کمال اعلام در تحلیلی که اندیشکده راسی منتشر کرد، نوشت: پاکستان از زمان استقلال در سال 1947 یک دولت خط مقدم برای سلطه آمریکا در منطقه بوده است. در آن زمان برای آمریکا روشن شد که به ارتش پاکستان و فضای آن جهت نظارت بر فعالیت شوروی سابق نیاز دارد.
با توجه میزبانی پیشاور از هواپیماهای نیروی هوایی آمریکا برای انجام عملیات خود در برابر شوروی، پاکستان نقش مهمی در حادثه هواپیمای یو-2 سال 1960 داشت. در تمامی دهه 1980 سازمان سیا از ارتش پاکستان برای آموزش شورشیان جهت شکست دادن شوروی در افغانستان و حملات علیه شوروی در آسیای مرکزی استفاده کرد.
میتوان چنین استدلال کرد که آمریکا همیشه در جنگهای پاکستان با هند طرف اسلامآباد را گرفت؛ حداقل زمانی که هنری کیسینجر وزیر امور خارجه آمریکا بود. اینک در زمان هفتادمین سالگرد استقلال پاکستان، به نظر میرسد اسلامآباد تغییر راهبردی به سمت روسیه با رهبری نظامی پاکستان در دستورکار خود دارد. بازیگر اصلی در این تغییر راهبردی ارتش و نیروی هوایی پاکستان بودهاند.
موقعیت راهبردی پاکستان نتیجه طراحی انگلیس است و بیشتر سیاست خارجی آن میراثی از هند بریتانیا است. سیاست مرزی بریتانیا اغلب دور نگه داشتن روسیه تزاری از افغانستان و فارس بوده است. وقتی انگلیس در سال 1947 شبهقاره هند را ترک کرد، ارتش پاکستان این سیاست نگاه مرزی به گذرگاههای رشته کوه هندوکش را به عنوان نخستین نشانه تهاجم قریبالوقوع شوروی که در سال 1979 به وقوع پیوست، به ارث برده است.
سپس دشمنی پاکستان در قبال روسیه به اوج رسید و مرتب درگیریهای مرزی وجود داشت و نیروی هوایی پاکستان هواپیمای روسیه را سرنگون ساخت که خلبان آن الکساندر راسکوی بود که بعداً معاون رئیس جمهور روسیه شد.
جالب اینکه، خلبان پاکستانی که هواپیمای روسیه را سرنگون ساخت، عطار بوخاری بود که بعداً معاون فرمانده نیروی هوایی پاکستان شد. در حال حاضر عطار بوخاری، سرلشکر نیروی هوایی سفیر پاکستان در سوریه است و قدرت هوایی روسیه در خاورمیانه را ستوده است.
بازیگران اصلی این چرخش راهبردی ارتش پاکستان و نیروی هوایی بودهاند. در سال 2012، ژنرال اشفاق پرویز کیانی، رئیس وقت ستاد ارتش پاکستان، اولین شخصیت نظامی پاکستانی بود که از مسکو بازدید کرد.
نیروی هوایی پاکستان که همیشه به جنگندههای آمریکایی مجهز بوده است، اینک در حال بررسی و مشورت برای خرید جدیدترین جنگنده روسی است. نیروی هوایی پاکستان قراردادی برای خرید تجهیزات مهندسی و موتورهای روسی برای جنگنده جی اف- 17 ساخت مشترک با چین بسته است.
این سری نیست که آمریکا خرید جنگنده اف -16 توسط پاکستان را دشوار ساخته است و کمک به ارتش پاکستان به طور قابل توجهی در دو سال گذشته کاهش یافته است. از این رو، پاکستان ناچار بود به دنبال خرید جنگنده اف-16 دست دوم از ترکیه و اردن بود که این جنگندهها استاندارد لازم را برای برقراری توازن با نیروی هوایی هند ندارند.
ناامیدی پاکستان از خرید جنگنده اف -16 و دشواریهای موجود در این زمینه، فقط در سطح خرید پایان نمییابد. پاکستان همچنین خلبانهای نیروی هوایی ترکیه را آموزش میدهد تا کمبود نیروی ناشی از دستگیری تعدادی خلبانان ترکیه متعاقب کودتا جبران شود.
البته آمریکا این تلاش را متوقف ساخت که موجب ناراحتی نیروی هوایی پاکستان و ترکیه شد. به علاوه، تقریباً اصلاحیهها و قانونگذاری ماهیانه کنگره در واشنگتن علیه فروش تسلیحات و تجهیزات نظامی به پاکستان موجب شد تا اسلام آباد به منابع دیگری توجه کند.
روسیه به چنین شکاف و اختلافی در همکاریهای نظامی پاکستان با آمریکا ورود کرد و هلیکوپتر نظامی در اختیار پاکستانیها قرار داد که یک اقدام تاریخی بود، چراکه ارتش پاکستان حدود شش دهه به هواپیماهای آمریکا متکی بوده است.
استقبال از همکاری نظامی بین پاکستان و روسیه رو به گسترش است. سال گذشته اولین رزمایش بین ارتش این دو کشور برگزار شد. به دنبال این امر، به تازگی نیروهای ویژه پاکستان با نیروهای روسیه در قفقاز تمرین نظامی انجام دادند. این تمرین نظامی شامل جنگ کوهستان، مقابله با تروریسم و جنگ زمینی گسترده بود.
چین و هند نسبت به ارتباطات راهبردی آشکار بین پاکستان و روسیه ابراز نگرانی کردهاند. البته ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه چنین نگرانی را رد کرد و گفت هند همچنان شریک تاریخی و راهبردی مسکو در آسیا است.
البته این امری سری نیست که کرملین نسبت به ارتباط عمیق نخست وزیر هند با آمریکا و ارتباطات نظامی نزدیک دهلینو با واشنگتن ناخرسند است. حال که هند از آمریکا و فرانسه جنگنده میخرد، روسیه به دنبال اتحاد با چین و پاکستان درارتباط با افزایش تنشها در افغانستان و آسیای مرکزی است.
چرخش راهبردی روسیه در افغانستان نیز قابل توجه بوده است: تئوریهای قدیمی بازی با حاصل جمع صفر که در ارتباط با طالبان و رزمندگان اتحاد شمال به کار میرفت، دیگر اعمال نمیشود و تعامل با طالبان جایگزین آن شده است.
همچنین همکاری با چین نیز در حال شکوفایی است. این همکاری جنگ در افغانستان را نیز در بر میگیرد.
روسها نظرات حامد کرزای، رئیس جمهور سابق افغانستان درباره نقش پاکستان در افغانستان تغییر دادهاند. کرزای همچنان یک بازیگر سیاسی تاثیرگذار در کابل است و در اندیشه شرکت در انتخابات ریاست جمهوری بعدی است. وی به طور مرتب به مسکو رفت و آمد داشته و از سیاست جدید آمریکا در قبال افغانستان انتقاد کرده است.
این یک دستاورد برای روسیه است که دشمنی تاریخی کرزای نسبت به پاکستان را تغییر داده است. نزدیکی بین روسیه و پاکستان همچنان دوره اولیه خود را سپری میکند. به علاوه، 70 سال دشمنی بین این دو کشور به آسانی از بین نخواهد رفت. ارتشهای دو کشور به دنبال گسترش ارتباطات هستند و اهداف راهبردی آنها در خاورمیانه و آسیای مرکزی هماهنگ شده است.
ژنرال قمر جاوید باجوه، فرمانده کل ارتش پاکستان در ماه جاری به روسیه سفر خواهد کرد و مسکو از این امر در شرایط وخامت مناسبات با آمریکا استفاده خواهد کرد. جیمز ماتیس، وزیر دفاع آمریکا قرار است درست قبل از سفر فرمانده کل ارتش پاکستان به مسکو به اسلام آباد سفر کند.
ایجاد روابط حسنه با روسیه میتواند علائم تحولات آتی باشد، چنانچه آمریکا به تهدیدهای خود ازجمله تحریمها علیه ارتش پاکستان ادامه دهد و اگر واشنگتن فروش تسلیحات نظامی را به اسلامآباد متوقف سازد.
منبع:
Alam, K. (2017, October 12). Growing Pakistan–Russia Military Ties Reflect Central Asia’s Changing Geopolitics. Retrieved November 6, 2017, from RUSI: https://rusi.org/commentary/growing-pakistan%E2%80%93russia-military-ties-reflect-central-asia%E2%80%99s-changing-geopolitics
0 Comments