اکنون یک مقام سابق دولت اوباما که از روند مذاکرات محرمانه در خصوص سیاست سوریه مطلع بوده و به شرط فاش نشدن نامش با نویسنده حاضر سخن گفته، اطلاعات تازه ای را درباره چرایی و چگونگی اتخاذ آن تصمیم سرنوشت ساز ارائه کرده است. این مقام سابق فاش کرد هنگامی که رئیس جمهور اوباما نخستین اقدام را برای حمایت از تسلیح نیروهای مخالف دولت سوریه انجام داد، نتوانست خطرات مداخله مستقیم ایران و روسیه به نفع اسد  و در واکنش به جناح مخالف از خارج تسلیح شده، را پیش بینی کند. او به آن علت نتوانست یک چنین پیش بینی را انجام دهد که مشاورانش از وارد ساختن این احتمال در محاسبات خود غفلت کرده بودند.

داستان این شکست سیاسی بعد از مقاومت نظامی در برابر نظام اسد در بهار و تابستان سال ٢٠١١، شروع می شود.

اجتناب ناپذیری؟

به نقل از این مقام سابق، مقامات امنیت ملی در ماه اوت سال ٢٠١١ از اوباما خواستند که اسد رابه کناره گیری از قدرت فراخواند. اوباما در اظهارتی بیان کرد که اسد باید از قدرت کناره گیری کند، ولی در خفا روشن ساخت که قصد ندارد هیچ اقدامی در این راستا انجام دهد. این مقام سابق گفت: “از نظر اوباما، این فقط یک پیشنهاد و نه یک سیاست قاطع بود.”

ولی بلافاصله بعد از آن، سیاست دولت آمریکا در برابر موضوع جدی تری قرار گرفت: چگونه به فشارهای وارده از سوی ترکیه، عربستان سعودی و قطر برای پایبندی آمریکا در کمک به براندازی اسد واکنش نشان دهد.

مقامات سعودی و ترکیه در سپتامبر سال ٢٠١١ نه فقط از آمریکا خواستند تا مخالفان را تسلیح کند – این مقام سابق یادآور می شود: “آنها از آمریکا

می خواستند موشک های ضد هواپیما و ضد تانک برای مخالفان اسد فراهم سازد.” بلکه ترکیه حتی پیشنهاد کرد نیروهایی را برای براندازی اسد وارد سوریه کند، مشروط بر آن که آمریکا و ناتو برای حمایت از آنها “منطقه پرواز ممنوع” ایجاد کنند. ولی اوباما از فراهم ساختن جنگ افزارهای آمریکایی برای شورشیان سوری خودداری کرد و همچنین با اقدام دشمنان سنی اسد برای تأمین چنین جنگ افزارهای سنگین برای مخالفان، مخالفت کرد. مقام سابق امنیت ملی آمریکا می گوید: “وی تمایل به انجام هیچ کاری مگر تأمین سلاح های سبک نداشت.”

تعهدات نیم بند

دیوید پترائوس، رئیس وقت سازمان سیا، به ظاهر برای فرونشاندن نارضایتی متحدان سنی مذهب آمریکا، طرح کمک به انتقال تسلیحات سبک از

زاغه های متعلق به دولت لیبی در بنغازی به ترکیه را پیشنهاد کرد که با موافقت اوباما همراه شد. این مقام سابق با تأیید روایت بیان شده از سوی سیمور هرش در سال ٢٠١۴، چنین به یاد می آورد که: “این برنامه به طور کامل مخفی بود ولی مقامات درگیر در خاورمیانه به صورت شفاهی از آن مطلع شدند.”

ترکیبی از این دو تصمیم سیاسی اوباما را – تا حدودی به صورت نیم بند – برای براندازی مسلحانه رژیم اسد متعهد ساخت.

این مقام سابق دولت آمریکا اظهارات هیلاری کلینتون، وزیر خارجه سابق، و درک چالت، مقام سابق پنتاگون، را تأیید کرد که می گفتند به اعتقاد مشاوران اوباما، سقوط اسد اجتناب ناپذیر است.

آن گونه که چالت می گفت، برخی از این مشاوران معتقد بودند که اسد فاقد “ذکاوت و شکیبایی” برای باقی ماندن بر سر قدرت است.

دست کم گرفتن ایران و روسیه

به گفته این مقام سابق، از همه مهم تر آن که، هنگامی که اوباما در ماه سپتامبر ٢٠١١ تصمیمات سیاسی مهمی را در خصوص سوریه اتخاذ می کرد، هیچ کدام از افراد حاضر در گروه امنیت ملی اوباما، به او هشدار ندادند که ایران در حفظ  اسد بر سرقدرت از منافع امنیت ملی چشمگیری برخوردار است و این اقدام می تواند ایرانی ها را وارد این جنگ کند.مشاوران اوباما در عوض، چنین تصور می کردند که ایران و روسیه چیزی بیش از مساعدت های نمایشی برای حفظ اسد بر سر قدرت انجام نخواهند داد. بنا بر این، خطر یک جنگ فرقه ای بی پایان و خونین وجود نخواهد داشت.

این مقام سابق یادآور می شود که: “حزب الله و ایران اظهاراتی را حاکی از ناخرسندی خود از چگونگی واکنش اسد در قبال این بحران بیان کردند و حتی رهبر حزب الله سید حسن نصرالله آشکارا گفت اسد باید رویکردی منعطف تر را اتخاذ کند. در نتیجه این اعتقاد به وجود آمد که ایران برای نجات اسد به مداخله نظامی اقدام نخواهد کرد.”

امنیت ملی ایران

ولی در واقع، ایران وجود سوریه را در حفظ توانایی خود برای تأمین و تدارک حزب الله حیاتی تلقی می کرد. وجود زرادخانه بزرگ موشکی حزب الله عامل ضروری در ایجاد توان بازدارنگی ایران در برابر حملات اسرائیل به شمار می رفت. این مقام سابق گفت: “سوریه عمق امنیتی ایران و حزب الله محسوب می شد” ولی مشاوران اوباما “هیچ اطلاعی نداشتند” که منافع امنیت ملی چشمگیر ایران در گرو جلوگیری از سرنگونی اسد به وسیله جناح مخالف اکثراً سنی قرار دارد که از سوی ائتلاف بین المللی سنی مورد حمایت آمریکا پشتیبانی می شوند.

خطای بزرگ در غفلت از این مسئله هنگامی آشکار گردید که آتش جنگ شعله ور شد. بعد از آن که شهر قصیر، واقع در مرز لبنان، در ماه ژوئیه ٢٠١٢ به تصرف ارتش آزاد سوریه در آمد، نیروهای مخالف در جنوب سوریه توانستند به تدارکات نظامی از آن سوی مرز با لبنان دست یابند.

در ماه های بعد روشن شد که نیروهای جبهه النصره در آن جبهه از جنگ به شدت درگیر شده اند.

حمله متقابل از سوی حزب الله

نیروهای حزب الله حاضر در دره بقاع – به خواست آشکار ایران – در ماه مه ٢٠١٣ و در پشتیبانی از ضد حمله نظام  سوریه، برای بازپس گیری این شهر وارد عمل شدند. مداخله ایران و حزب الله منجر به بزرگ ترین شکست نیروهای شورشی حاضر در جنگ تا آن زمان شد.  ولی گروه امنیت ملی اوباما به جای به چالش کشیدن عقلانیت تصمیم ابتدایی خود در همراهی با راهبرد تغییر رژیم ائتلاف سنی، مبلغی را به این قمار اختصاص داده بود، دو برابر کردند. وزیر خارجه جان کری فشارهای شدیدی را بر اوباما وارد آورد تا از نیروهای نظامی علیه  اسد استفاده کند.

این اقدام برای نخستین بار منجر به ابراز تعهد آشکار دولت اوباما در ماه ژوئن ٢٠١٣ برای حمایت های نظامی از جناح مخالف شد. این افزایش تعهد بعد از حمله شیمیایی علیه مناطق حاشیه دمشق در ماه اوت ٢٠١٣، تا حدودی به جنگ تازه آمریکا علیه  اسد در ماه سپتامبر منجر شد.

دولت اوباما حتی با تحویل جنگ افزار ضدتانک از سوی کشورهای سنی به یک جناح مخالف مسلح اکنون تحت تسلط جبهه النصره القاعده، موافقت کرد.

افزایش مداخله

این اقدام به تصرف استان ادلب به دست مخالفان تحت فرماندهی جبهه النصره و مداخله بعدی روسیه انجامید که گروه امنیت ملی دولت اوباما به یقین آن را نیز پیش بینی نکرده بود. خطای اوباما و مشاوران او در مورد سوریه این بود که آنها گمان نمی کردند به شرایط جنگی پر مخاطره ای وارد شوند.

ولی سطح عمیق تری از توضیحات برای تمایل اوباما و مشاوران او در تداوم راهبرد خود با وجود خطرات ذاتی نهفته در سیاست تغییر یک رژیم دیگر وجود دارد – حتی اگر اوباما به واقع قصد جدی بر انجام آن نداشت و مداخله مستقیم آمریکا را در آن محدود کرده بود.

این مقام سابق یادآور شد که دولت آمریکا نمی خواست با متحدان سنی مذهب خود در تعارض قرار گیرد زیرا منافع نظامی مستقیم آمریکا در گرو هم پیمانی با این سه کشور بود.

سعودی ها راه دسترسی آمریکا به پایگاه دریایی خود در بحرین را به طور کامل تحت کنترل داشتند. ترکیه پایگاه هوایی انجیرلیک را در تسلط خود داشت و قطر نیز پایگاه های زمینی و هوایی آمریکا را که نقش محوری در عملیات نظام آن کشور در منطقه ایفا می کردند، در کنترل داشت.

نخست، روابط دیگر

بنا بر این، خطای دارای پیامدهای فاجعه بار برای مردم سوریه، این بوده است که نهادهای قدرتمند امنیت ملی آمریکا تنها گزینه قابل قبول را چیزی

می دانند که باعث قرار گرفتن همیشگی آمریکا در وضعیت جنگی شده است.

نخستین دغدغه آنها تضمین این نکته بود که ترتیبات نظامی، اطلاعاتی و روابط کنونی آمریکا به خطر نیافتد.

ولی اوباما به رغم شک و تردید مشهور خود در خصوص هرگونه تسلیح شورشیان ضد اسد که حاصل تجربه زیانبار حمایت آمریکا از مجاهدین افغانی در دهه ١٩٨٠ است، آمادگی نادیده گرفتن این دغدغه را نداشت.

منبع: اداره کل رسانه های خارجی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی