دیگر نمی توان بر سیاست خاورمیانه ای آمریکا در دوران رئیس جمهور دونالد ترامپ تکیه کرد. این موضوع نیازمند پاسخی از سوی اروپایی ها می باشد.
دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا با راهبرد جدید خود در قبال ایران که روز جمعه گذشته اعلام کرد، توافق هسته ای امضا شده با این کشور را زیر سوال برد، اگرچه همچنان به طور رسمی به آن پایبند است. او همچنین از یک رویکرد جامع با هدف سرکوب و کاهش نفوذ ایران در خاور میانه پیروی می کند – هدفی که بسیاری از جناح ها و گروه های سیاسی در واشنگتن نیز آن را دنبال می کنند.
این بیانیه ترامپ، برای آلمان و اروپا پرسش مهمی را مطرح کرده که به مراتب فراتر از پرونده هسته ای می باشد: برلین و دیگر پایتخت های اروپایی قصد دارند از چه سیاستی در قبال ایران پیروی کنند، و چگونه با سیاست آمریکا که به طور یک جانبه در مسیر تقابل با تهران قرار دارد کنار بیایند؟
در “میدان جنگ” مناقشه های بین ایران و کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس و در درجه اول عربستان سعودی، مرزهای بین مبارزه با تروریسم، سرکوب مخالفان سیاسی و سیاست امنیت کلاسیک بین کشورها مخدوش شده و تا حدودی از بین رفته اند. توافق هسته ای ایران – همانند جنگ در سوریه و یمن – همواره با مسائل مربوط به قدرت در داخل و اطراف خلیج فارس مرتبط بوده است. نقاط کلیدی سیاست جدید در قبال ایران نشان می دهد که آمریکا در این وضعیت آشفته بیش از پیش درگیر خواهد شد.
دولت ترامپ از هنگام به قدرت رسیدن، نشان داد که قویا از مداخله نظامی به رهبری عربستان در یمن که هنوز هیچ نشانی از پایان آن دیده نمی شود، حمایت می کند. ترامپ، بر خلاف اوباما، این دیدگاه را در پیش گرفته که یمن صحنه اصلی مقابله و مخالفت قاطعانه با تهران و حوثی ها، سرسپردگان محلی آن می باشد. با این حال، به نظر می رسد ترامپ علاقه چندانی به پایان دادن به جنگ و درگیری در این کشور ندارد.
به نظر می رسد در آینده کاملا احتمال دارد درگیری هایی که امروزه تقریبا فراموش شده اند، دوباره سر باز کنند. برای مثال، شورای همکاری خلیج فارس به رهبری عربستان سعودی و امارات متحده عربی در سال ٢٠١١ ارتش و نیروهای پلیس را به بحرین اعزام کردند تا قیام گروه های شیعه مخالف خاندان حاکم سنی مذهب را سرکوب کنند. آمریکا به ریاست جمهوری اوباما از دخالت مستقیم در این مناقشه خودداری کرد. احتمال زیادی وجود دارد که ترامپ در وضعیت مشابهی این گونه خویشتن دارانه عمل نکند.
پیامدهای نامعلوم
سیاست آمریکا در قبال ایران همچنین این پرسش را مطرح می کند که در آینده سیاست مشترک ضد تروریسم غربی باید با کدام گروه ها مقابله کند. واشنگتن در دوران اوباما یک “ائتلاف جهانی” را علیه “دولت اسلامی” به وجود آورد که تمام شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس بدان پیوسته و جانشین او نیز همچنان بر آن تکیه دارد. به طور هم زمان، کاخ سفید طی هفته گذشته از این موضوع که آمریکا در ١۵ سال گذشته بیش از حد بر مبارزه با سازمان های افراطی سنی متمرکز بوده ، انتقاد کرد. چنین سخنی با مواضع عربستان سعودی نیز همخوانی دارد که همواره با در نظر گرفتن رقیب سرسخت خود ایران، ایده های متفاوت و بیشتری در مورد مبارزه با تروریسم داشته است. با این حال، با توجه به منافع آلمان و شرکای اروپایی آن بهتر است که این کشورها همراه با آمریکا بر گروه های تروریستی که بیشتر احتمال دارد امنیت مشترک را تهدید کنند، متمرکز شوند. همانند گذشته، القاعده و داعش از جمله این گروه ها هستند.
علاقه شدید اتحادیه اروپا به ادامه حفظ توافق هسته ای، فشار بر اروپایی ها را به منظور روی برگرداندن از مسیر آمریکا در مسائل غیر هسته ای در قبال ایران افزایش می دهد. چنین چیزی بلافاصله این پرسش را مطرح کرده که کشورهای اتحادیه اروپا در آینده چگونه باید در ارتباط با تحریم هایی که به موضوع هسته ای مرتبط نیست، برخورد کند. اخیرا کنگره آمریکا این تحریم ها را تشدید کرده و قرار است بر اساس توصیه و تمایل ترامپ آنها را بیش از پیش سختگیرانه کند. تا کجا اتحادیه اروپا حاضر است این الگو را دنبال کند؟
اروپا همچنین در سیاست امنیتی باید موضع خود را مشخص کند. این موضع علاوه بر مبارزه مشترک با تروریسم، همچنین شامل نحوه برخورد با اختلافات منطقه ای است. سیاست اروپا در سوریه و هر جای دیگر بر باز نگه داشتن تمام کانال های ارتباطی و مذاکره، از جمله در برخورد با ایران، تأکید دارد. سیاستی که به طور یک جانبه منزوی کردن این کشور را هدف گرفته، با این موضع همخوانی ندارد.
با این حال، هنوز مشخص نیست که سخنرانی ترامپ چه پیامدهای سیاسی و نظامی در واقعیت خواهد داشت. با این حال، باید در آلمان انگیزه ای باشد برای تأمل و بازبینی در مسائل اساسی سیاست اروپا و آمریکا، فراتر از “برنامه جامع اقدام مشترک”.

منبع: اداره کل رسانه های خارجی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی