اسکندر اعظم، پژوهشگر بنیاد پژوهشی ابزرور (ORF) نوشت: این وقایع این برداشت را ایجاد می‌کند که داعش مانند یک ارتش به خوبی آموزش‌دیده رفتار و راهبردهای آمریکا و دیگر گروه‌های ضد داعش را تضعیف می‌کند. از سوی دیگر این رویدادها نشان می‌دهد که درباره شایعه در شرف فروپاشی بودن داعش مبالغه شده است.

سقوط رمادی و پالمیرا تاکیدی بر نبود اجماع میان واشنگتن و بغداد است. وزیر دفاع آمریکا در مصاحبه ای نیروهای عراقی را به نداشتن اراده برای مبارزه با داعش متهم کرده بود که انتقاد شدید مقامات عراقی را برانگیخت.

بسیاری از ناظران در زمانی که ابوبکر البغدادی در ژوئن 2014 “دولت خلیفه‌گری” را اعلام کرد آن را خیالی خام خواندند، اما اکنون بعد از گذشت تقریبا یک سال واقعیت‌های موجود نشان می دهد که داعش با وجود بیش از چهار هزار حمله هوایی ائتلاف تحت امر آمریکا کنترل قلمرو وسیعی را در دست دارد.

ناظران منطقه ای می گویند که آمریکا و مقامات منطقه ای، محیط پیچیده سیاسی و فرقه ای عراق و سوریه را ساده گرفته اند. داعش بخش های وسیعی از عراق و سوریه را در دست دارد و فعالیت های رفاهی متعددی انجام می‌دهد که آن را از دیگر گروه‌های افراطی فعال در منطقه متمایز می‌سازد.

به علاوه داعش با استفاده از ایدئولوژی و بهره‌گیری از فرقه‌گرایی به عنوان ابزاری برای به خدمت درآوردن نیروها، چالش های جدی را مطرح می‌سازد. داعش برای توجیه اقداماتش ادبیاتی را نشر می‌دهد که تفسیری گزینشی از فقه اسلامی است.

در هر حال راهبردهای ضدداعش فقط مبتنی بر مبارزه با تروریسم در سطح میدانی است. این راهبردها فاقد بخش دیگری برای مقابله با جنگ ایدئولوژیک است که یکی از قوی‌ترین ابزارهای داعش بری ارتقای ایدئولوژی خود با هدف به خدمت گرفتن بیشتری نیرو و مبالغ بیشتری کمک مالی است.

داعش برخلاف دیگر گروه‌های موسوم به جهادگرا که عمر کوتاهی داشتند، با جذب دیگر گروه‌های جهادی و استخدام نیروهای جدید از جمله مبارزان محلی و نیز خارجی در طول یک سال اخیر به دنبال جلب حمایت در سراسر جهان بوده است.

بر اساس گزارش اخیر منتشر شده در “اینتل سنتر” بیش از 35 گروه جهادی قول بیعت و حمایت از داعش را داده اند.

از سوی دیگر ائتلاف ضدداعش از فقدان اجماع و هماهنگی اعضا رنج برده است که می‌توان از آن به عنوان یکی از عوامل مهم شکست این ائتلاف در مقهور ساختن داعش نام برد.

رویکرد انحصاری دولت عراق در برابر سنی ها نیز نقش مهمی در دستاوردهای اخیر داعش در رمادی داشته است. عثمان میرغنی در الشرق الاوسط نوشت که ” اگر حدی از تفاهم میان دولت مرکزی و رهبران سنی انبار وجود داشت که خواستار سلاح برای مبارزه با داعش به همان روشی بودند که هشت سال قبل با القاعده مبارزه کرده بودند، جلوگیری از سقوط رمادی ممکن می شد. ”

دولت العبادی در پاسخ از ارایه سلاح به آنها خودداری کرده و تصمیم کنگره آمریکا برای توزیع سلاح میان سنی ها و کردها را نادیده گرفت. کارشناسان می گویند که این اقدام العبادی تحت فشار زیاد جامعه شیعه انجام گرفت.

احتمال زیادی وجود دارد که سنی‌ها چشم شان را به روی رویکرد بغداد در برابر داعش بسته باشند. این رویکرد دولت عراق همان طور که برخی گفته اند آتش فرقه‌گرایی در عراق را شعله ورتر ساخت و بنابر این دلیلی شد برای برخی سنی ها تا پیوستن به این گروه فوق العاده افراطی را بررسی کنند.

به عنوان مثال گزارش‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه شیخ علی حاتم السلیمان، رهبر قبیله سنی دولیمدر استان انبار با داعش همکاری می‌کند. پس این احتمال وجود دارد که آنهایی که با السلیمان مرتبطند نه تنها به داعش سلاح بدهند، بلکه با کمک تاجران سنی به تامین مالی آن نیز کمک کنند. در چنین شرایطی سقوط رمادی تعجب برانگیز نیست.

محمد علاء غانم، عضو ارشد مرکز مطالعات سیاسی و راهبردی سوریه در واشنگتن (SCPSS) می‌گوید که یک دلیل دیگر اختلاف قدرت‌های منطقه ای بر سر سوریه و توافق هسته‌ای ایران است. او استدلال می کند که با وجود این واقعیت که داعش موصل در عراق را تصرف کرده و با وجود حملات رو به افزایش سوریه، پیشرفت در سوریه بسیار آهسته صورت می گیرد. پاسخ جایی میان واشنگتن و لوزان قرار دارد، جایی که میزبان مذاکرات درباره توافق هسته ای بود.

اوباما در نامه محرمانه‌ای به ایران در نیمه نوامبر 2014 نوشته بود که متحدان تحت رهبری آمریکا، نظام اسد را هدف نخواهند گرفت.

بنابر این خیلی روشن است که مادامی که داعش در سوریه پایگاه داشته باشد، بعید است ائتلاف ضدداعش بتواند آن را تا پایان سال جاری شکست دهد. بنابراین به تدوین یک راهبرد جامع با اجماع همه اعضای ائتلاف نیاز است. ویجی پراشاد، استاد کالج ترینیتی در آمریکا می گوید که “پادزهر بلندمدت در برابر داعش، زندان های عربی یا جت های آمریکایی نیست، بلکه برقراری گفت و گوی صادقانه و تمام عیار سیاسی است. اگرچه این امر خیالی به نظر می رسد، اما تنها راه واقع گرایانه برای خروج از هرج و مرج عراق و سوریه است. ”

مادامی که برنامه متمرکز و منسجمی علیه داعش وجود نداشته باشد، این گروه خسارت‌هایی بیش از گذشته به بار خواهد آورد.