کمال خرازی رئیس شورای راهبردی روابط خارجی در مجمع صلح جهانی در پکن در موضوع “امنیت بین‌المللی و روند ضد جهانی شدن” به ارائه سخنرانی پرداخت و گفت: مایلم به عنوان مقدمه به سه پدیده تأثیرگذار بر امنیت بین‌المللی در دهه­‌های پس از جنگ جهانی دوم اشاره کنم. مورد اول استقلال کشورهای مستعمره و روی کار آمدن دولت‌های دیکتاتوری در این سرزمین‌ها که از حمایت غرب برخوردار بودند، است. علاوه بر آن تقسیم کشورهای بزرگ به کشورهای کوچک­‌تر با مرزهای ساختگی، انسان‌های بسیاری را از موطن اصلی خود آواره و از تاریخ، فرهنگ و هویت اصلی خود جدا ساخت. این رویداد همچون آتشی زیر خاکستر، امکان درگیری‌های قومی و بی‌ثباتی دائمی را در این کشورها فراهم ساخت که بعضاً به درگیری‌هایی منطقه­‌ای و بین‌المللی کشیده شد که حتی تا امروز استمرار یافته است.

خرازی با اشاره به دومین پدیده تأثیرگذار بر امنیت بین‌المللی در دهه­‌های پس از جنگ جهانی دوم ادامه داد: فروپاشی نظم دو قطبی جهان. پس از فروپاشی شوروی آمریکا در صدد تشکیل جهان تک قطبی برآمد که موفق نشد و به جای آن مجموعه­‌ای از قدرت‌های منطقه­‌ای ظهور یافتند که مستقل از ابرقدرت آمریکا هر کدام از قدرت و نفوذ بالایی در منطقه خود برخوردار بودند. این شرایط جدید، یعنی وجود قدرت‌های بزرگ و منطقه­‌ای، پارادایم جدیدی را به نام جهانی شدن می­‌طلبید تا همه قدرت‌های بزرگ و منطقه­‌ای در آن مشارکت داشته باشند.

رئیس شورای راهبردی روابط خارجی خاطرنشان کرد: سومین مورد، ظهور پدیده جهانی شدن است که در چند دهه اخیر با توسعه فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات به شدت شتاب گرفت. در واقع جهانی شدن را می­‌توان فرصتی برای مشارکت همه دولت ـ ملت‌ها در پیشبرد امور جهانی دانست، به طوری که موجب هم‌افزایی و برخورداری همه از مواهب آن شد. جهانی شدن همچنین می‌تواند موجب تغییرات فراملی و ملی‌ گردد و بر ابعاد فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و امنیتی کشورها تاثیر بگذارد. بدین ترتیب، جهانی شدن می­‌توانست نظام مطلوب و آزمون شده­ دموکراسی در سطوح دولت ـ ملت‌ها را به الگویی کارآمد برای نظام جهانی پسا دو قطبی مبدل سازد.

وی ادامه اداد: البته، متأسفانه گرچه در عالم نظری، جهانی شدن امیدهای بزرگی را در بین ملت‌ها آفرید، ولی در عمل به ابزار زیاده‌خواهی و نفوذ فرهنگی قدرت‌های بزرگ تبدیل شد و نارضایتی و ناامیدی کشورهای کوچک را فراهم ساخت. در واقع جهانی شدن به نوعی استعمار فرانو انجامید که در آن صاحبان قدرت، ثروت و علم و فن‌آوری منابع بیش‌تری را به خود اختصاص دادند و کشورهای کوچک همچنان در فقر و عقب‌ماندگی فروماندند. جدال بین نظر و عمل در پدیده جهانی شدن همچنان ادامه یافت به طوری که در عمل آنچه پیش‌بینی می‌شد تحقق نیافت.

رئیس شورای راهبردی روابط خارجی خاطرنشان کرد: از سوی دیگر، با توسعه فن‌آوری‌های اطلاعات و ارتباطات و شبکه‌های اجتماعی، تلاش‌های قدرت‌های بزرگ برای نفوذ فرهنگی در کشورهای دیگر از جمله کشورهای اسلامی و همسان سازی خرده جوامع اسلامی در اروپا و تحقیر آنها گسترش یافت و موجبات ناخرسندی آنها را فراهم ساخت. این نارضایتی فضایی را فراهم ساخت تا گروه‌های افراطی ـ تکفیری بتوانند نظر جوانان این جوامع را به خود جلب کنند و آنها را متقاعد سازند که جهانی شدن به معنای از دست رفتن ارزش‌ها، اصالت و هویت جوامع دیگر در اثر نفوذ فرهنگی قدرت‌هاست. مشکلات اقتصادی و  بیکاری جوانان نیز از عواملی بود که شرایط را برای شکل‌گیری و نیروگیری گروه‌های افراطی آسان­‌تر ساخت.

خرازی گفت: در چنین فضایی مقوله همکاری‌های بین‌المللی و منطقه‌ای نیز دستخوش تحول شد. ائتلاف‌های منطقه­‌ای که می‌توانست در خدمت توسعه جهانی باشد به ابزاری در جهت منافع قدرت‌های بزرگ تبدیل شد. این روند تا انتخابات اخیر ریاست جمهوری آمریکا ادامه داشت، به طوری که هر یک از قدرت‌های بزرگ تلاش می­‌کردند منافع حداکثری خود را دنبال کنند. رقابت حاصله بین قدرت‌های بزرگ اقتصادی در عمل به سود یک طرف و زیان طرف دیگر انجامید، به طوری که در چنین مصافی ابرقدرتی همچون آمریکا خود را بازنده یافت و این موجب ظهور رئیس‌جمهور جدیدی در آمریکا شد که ضد جهانی شدن بود.

این مقام ایرانی افزود: در این میان انفجار انقلاب‌های عربی در منطقه شمال آفریقا و خاورمیانه و پیامدهای آن از جمله دخالت برخی از کشورهای منطقه همچون عربستان سعودی، امارات، قطر در کشورهای این منطقه، همچون سوریه، یمن و بحرین و حمایت آنها از گروه‌های افراطی مذهبی به تشکیل گروه‌های تروریستی ـ تکفیری بزرگی همچون القاعده و داعش در این مناطق منجر شد و آنها را با معضل بزرگی رو به رو ساخت که می‌رفت تا موجب سرنگونی حکومت‌های منطقه و تشکیل دولتی تکفیری و ضد بشری در سرزمین‌های عراق، سوریه و لبنان شود.

وی ادامه داد: از سوی دیگر، فعالیت‌های تروریستی و نیروگیری آنها از کشورهای مختلف از جمله کشورهای اروپایی و بازگشت برخی از نیروهای آموزش دیده توسط آن گروه‌ها برای انجام عملیات تروریستی در آن جوامع موجی از مخالفت با جهانی شدن در آن کشورها را در پی داشت و به ظهور ملی­‌گرایی افراطی و رشد تفکر پوولیستی در آنها منجر شد که نمونه شاخص آن‌را می‌توان در انتخابات اخیر آمریکا مشاهده کرد.

وزیر خارجه پیشین ایران با بیان این‌که آن‌چه در اینجا به عنوان یک واقعیت باید مورد تاکید قرار گیرد، نقش قدرت‌های فرامنطقه­‌ای در حمایت یا سکوت در برابر شکل‌گیری این گروه‌های تروریستی در منطقه خاورمیانه بود، ادامه داد: کشورهای اروپایی و آمریکا در برابر این پدیده از کشورهایی حمایت کردند که پدید آورندگان آن گروه‌ها بودند و حتی اطلاعات، سلاح، آموزش و امکانات در اختیار آنها قرار دادند تا دولت‌های قانونی عراق و سوریه را سرنگون سازند. ایران به دعوت دولت‌های قانونی عراق و سوریه به کمک آنها شتافت و از سرنگونی دولت‌های مزبور جلوگیری به عمل آورد. البته که ایران امنیت ملی خود را نیز در نظر داشت و با کمک به دولت‌های مزبور توانست تروریسم را از مرزهای خود دور سازد.

خرازی افزود: بدین ترتیب، جهانی شدن به ضد خود یعنی ضد جهانی شدن تبدیل شد و گسترش بیکاری، تروریسم، عدم امنیت در فضای واقعی و فضای سایبری را در پی داشت که امروزه به یک پدیده فراملی بسیار پیچیده تبدیل شده است. برخلاف دولت‌ها که محدود به مرزهای خود هستند، جهان به صورت فزاینده­ای فراملی شده است به طوری‌که ردیابی، رصد و ارزیابی تهدیدات امنیتی غیرممکن شده است و به دلیل وابستگی‌های متقابل کشورها در عصر جهانی شدن، عدم امنیت در یک جامعه می‌تواند بر جوامع دیگر نیز تاثیر بگذارد. در این میان آن‌چه بیش از همه کار را برای کشورها جهت مبارزه با تروریسم مشکل می‌سازد عدم همکاری جمعی است، به ویژه آنکه عدم همکاری کشورها و احیاناً اختلاف بین آنها می‌تواند فضای بیش‌تری را برای تروریسم فراهم سازد.

وی با اظهار تاسف از این‌که امروزه شاهد آن هستیم که بعضی کشورها به خاطر منافع اقتصادی خود حتی امنیت ملی خود را هم نادیده می‌گیرند افزود: به طور مثال بعد از حادثه 11 سپتامبر 2001 کنگره آمریکا با همکاری دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی آمریکا در یک گزارش 28 صفحه‌ای محرمانه، دخالت شهروندان عربستان سعودی را در این حادثه هولناک موردتأیید قرار داد، ولی تاکنون به علت منافع اقتصادی آمریکا و یا باج‌های مالی ارائه شده از سوی کشور مزبور روند پیگیری و مجازات کشور خاطی معطل مانده است. شاید بتوان گفت که حمله به برج‌های دوقلو و پنتاگون که اولی نماد تجارت جهانی و دومی نماد قدرت سیاسی و نظامی ابرقدرت آمریکاست مخالفت با جهانی شدن را آشکار ساخت.

رئیس شورای راهبردی روابط خارجی گفت: متأسفانه چنین رفتار محافظه­‌کارانه­‌ای از سوی برخی کشورهای اروپایی نیز دیده می‌شود. آنها با وجود آنکه می‌دانند منشأ تروریسم تکفیری وهابیت و خاستگاه آن عربستان سعودی است و این کشور در ایجاد و حمایت از تروریست‌های مزبور نقش اساسی داشته و دارد، به دلیل منافع مادی خود سکوت اختیار کرده و با وجود صدمه‌هایی که از گروه‌های تروریستی دیده­‌اند عکس‌العمل جدی در برابر آن کشور نشان نمی‌دهند.

وی ادامه داد: به هر حال، مخالفت با جهانی شدن در انتخابات ریاست جمهوری اخیر آمریکا به خوبی به منصه ظهور رسید، به طوری که ترامپ به عنوان یک کاندیدای ضدساختاری توانست برنده انتخابات شود. سرزنش خارجی‌ها، جلوگیری از سفر اتباع کشورهای اسلامی به آمریکا، کشیدن دیوار بین آمریکا و مکزیک برای جلوگیری از مهاجرت‌های غیر قانونی، تهدید دیگر کشورها به دلیل صادرات اجناس رقابتی خود به آمریکا و در نتیجه بیکاری روزافزون کارگران و رشد ناچیز اقتصادی آمریکا از مواردی بود که مورد تأکید کاندیدای مزبور قرار داشت که همه را ناشی از جهانی‌شدن می‌دانست.

خرازی با تاکید بر این‌که عقب‌ماندگی اقتصادی آمریکا نسبت به رقبای جدید خود چون چین که رشد دو رقمی را تجربه می­‌کرد، به صورت کاهش صادرات آمریکا و کاهش سهم آن در تولید جهانی تجلی یافت، گفت: این امر نارضایتی وسیعی را در آمریکا پدید آورد، به طوری که آمریکا خود را در مصاف جهانی شدن بازنده یافت و به اردوگاه ضد جهانی شدن پیوست تا آنجا که مخالفت ترامپ با جهانی شدن او را در برابر رقبای خود به پیروزی رساند. او در شعارهای دوران انتخابات خود از خروج از پیمان‌های منطقه­‌ای و بین‌المللی چون پیمان اقلیمی پاریس که نماد جهانی شدن بود سخن گفت و به وعده خود نیز پس از پیروزی در انتخابات عمل کرد.

وی ادامه داد: بدین ترتیب، جهانی شدن از یک‌سو موجب ظهور افراط‌گرایی و مشکلات امنیتی در جوامع دیگر شد و از سوی دیگر برای قدرت‌های اقتصادی از جمله آمریکا عقب‌ماندگی اقتصادی و رشد ملی‌گرایی افراطی را در پی داشت. برخی از سیاستمداران اروپایی نیز در مبارزات انتخاباتی خود از گسترش اقدامات تروریستی در کشورشان و نگرانی‌های مردم در زمینه بیکاری، امنیت و مهاجرت در جهت مخالفت با جهانی شدن بهره‌برداری کرده، به تقویت موج ملی‌گرایی کمک کردند. مهاجرت پناهجویان و نیز جویندگان کار از اروپای شرقی به انگلستان موجی در آن کشور ایجاد کرد که به رفراندوم و تصمیم خروج این کشور از اتحادیه اروپایی منجر شد. بنا بر این می‌توان گفت که جنبش ضدجهانی شدن ریشه در گسترش افراط‌گرایی و تروریسم، هراس‌های امنیتی، وضعیت اقتصادی کشورها، بیکاری جوانان و مهاجرت پناه­جویان دارد.

خرازی در ادامه با بیان این‌که ویژگی امنیت بین‌الملل در قرن بیست و یکم ارتباط تنگاتنگ جهانی شدن با کاهش رشد اقتصادی، رشد تروریسم و ملی­‌گرایی افراطی است، تاکید کرد که جهانی شدن از طریق گسترش شبکه‌های اجتماعی، مالی و رسانه­‌ای، به گروه‌ها و سازمان‌های تروریستی قدرت بخشیده است و کاهش همکاری‌های بین‌المللی در زمینه جهانی شدن به ناامنی بین‌المللی کمک کرده است.

وی تاکید کرد: جهانی شدن چنان‌چه مبتنی بر عدالت و مشارکت همه کشورها در اداره جهان باشد و از زیاده‌خواهی و اعمال نفوذ قدرت‌های بزرگ جلوگیری به عمل آورد می‌تواند به رشد و شکوفایی همگان بیانجامد. ایران از چنین دنیای چند قطبی که مبتنی بر اصول دموکراسی اداره شود، استقبال می‌کند و برعکس، پدیده ضدجهانی شدن که خود محصول زیاده‌خواهی و نفوذ فرهنگی قدرت‌های بزرگ غربی است موجب گسترش بیکاری، نارضایتی جوانان و ظهور افراط‌گرایی مذهبی و ملی‌گرایی شده، آبشخوری برای پدیده شوم تروریسم فراهم ساخته است که می‌تواند دنیا را با آشوب رو به رو سازد.

رئیس شورای راهبردی روابط خارجی اظهار کرد: همچنین غرب به دلیل منافع مادی خود نباید در برابر تروریسم تکفیری که ریشه در عقاید افراطی وهابیت دارد مسامحه کند، زیرا جوانان غربی که اینک در سوریه و عراق عضو گروه‌های تروریستی تکفیری هستند سرانجام به کشورهای خود باز خواهند گشت و دست به اقدامات تروریستی خواهند زد. جمهوری اسلامی ایران که خود قربانی تروریسم است و اخیراً نیز هدف تروریست‌های تکفیری داعش قرار گرفت در مبارزه با تروریسم جدی است و آماده همکاری در این زمینه است.