستان خود را به عنصری مفید برای آمریکا در افغانستان تبدیل نمود و ترامپ لحنش را در قبال اسلامآباد تغییر داد و دیگر این کشور را دولت تروریست خطاب نکرد. پاکستان نیز بسته نجات صندوق بینالمللی پول را دریافت کرد و وضعیتش در گروه ویژه اقدام مالی ثابت باقی ماند یعنی در وضعیت هشدار یا همان سطح خاکستری.
پاکستان با اعتماد به نفس شروع به اجرای سیاست خارجی بلندپروازانه کرد. در پاییز 2019، عمران خان بعد از دیدار با ترامپ در حاشیه نشست سازمان ملل متحد، پیشنهاد میانجیگری میان ایران و عربستان را ارائه کرد. پاکستان مناسباتش را با این دو کشور متوازن ساخته است، اما ورود به دعوای این دو کشور حاکی از مسیر جدید در سیاست خارجی اسلامآباد بود.
بعد از به شهادت رسیدن سردار سلیمانی توسط ارتش آمریکا، پاکستان درنگ نکرد و خود را از حیث دیپلماتیک در منازعه ایران – آمریکا قرار داد. عمران خان گفت خوشحال خواهد شد چنانچه بین واشنگتن و تهران میانجیگری کند. رئیس ستاد مشترک پاکستان خواستار حداکثر خویشتنداری طرفین شد و وزیر امور خارجه پاکستان به ایران، عربستان و آمریکا سفر کرد.
با شروع همهگیری ویروس کرونا و تأثیرات بهداشتی و اقتصادی آن، عمران خان به نیابت از کشورهای درحالتوسعه نامهای به کشورهای صنعتی و مؤسسات چندجانبه برای کاهش بدهی نوشت. گروه 20 و صندوق بینالمللی پول با تعلیق بازپرداخت بدهی از سوی کشورهای درحالتوسعه تا پایان سال 2020 موافقت کردهاند. دولت عمران خان این اقدام را پیروزی دولت خود برشمرد.
مناسبات پاکستان با چین و هند چگونه است؟ در ارتباط با چین بهعنوان نزدیکترین متحد پاکستان، مناسبات بلا تغییر بوده است. در ارتباط با هند باید گفت بعد از لغو خودمختاری منطقه کشمیر، پاکستان خود را محدود به شعار تند نموده و تنشهای مرزی بالا بوده است.
سؤال اصلی که همچنان بلا پاسخ مانده این است که آیا رویکرد پاکستان نسبت به گروههای جنگجو، بهویژه گروه حقانی بهطور اساسی تغییر کرده است؟ برای پاسخ به سؤال باید دید اهداف پاکستان در افغانستان چیست؟
دو چیز را پاکستان در افغانستان نمیخواهد؛ اول خروج عجولانه آمریکا از افغانستان و دوم دولت دوست با هند.
پاکستان به دنبال نوعی توافق برای تقسیم قدرت در افغانستان است. اگر طالبان نقش بزرگتری در دولت افغانستان داشته باشد، در آن صورت دولت این کشور روابط دوستانهتری با اسلامآباد خواهد داشت. البته بعید است پاکستان مایل به کنترل کامل طالبان بر افغانستان باشد. اول اینکه روابط پاکستان با طالبان یکپارچه نیست. دوم اینکه پاکستان مایل به امارت اسلامی در افغانستان نیست.
0 Comments