جین ناکانو و میشله ملتون در گزارشی که اندیشکده مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی منتشر کرد، نوشتند: در میان معاملات 30 میلیون پوندی منعقد شده بین دو کشور، می‌توان به تعهد چین برای تامین مالی بخشی از طرح احداث نخستین نیروگاه هسته‌ای انگلیس اشاره کرد؛ این نخستین نیروگاه هسته‌ای از سال 1995 به این سو است که در انگلیس ساخته می‌شود و نخستین نیروگاه هسته‌ای در اتحادیه اروپا پس از سانحه 2011 فوکوشیما محسوب می‌شود.

این معامله امکان مشارکت قابل توجه چین را در برنامه هسته‌ای غیرنظامی انگلیس فراهم می‌آورد و آغازگر عصر جدیدی در برنامه صادرات هسته‌ای چین و شاید صنعت هسته‌ای جهانی خواهد بود. این معامله همچنین خوراک مباحثات جاری را درباره هزینه و فایده استفاده از برق هسته‌ای برای مواجهه با تغییرات اقلیمی و الزامات امنیت ملی در زمینه مجاز داشتن سرمایه‌گذاری خارجی در زیرساخت‌های حیاتی فراهم خواهد آورد.

در ادامه متن می‌توانید چشم‌انداز این همکاری هسته‌ای، توضیح عوامل کلیدی محرک این معامله و بحث در خصوص آثار بالقوه آن بر صنعت هسته‌ای جهانی را ملاحظه کنید.

پرسش: در این توافقنامه چه آمده است؟

پاسخ: توافقنامه سرمایه‌گذاری راهبردی که 21 اکتبر بین شرکت فرانسوی الکتریسیته دو فرانس (EdF) و شرکت برق هسته‌ای چین (CGN) در حضور ژی جینپینگ و دیوید کامرون، نخست وزیر انگلیس منعقد شد، از بالاترین سطح حمایت سیاسی برای مشارکت شرکت‌های دولتی چین در چند پروژه برق هسته‌ای انگلیس برخوردار است. شرکت برق هسته‌ای چین شش میلیارد پوند در احداث پروژه  18 میلیارد پوندی هینکلی پوینت C در سامرست مشارکت می‌کند و در ازای آن اندکی بیش از یک سوم سهام این نیروگاه را در اختیار خواهد گرفت (اتحادیه اروپا تخمین می‌زند هزینه این نیروگاه نزدیک 25 میلیون پوند باشد، اما EdF گفته که با در نظر گرفتن نرخ تورم، این رقم 18 میلیارد پوند خواهد بود). سرنوشت این نیروگاه که EdF آن را خواهد ساخت، تا زمانی که این حمایت مالی حیاتی از طرف چین جلب نشده بود، نامشخص بود. انتظار می‌رود تصمیم درباره سرمایه‌گذاری نهایی روی این پروژه پیش از پایان سال جاری میلادی اتخاذ شود.

این توافقنامه همچنین امکان مشارکت گسترده‌تر انگلیس – چین را برای توسعه نیروگاه‌های دیگر فراهم می‌آورد. شرکت چینی قصد دارد دو سوم سهام نیروگاه احتمالی بردول و همچنین 20 درصد سهام نیروگاه احتمالی سایزول را در اختیار بگیرد. این دو نیروگاه هنوز در مراحل اولیه بررسی قرار دارند.

پرسش: اهمیت این توافقنامه در چیست؟

پاسخ: هر دو دولت این توافقنامه را پیروزی می‌انگارند. سند 21 اکتبر توافقنامه‌ای تجاری است که آثار بالقوه قابل توجهی برای قدرت بخش نیروگاهی و انرژی انگلیس خواهد داشت. ورود چین برای تامین مالی احیای برنامه برق هسته‌ای انگلیس امری ضروری انگاشته می‌شود و عاملی برای اثربخشی تلاش‌های انگلیس در زمینه کاهش انتشار کربن است. نیروگاه هینکلی پوینت قرار است پس از تکمیل در سال 2025 هفت درصد برق انگلیس را تامین کند و عاملی اساسی در برنامه‌های کربن‌زدایی این کشور خواهد بود. اما هزینه بالای دولت انگلیس برای این پروژه با انتقاد فعالان محیط زیست مواجه شده که معتقدند این هزینه‌کرد عامل کاهش یارانه‌ها در بخش انرژی خورشیدی و تجدیدپذیر خواهد بود.

چین هم منافع عظیمی در این شراکت هسته‌ای با انگلیس دارد. پیشتر گزارش‌هایی در این باره منتشر شده بود که این کشور با تامین مالی هینکلی پوینت، امکان فروش راکتور هوالونگ را برای نیروگاه بردول در اسکس پیدا خواهد کرد. این توافقنامه تاییدکننده این گمانه‌زنی است. اگر راکتور هوالونگ نهایتا در بردول ساخته شود، انگلیس نخستین کشور غربی خواهد بود که راکتوری با طراحی چینی در آن فعال خواهد شد. موفقیت در بردول می‌تواند به چین این تاییدیه را بدهد که راکتورهایش از بالاترین حد ایمنی برخوردارند و این امر پتانسیل آنها برای صادرات راکتور را به بازارهایی غیر از کشورهای در حال توسعه ارتقا می‌دهد.

پرسش: اثر این توافقنامه بر صنعت جهانی انرژی هسته‌ای چیست؟

پاسخ: این توافقنامه یکی از نمونه‌های تداوم مشکلات کشورهای سنتی برخوردار از صنایع هسته‌ای غیرنظامی و عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) در تامین مالی و ساخت راکتورهای هسته‌ای جدید است. این کشورها اشتها یا توان کمی برای تامین مالی هزینه‌های هنگفت احداث نیروگاه‌های هسته‌ای جدید دارند، آن هم در حالی که ضریب انتشار کربن این نیروگاه‌ها صفر است. با وجود اینکه دولت انگلیس ضمانت وام را تقبل کرده بود، پروژه 18 میلیارد پوندی هینکلی پوینت تا زمانی که چین موافقت نکرده بود سهام این پروژه را خریداری کند، نتوانسته بود به اندازه کافی سرمایه‌گذار جذب کند. همکاری انگلیس – چین ممکن است به تشدید بحث‌ها در خصوص رویکرد بازار به صادرات پایدار راکتور به آمریکا منجر شود. شرکت‌های تولیدکننده راکتور در آمریکا همین حالا هم زیر فشار رقیبانی قرار دارند که تحت حمایت دولت هستند و با این جریان با فشار مضاعفی برای رقابت مواجه خواهند شد. با این حال، اهمیت این توافق می‌تواند اثر بالقوه آن بر آینده صنعت راکتورسازی باشد. تایید راکتور طراحی شده در چین برای بردول نشانگر ورود صنایع هسته‌ای چین به عرصه جهانی است. چین در صنایع غیرنظامی هسته‌ای تازه‌وارد نیست – این کشور نخستین نیروگاه خود را چند دهه پیش ساخت و 23 راکتور فعال و 24 راکتور در حال ساخت دارد (این یعنی برخورداری از 40 درصد راکتورهای کل جهان). این کشور صادرات خود را با ساخت راکتور در پاکستان آغاز کرد. با این حال، پذیرش رگولاتوری و سیاسی راکتور طراحی بومی چین از سوی یک اقتصاد غربی عمده، پیامی قوی مبنی بر آن ارسال می‌کند که به پذیرش راکتورهای چینی در هر کجای دیگر کمک می‌کند و ممکن است به تسریع صادرات فناوری از این کشور بینجامد.

پرسش: آیا ملاحظات ایمنی و امنیتی لحاظ شده است؟

پاسخ: نیروگاه بردول که از راکتور هوآلونگ استفاده می‌کند، بی‌شک عامل مباحثات بیشتری در خصوص ایمنی هسته‌ای خواهد بود. هر طراحی راکتور جدیدی باید آزمون‌های رگولاتوری را پیش از بهره‌برداری، طی کند. نهادهای رگولاتوری انگلیس و چین احتمالا به نوعی همکاری برای بررسی دقیق رگولاتوری و تاییدیه طراحی راکتور چینی خواهند پرداخت. این همکاری دوجانبه فرصت‌های ارزشمندی در اختیار رگولاتورهای چینی قرار می‌دهد تا تخصص نظارت را در حوزه‌هایی همچون کیفیت کنترل به دست آورند.

این توافقنامه همچنین یک تابوی ناگفته امنیت ملی را می‌شکند. ایجاد توازن بین اصول محیط باز سرمایه‌گذاری در برابر لزوم حفاظت از منافع امنیت ملی که موضوع ظریفی برای بیشتر اقتصادهای OECD است. سرمایه‌گذاری خارجی در زیرساخت‌های دارای اهمیت حیاتی از نظر امنیت ملی، مرتبا تحت سطوح عالی نظارتی قرار می‌گیرند، به ویژه زمانی که منشا سرمایه‌گذاری یک نهاد دولتی یا کشوری باشد که ممکن است خطر امنیتی ایجاد کند. این توافقنامه به معنای پذیرش سرمایه‌گذاری تحت حمایت دولت چین در بخشی است که اهمیت بسیار بالای تجاری و امنیت ملی دارد.