سیمون تاگلیاپیترا و جورج زاخمان در تحلیلی که اندیشکده بلژیکی بروگل منتشر کرد، نوشتند: در جریان مباحثات امنیت انرژی اروپا، دونالد تاسک، نخست وزیر لهستان واژه “اتحادیه انرژی” را به عنوان مهمترین راه حل مقابله با تهدید عرضه مطرح کرد که این طرح با استقبال مواجه شد.
گسترش ارتباطات انرژی میان ترکیه – اتحادیه اروپا
ترکیه به دلیل برخورداری از موقعیت استراتژیک و ژئوپلیتیک در تقاطع کشورهای دارای معادن غنی گاز در حوزه دریای خزر، خاورمیانه، شرق مدیترانه و اروپا، در آینده بازیگر اصلی و تاثیرگذار در تامین امنیت عرضه گاز طبیعی به اروپا محسوب می شود. به طور خاص پس از آغاز طرح ابتکاری “کریدور گاز جنوبی” یا SGC در سال 2008، کمیسیون بر نقش بالقوه ترکیه به عنوان کشور کلیدی ترانزیتی جهت واردات گاز به اروپا تاکید کرد.
افت و خیزهای طرح نابوکو
با حمایت سیاسی اتحادیه اروپا، ترکیه و آمریکا، طرح نابوکو پس از امضای توافق همکاری مشترک میان پنج شرکت ذیربط و پنج کشور ترانزیتی (اتریش، مجارستان، رومانی، بلغارستان و ترکیه) در سال 2005 آغاز شد و تا سال 2011 پیشرفتهایی داشت، اما به دلایل مالی و بازرگانی، چشم انداز ضعیف تقاضای گاز طبیعی اتحادیه اروپا، بلاتکلیفی در تحویل و رقابت بالقوه از سوی خط لوله جنوب روسیه که گاز را از روسیه و از طریق دریای سیاه به بلغارستان میرساند، با شکست مواجه شد. همچنین فقدان ضمانتهای بلندمدت و قراردادهای پرداخت که دسترسی به وامهای بانکی را آسان می کند نیز از دلایل شکست این پروژهاند.
طرح کریدور گاز جنوبی پس از نابوکو
مواجه شدن طرح نابوکو با این مسایل، مسیر را برای ایجاد نسخه جدید SGC توسط تنها عرضهکننده منطقهای در دسترس، یعنی آذربایجان هموار کرد. این طرح با نام TANAP یا “خط لوله گاز طبیعی مسیر آناتولی” با طرح نابوکو در بعد ظرفیت گاز انتقالی با 16 میلیارد متر مکعب در سال و هم از بعد ساختار قانونی متفاوت است.
ارتباطات انرژی اتحادیه اروپا و ترکیه پس از نابوکو
طرح نابوکو و ضرورت طرح TANAP تفاوت در تلقی های اتحادیه اروپا و ترکیه از SGC و ارتباطات انرژی آنها را به طور گسترده نشان داد. ترکیه پس از سالها همکاری با اتحادیه اروپا بر سر طرح نابوکو، تصمیم به تغییر دیدگاه خود و گرایش به آذربایجان به منظور سرعت بخشیدن به توسعه SGC از طریق TANAP گرفت. پس از شکست نابوکو ارتباط انرژی ترکیه – اتحادیه اروپا از حرکت ایستاد. این شرایط نه برای ترکیه و نه برای اروپا منافعی در پی ندارد. اتخاذ یک رویکرد همکاری مشترک در خصوص SGC به طرفین اجازه میدهد تا منافع خود را از موثرترین راه تعقیب کنند.
کریدور گازی جنوب: تولید کنندگان منطقه ای
آذربایجان: اگر قطعیتی درباره SGC وجود داشته باشد، دلیل آن آذربایجان است با 1.2 تریلیون متر مکعب ذخایر گاز طبیعی. آذربایجان از سال 2007 با صادرات پنج میلیارد مترمکعب گاز از طریق خط لوله قفقاز، بازار ترکیه را تامین کرده است. به منظور تقویت و توسعه همکاریهای آتی، اتحادیه اروپا، ترکیه، آذربایجان و گرجستان بایستی در خصوص تجارت هماهنگ گاز طبیعی منطقه ای با یکدیگر همکاری کنند.
ترکمنستان: ترکمنستان در سالهای اخیر جایگاه بهتری در این حوزه داشته است. برآوردها حاکی از آن است که ذخیره گاز این کشور از حدود دو تریلیون متر مکعب در سال 2007 به 17.5 تریلیون در سال 2015 رشد داشته است. پس از بحران اوکراین کمیسیون اروپا تلاشهای دیپلماتیک خود را روی این کشور معطوف کرد که این تلاشها در تاریخ اول مه 2015 در عشق آباد طی بیانیهای میان ترکمنستان، آذربایجان، ترکیه و اتحادیه اروپا به اوج خود رسید.
ایران، جایزه بزرگ: طبق گزارش BP، ایران با برخورداری از 34 تریلیون متر مکعب گاز، بزرگترین ذخایر گازی دنیا را در اختیار دارد. با این حال این کشور تاکنون اقدام جدی برای به بالفعل کردن این انرژی بالقوه نکرده است. دو دلیل اصلی برای محدودیت اکتشاف زیرزمینی منابع گاز ایران وجود دارد: یکی تحریمهای بین المللی و دیگری چارچوبهای قانونی این کشور در ارتباط با استخراج نفت و گاز. شرکتهای انرژی بین المللی بایستی با سرمایه خود اقدام به اکتشاف منابع نفت و گاز کرده و آن را به شرکت نفت ایران تقدیم کنند که این برای آنها رضایتبخش نیست. البته از سال 2013 پیشرفتهایی حاصل شده که با توجه به این تغییرات، اتحادیه اروپا بایستی به شراکت خود با ترکیه به منظورایجاد امکان استفاده از گاز طبیعی ایران در آینده ادامه دهد.
اقلیم کردستان: کردستان عراق ذخایری برابر با سه تا شش تریلیون متر مکعب را در خود جای داده است که می تواند تقاضای داخلی را پوشش داده و هم به اروپا صادرات داشته باشد. به دلیل نقش حیاتی ترکیه دراین منطقه، اروپا میتواند از طریق همکاری با این کشور، دولت منطقه ای کردستان و دولت عراق، امنیت صادرات آتی گاز طبیعی به اروپا را تامین کند.
کارگروه دیپلماسی ترکیه – اتحادیه اروپا
اتحادیه اروپا باید به تشکیل کارگروه دیپلماسی با ترکیه و هر یک از عرضهکنندگان اقدام کند. چهار کارگروه “اروپا – ترکیه – آذربایجان”، ” اروپا – ترکیه – ترکمنستان” ، “اروپا – ترکیه – ایران” و ” اروپا – ترکیه – کردستان عراق” پایههای اصلی همکاری جدید انرژی استراتژیک اروپا با ترکیه قلمداد می شوند.
رویکرد جدید در SGC
هدف ترکیه و اروپا از پیگیری تلاشها در این کریدور تنها نباید محدود به تامین بازار اروپاییها و نیز منافع کوتاهمدت ترکیه باشد، بلکه باید به گسترش زیربناهای آن در بلندمدت توجه شود.
نتیجه گیری
با تنوع بخشی به عرضه گاز طبیعی در اتحادیه اروپا پس از بحران 2014 اوکراین، این اتحادیه باید به سرعت همکاری جدید SGC را با ترکیه بر اساس دیدگاه جدید و جامعی با لحاظ منافع هر دو طرف آغاز کند که در این صورت برای اروپا امکان تنوع در عرضه و در نهایت انعطافپذیری بیشتر فراهم خواهد شد و برای ترکیه نیز این همکاری فرصتی برای بهبود امنیت عرضه گاز طبیعی به واسطه افزایش واردات از عرضهکنندگان منطقهای و افتتاح منابع جدید ایجاد خواهد شد.
علاوه بر این به واسطه هدایت عرضه از شش منبع عرضه کننده (چهار منبع به علاوه روسیه و شرق مدیترانه) ترکیه میتواند نقش استراتژیک خود را در سیاست انرژی در منطقه توسعه بخشیده و برای هر عرضهکننده نیز تنوع در صادرات گاز طبیعی و افزایش درآمدهای حاصل از صادرات آن متصور است.
همچنین برای ترکیه و اروپا مهم است که بر نوآوری مشترک با تمرکز بر SGC تاکید کنند که این به بازسازی اعتماد و همکاریهای ژئوپلیتیکی میان دو طرف منجر شده و میتواند بر روابط کلی ترکیه – اتحادیه اروپا به شکلی مثبت اثرگذار باشد؛ آن هم در زمانی که ترکیه به دلیل افت جایگاهش در میان همسایگان اروپایی رویکرد تمایل به شرق را اتخاذ کرده است.
0 Comments