اندیشکده استرتفور نوشت: تا همین چند سال پیش، گویان به کشوری با جمعیتی پراکنده در سواحل کارائیب در آمریکای جنوبی شناخته می‌شد. شرکت نفتی اکسان موبیل اکتشاف‌هایی در مناطق دریایی این کشور انجام داد و آخرین یافته‌هایش را در اوایل اکتبر منتشر ساخت.

یک اولویت کم

ظهور گویان به عنوان جدیدترین کشور تولیدکننده نفت با تاریخ و سابقه‌اش به عنوان یک کشور فقیر مستعمره انگلیس فرق خواهد داشت. گویان کشوری کوچک با 800 هزار نفر سکنه است که در امتداد سواحل و در شهر جورج‌تاون پایتخت این کشور متمرکز هستند. گویان همانند همسایه‌اش یعنی سورینام است که از سرزمینی تحت حاکمیت یک قدرت اروپایی در شمال شرقی قاره آمریکا با هویتی فرهنگی متمایز تکامل یافت. البته این کشور مرزهایی کمترمشخص‌شده دارد و از ظرفیت‌های طبیعی داخلی آن به شکل ضعیف بهره‌برداری شده‌است. گویان در سال 1996 استقلال خود را از انگلیس به دست آورد و یک دولت به ظاهر سوسیالست تا دهه 1990 بر این کشور حکومت می‌کرد. در جریان جنگ سرد، به هیچیک از دو قطب قدرت جهان در آن زمان یعنی آمریکا و شوروی سابق متمایل نشد. در نتیجه، آمریکا ارتباطات خود را با این کشور توسعه و گسترش نداد. گویان به واسطه وضعیت جغرافیایی دورافتاده و وسعت کم، برای واشنگتن اولویت کمی داشت. 

اقتصاد گویان به مدت طولانی بر استخراج مواد کانی و کشاورزی متمرکز بوده‌است و بازار داخلی آن کوچک است و سرمایه‌گذاران و صادرکنندگان خارجی عمدتاً آن را نادیده گرفته‌اند. حداقل، تاکنون شرکت نفتی اکسان موبیل قصد دارد از اکتشافات خود در سه سال آتی بهره بگیرد. در جولای 2017، غول نفتی آمریکا برآورد کرد که بلوک نفتی استابروک که همه اکتشافات شرکت یادشده در این بلوک انجام شده‌است، دارای منابع ناخالص قابل استحصال معادل 25/2 تا 75/2 میلیارد بشکه نفت است. اکسان موبیل تا سال 2020 در بلوک نفتی یادشده در گویان می‌تواند روزانه 120 هزار بشکه نفت تولید کند. از اینرو، شرکت‌های نفتی همچون آنادارکو[1]، سی. جی. ایکس و توتال در بلوک‌های نفتی در مناطق دریایی کشور گویان سهام دارند و اکتشاف‌هایی انجام داده‌اند. اکسان موبیل اولین شرکت نفتی خواهد بود که تولید نفت و گاز طبیعی از ذخایر نفت گویان را انجام خواهد داد.

ورود ناگهانی جریان درآمدهای حاصل از فروش نفت و گاز طبیعی به بودجه دولت گویان همراه با رشد اقتصادی بیشتر ناشی از مشاغل مرتبط با تولید نفت، چشم‌انداز اقتصادی این کشور را تغییر خواهد داد. صادرات سال گذشته گویان کمتر از 5/1 میلیارد دلار بود و طلا(عمدتاً به کانادا) بیش از 45 درصد ارزش صادراتی این کشور را تشکیل داد. تولید نفت درآمد این کشور را بطور اساسی تقویت خواهد کرد: با قیمت فعلی نفت و صادرات 120 هزار بشکه در روز، رقمی بالغ بر 2 میلیارد دلار به درآمد صادراتی گویان اضافه خواهد کرد و رونق بیشتری به اقتصاد این کشور خواهد بخشید.

محدودیت‌های نیروی کار

درآمد جدید حاصل از صادرات نفت مسلماً مزایای اقتصادی به همراه خواهد داشت. استاندارد زندگی مردم گویان در دهه‌های آتی افزایش خواهد یافت، چراکه دولت این کشور درآمد بیشتری برای هزینه‌کرد در کارهای عمرانی و عمومی و دیگر برنامه‌های کشوری در اختیار خواهد داشت. دیگر کشورهای منطقه نیز از ثروت جدید دولت گویان به اشکال مختلف بهره‌مند خواهند شد. به عنوان مثال بخشی از درآمدهای جدید این کشور در بخش کارهای عمرانی هزینه خواهد شد که مستلزم نیروی کار است. با توجه به کمبود نیروی کار برای پروژه‌های عمرانی جدید، این کشور به کارگران کشورهای منطقه نیاز خواهد داشت. از سوی دیگر،  ظهور گویان از حیث اقتصادی در شرایطی اتفاق خواهد افتاد که کشور همسایه یعنی ونزوئلا با بحران اقتصادی طولانی دست و پنجه نرم می‌کند و هر  افزایشی در تقاضا برای نیروی کار در گویان موجب خواهد شد تا در سراسر منطقه مرزی مشترک، هزاران کارگر ونزوئلایی به سمت شرق یعنی گویان مهاجرت کنند. رشد در مشاغل با دستمزد بالا در گویان همچنین موجب تقاضا برای خدماتی می‌شود که فرصت‌های شغلی بیشتری برای کارگران ونزوئلایی و دیگر کارگران مهاجر ایجاد خواهد کرد.

البته تاکنون ماهیت تولید نفت در گویان مناسب ایجاد رشد اقتصادی از طریق مشاغل زیاد با دستمزدهای بالا و مرتبط با اکتشاف و تولید منابع انرژی نیست. اگر نه همه، بیشتر تولید نفت گویان در آینده در مناطق دریایی خواهد بود و این امر مستلزم استخراج نفت از طریق سکوها و دکل‌های حفاری و بارگیری آنها در تانکرهای نفتی خواهد بود. حتی اگر قوانین و مقررات گویان تصریح داشته باشد که شرکت‌های نفتی باید درصدی از کارگران بومی بکار گرفته شوند، فرصت‌های شغلی داخلی همچنان محدود خواهد بود. نیروی کار گویان به اندازه کافی نبوده یا به اندازه کافی از تخصص لازم برای مشاغل مرتبط با تولید نفت در مناطق دریایی برخوردار نیست. از اینرو، بخش بزرگی از موقعیت‌های کاری مربوط به تولید نفت در مناطق یادشده به کارگران خارجی اختصاص خواهد یافت. 

خطرهای سیاسی

موفقیت گویان برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی نیز به واسطه فقدان نهادهای نظارتی در بخش انرژی ممکن است محدود به سال‌های آتی باشد. دولت گویان روند تهیه پیش‌نویس قوانین و مقررات را در جهت رسیدگی به این نقیصه در دست اقدام دارد، اما در این کشور نهادی ملی با مسئولیت نظارت بر اکتشاف، حفاری و تولید نفت یا مدیریت مناقصه‌های مربوطه ندارد. دولت گویان تلاش خواهد کرد این قبیل ظرفیت‌ها را طی سال‌های آتی توسعه دهد، اما نبود این قبیل نهادها، برای شرکت‌های نفتی دیگر دشوار خواهد بود تا وارد این کشور شوند و سرمایه‌گذاری بیشتری در حوزه‌های نفتی گویان انجام دهند. در نبود نهادهای نظارتی معتبر که بتواند با شرکت‌های خارجی فعال در نفت و گاز تعامل کند، فساد اداری و مالی رواج پیدا خواهد کرد و چنانچه مقامات منصوب برای ورود شرکت‌های نفت و گاز خارجی به بخش بالادستی گویان با آنها مذاکره کنند، در ازای اعطای امتیازها درخواست رشوه خواهند کرد.  

از حیث سیاسی، جریان ورود درآمد نفتی به گویان می‌تواند برخی عوارض جانبی را به همراه داشته باشد. دولت گویان عمدتاً بین دو ائتلاف تقسیم شده‌است که چپ میانه نماینده حزب ترقی‌خواه مردم است و بخش دیگر ائتلاف شامل چند حزب ازجمله کنگره ملی مردم است که نزدیک به دو دهه در قالب یک دولت اقتدارگرا بر این کشور حکمرانی کرده‌است. احتمالاً هر حزبی که در قدرت باشد تلاش خواهد کرد تا از درآمدهای نفتی برای تقویت و تحکیم پایه‌های قدرت خود از طریق تامین مالی برنامه‌های پوپولیستی استفاده کند. چنانچه یک حزب به قیمت ضعف احزاب رقیب قدرتمندتر شود، تنش در میان احزاب سیاسی احتمالاً تشدید خواهد شد، چراکه حزب رقیب تلاش خواهد کرد تا مانع از تحکیم قدرت حزب حاکم شود. البته در حال حاضر بروز چنین وضعیتی خیلی قطعی نیست. از اینرو، نخبگان سیاسی گویان می‌توانند برای تهیه و تنظیم موافقتنامه‌های غیررسمی برای مدیریت و توزیع درآمد نفتی کشور تلاش کنند.  

مشارکت ونزوئلا در موفقیت گویان احتمالاً تهدید اندکی خواهد بود. ونزوئلا از سال 1962 ادعای مالکیت بر غرب رودخانه اسکوایبو (Essequibo) در سرزمین گویان را داشته‌است و به تناوب به منطقه مورد اختلاف تردد کرده‌است. برای مثال، از سال 2013، نیروهای ونزوئلا بطور موقت یک کشتی را توقیف کرد که به نیابت از شرکت نفتی آنادارکو  در حال انجام فعالیت‌ها و عملیات اکتشاف بود. البته در حال حاضر دولت ونزوئلا بیشتر درگیر مخالفت‌های داخلی خواهد بود. بعلاوه، بکارگیری هزاران نیرو در کشور گویان با هدف اثبات ادعای مالکیتش بر سرزمین مورد اختلاف خطر عصبانیت آمریکا را به همراه خواهد داشت و بطور بالقوه به تحریم‌های شدیدتر علیه کاراکاس منجر خواهد شد.  

گویان در بلندمدت ممکن است دچار برخی مشکلاتی شود که دیگر کشورهای نفتی منطقه ازجمله ونزوئلا و تا حدود کمتری کلمبیا و اکوادر دچار آن شده‌اند. اگرچه گویان آماده است تا از  افزایش بعدی قیمت جهانی نفت بهره‌مند شود، اقتصاد و دولت آن به درآمدهای نفتی متکی خواهند شد و دولت بعدی این کشور متاثر از تحولات و نوسانات بازار جهانی نفت خواهد شد. از اینرو، گویان پی خواهد برد که اگرچه نفت مزایایی دارد، عاری از مسئولیت‌ها نیست و دوای همه دردهای ناشی از کسادی اقتصادی نخواهد بود.   

[1] – آنادارکو (Anadarko) شرکت نفت و گاز آمریکایی است، که بطور متوسط روزانه معادل ۷۹۰ هزار بشکه نفت خام تولید می‌کند و به عنوان یکی از بزرگترین شرکت‌های خصوصی در زمینه اکتشاف و تولید نفت و گاز در آمریکا به شمار می‌آید. حجم ذخایر قابل برداشت شرکت آنادارکو معادل 3/2 میلیارد بشکه برآورد می‌شود. تعداد کارکنان شرکت آنادارکو در سراسر جهان، در حدود ۴۷۰۰ نفر است. دفتر مرکزی این شرکت در برج آنادارکو در شهر وودلندز تگزاس قرار دارد. آنادارکو از لحاظ میزان تولید نفت و گاز پنجمین شرکت نفتی در ایالات متحده است.