دیوید ردیک در تحلیلی که اکتیویست پست آن را منتشر کرد؛ نوشت: در میان ارزهای رایج، همواره یک ارز خاص، به دلیل امنیت و تسهیل استفاده از آن، به عنوان ارز نخست تبادلات مالی بین المللی شناخته می شود. تعیین این ارز نیز نه براساس یک توافق رسمی که براساس وضعیت بازار است. اگرچه وضعیت سیاسی، اقتصادی و نظامی ابرقدرت ها نیز در تعیین ارز نخست جهانی بی تاثیر نیست. همچنانکه آمریکا در دوره پس از جنگ جهانی دوم توانست از قدرت نوظهور خود برای تبدیل دلار به ارز نخست جهانی بهره برد.

 ارزهای نخست جهان در طول تاریخ

 ایالات متحده که در سال 1944 حدود دو سوم از ذخایر طلای جهان را در اختیار داشت (20279 تن) کنفرانس بین المللی برتون وودز متشکل از 730 نماینده از 44 کشور جهان را در ایالت نیوهمپشایر آمریکا‌ برگزار کرد که هدف آن تعیین ساختار و نظم اقتصادی جهان بعد از جنگ جهانی دوم بر اساس سیستم آمریکایی بود. نتیجه این کنفرانس تبدیل نظام ارزی دنیا به نظامی دلاری بود. به نحوی که دلار آمریکا بلافاصله به عنوان ارز نخست جهان انتخاب شد و از آن زمان به بعد تمام بانک های جهانی مجبور به ذخیره دلار در بانک های خود شدند. چرا که دلار در بیش از 70 درصد از تبادلات بین المللی استفاده می شد (حتی در مواقعی که خود آمریکا یک طرف معامله تجاری نبود).

اگرچه ذخیره دلار آسان تر از ذخیره بیش از 100 ارز  دیگر جهان است، اما این مساله می تواند قدرت مضاعفی را برای صادرکننده اصلی دلار یعنی آمریکا ایجاد کند.

بنابراین سیستم ارزی مبتنی بر دلار که پایه ھای آن در کنفرانس برتون وودز گذاشته شده بود، از سال1946 به شکل عملیاتی درآمد و تا سال1970 نیز مبادلات ارزی دنیا براساس آن صورت میگرفت. بر پایه این نظام ارزی، آمریکا به میزان مساوی و برابر با دلارھای منتشر شده، طلا را به عنوان پشتوانه نگهداری میکرد. در حالی که تا دهه1970 دنیا در این مسیر حرکت می کرد و مشکلی سر راه آمریکا وجود نداشت، اما پس از آنکه ذخایر طلای آمریکا تقریبا به صفر رسید، در 15 اوت 1971 ایالات متحده به صورت یکجانبه معاوضه دلار با طلا را ملغی و به نحوی سیستم برتون وودز را خاتمه بخشید. چنانکه دلار آمریکا بدون پشتوانه طلا چاپ و به صورت ارز شناور درآمد. این اقدام که با عنوان شوک نیکسون معروف است باعث تبدیل شدن دلار آمریکا به عنوان اولین ارز پایه در جهان شد که همچنان نیز ادامه دارد. و این در حالی بود که آمریکا برای پرداخت هزینه های سرسام آور خود مجبور به چاپ و انتشار هرچه بیشتر دلار شد. این تورم پولی به تدریج باعث کاهش قدرت خرید در آمریکا و جهان شد و به تبع آن ارزش دلار نیز کم شد. چنانکه امروز یک آمریکایی همان ماشینی را که در دهه 1970 با 2000 دلار خریداری می کرد مجبور است بیش از 20000 دلار برای خرید آن پرداخت نماید. موضوعی که نشان از کاهش 90 درصدی ارزش دلار از سال 1970 تا کنون دارد که نشان از افت 2.25 درصد در هر سال است.

تحولات پولی پس از 2000

در شرایط کنونی، کشورها و شرکای تجاری آمریکا که دلارهای بسیاری را برای مبادله با آمریکا در بانک های خود ذخیره کرده اند با کاهش ارزش دلار مواجه هستند. از همین رو، در 13 آوریل سال 2010 صندوق بین المللی پول پیشنهاد ایجاد یک ارز جهانی غیروابسته به نام بانکور را ارائه داد که تحت یک بانک مرکزی جهانی اداره شود. روندی که تحقق آن می تواند بسیار پیچیده باشد، از همین رو انجام آن نیاز به بررسی تمام جوانب دارد.

در آمریکا: بانک فدرال رزرو از سال 2007 تا کنون سعی در مدیریت پول و اقتصاد داشته است. در پی بحران مالی جهان و سایه سنگین رکود اقتصادی در سال 2008، این بانک اقدام به تزریق نقدینگی جدید از طریق اوراق قرضه در طی سال های 2008 تا 2014 نمود، به طوری که بیش از 3.8  تریلیون دلار به اقتصاد آمریکا تزریق شد تا به هدف خود که کاهش بیشتر نرخ بهره بانکی بود، دست پیدا کند. در همین زمان، دارایی بانک فدرال رزرو از 700 میلیار دلار به 4.5 تریلیارد دلار افزایش یافت.

چین، روسیه و بریکس: چین و روسیه در ژانویه 2009 به مجمع اقتصادی جهانی اقتصاد در داووس پیشنهاد کردند که یک سیستم نوین جهانی برای جایگزینی دلار به عنوان پایه سامانه پولی بین‌المللی ایجاد شود. در پی این پیشنهاد، آنها توافق کردند که مبادلات تجاری خود را بر مبنای ارزهای دو کشور انجام دهند. در اگوست 2011 نیز چین و فرانسه برای تشکیل کارگروهی به منظور بررسی چگونگی تبدیل یوان چین به عنوان بخشی از سبد حق برداشت صندوق بین المللی پول توافق کردند. در دسامبر همان سال، چین و ژاپن درباره تجارت بر پایه ارزهای خود توافق کردند. در ژانویه 2012 ایران اعلان کرد که نفت خود به هند را برمبنای روپیه فروخته است.

در حال حاضر چین در حدود 1.3 تریلیون دلار اوراق قرضه و دارایی در اختیار دارد، به همین دلیل نیز، اگرچه نمی خواهد دلار به یک باره سقوط کند، اما به دنبال کاهش کنترل شده ارزش آن است.

در اواخر سال 2015 صندوق بین المللی پول اعلان کرد که بخشی از ارز سبد حق برداشت مخصوص را به ارز رنمینبی چین تبدیل خواهد کرد.

بریکس: گروهی به نام بریکس (برزیل، روسیه، چین، هند و آفریقا) در سال 2011 تبادلات پولی با ارزهای خود را آغاز کردند. در ژوئیه 2014 در نشست سران کشورهای بریکس در برزیل بر سر تخصیص بودجه برای ایجاد دو موسسه مالی چندجانبه توافق شد که می تواند باعث تضعیف سلطه بانک جهانی و صندوق بین المللی پول شود. این دو بانک عبارتند از 1. بانک جدید توسعه (جایگزین بانک جهانی) با سرمایه 100میلیارد دلار  و 2. صندوق ذخیره ارزی (جایگزین صندوق بین المللی پول)  با سرمایه 100 میلیار دلار.

چین: پکن در 24 اکتبر سال 2014 اعلان کرد که بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیا را با هدف تامین پروژه های زیربنایی در منطقه آسیا تاسیس خواهد کرد. برخی ایجاد این بانک بین المللی را رقیبی برای صندوق بین المللی پول و بانک جهانی و بانک انکشاف آسیایی تلقی می کنند که تحت مدیریت کشورهای توسعه یافته مانند ایالات متحده قرار دارند. در 15 آوریل 2015 تقریبا تمام کشورهای آسیایی به غیر از آمریکا، ژاپن و کانادا به این بانک ملحق شدند. اگرچه هنوز مشخص نیست که این بانک از چه ارزی برای تبادلات پولی خود بهره خواهد برد، اما در نهایت به کاهش ارزش دلار به عنوان ارز ذخیره ای اصلی جهانی منجر خواهد شد که می تواند گامی شوم به سوی فروپاشی اقتصادی آمریکا باشد.

روسیه: ولادیمیر پوتین در یازدهمین نشست بین المللی موسوم به والدای در  شهر سوچی ( 24 اکتبر 2014 ) اعلان داشت که روسیه در حال تشکیل یک بلوک جدید تجاری با نام اتحادیه اوراسیا است. زمانی که این اتحادیه در 1 ژانویه 2015 گشایش یافت اعضای آن متشکل از روسیه، بلاروس و قزاقستان به یک بازار آزاد 170 میلیون نفری با تولید ناخالص داخلی 2.7 تریلیون دلاری دست یافتند. این اتحادیه با خارج کردن تدریجی دلار از مبادلات تجاری خود، به کاهش ارزش دلار دامن خواهد زد.

نتیجه گیری

در طول 40 سال گذشته همواره بحث های فراوانی درباره چگونگی ایجاد یک ارز جدید جهانی به جای تمام ارزهای مختلف دنیا مطرح شده است. صندوق بین المللی پول روز پنجشنبه، 8 فوریه 2011 گزارش داد که ممکن است یک واحد پولی بین المللی را جایگزین دلار نماید. چرا که این اقدام نه تنها به اصلاح نابرابری های جهانی کمک خواهد کرد، بلکه سیستم مالی جهان را نیز تقویت می کند. ضمن آنکه ارز جدید می تواند بازتابی از وضعیت اقتصادی جهان باشد، حال آنکه دلار به دلیل تاثیرپذیری از اقتصاد داخلی آمریکا و سیاست های این کشور تا حد زیادی آسیب پذیر شده است. در همین راستا، صندوق بین المللی پول در سال 2011 اعلان کرد که سبد حق برداشت ویژه (SDR) می تواند به تثبیت نظام مالی جهانی کمک کند. این در حالی است که این یک سبد ذخیره ارزی است نه یک پول واحد جهانی. از همین رو نیز، تحقق آن با چالش ها و موانع فنی بسیاری مواجه خواهد شد. با این حال عده ای نیز موافق این طرح هستند. از جمله فرد برگستن مدیر بنیاد پترسون برای اقتصاد بین‌المللی که در کنفرانسی در واشنگتن گفته بود که کشورهای عضو صندوق بین المللی پول باید در عرض چند سال آینده برای ایجاد حق برداشت های ویژه 2 تریلیون دلاری توافق کنند. او گفت که این اقدام می تواند تغییرات چشمگیری در نظام پولی جهان ایجاد کنند. چینی ها نیز خواستار جایگزینی حق برداشت ویژه به جای دلار هستند. این در حالی است که عموم مردم نسبت به آینده این طرح ابهام دارند.

در حال حاضر، تحقق هر طرحی برای برای جایگزینی دلار، با دو چالش عمده مواجه خواهد بود، نخست آنکه باید یک لنگرگاه جدید برای سیستم پولی جهان ایجاد شود و دیگر آنکه بدهی های گسترده جهانی سر و سامان داده شوند.

در مجموع، از زمان آغاز بحران مالی جهانی در سال 2008، مقامات چین به آمریکا فشار آورده اند تا سیستم پولی مبتنی بر دلار را تغییر دهد. چینی ها خواستار جایگزینی حق برداشت ویژه به عنوان پول جهانی هستند. رئیس بانک خلق چین این اقدام را همچون نوری در تونل تاریک برای اصلاح سیستم پولی بین المللی خوانده است.

در حال حاضر چین اقدامات بسیاری را در راستای پایان دادن به تبدیل نرخ ارزهای جهانی به دلار به عنوان ارز ذخیره جهانی و نیز کاهش کنترل آمریکا بر معاملات پولی جهانی در دست اقدام دارد.