محمدمحسن فایضی

«دیپلماسی دیجیتال بخشی از دیپلماسی عمومی است که وزارت خارجه و مسئولین رسمی یک کشور با استفاده از شبکه‌های اجتماعی (مانند تویتر و فیس‌بوک) به دنبال دست یابی به اهداف سیاست خارجی خود هستند.» معرفی دین یهود، نمایش جشن‌ها و شادی‌ها در رژیم، معرفی علم پزشکی رژیم و تصاویر درمان اعراب، حامی صلح و ضد تروریسم معرفی کردن تل‌آویو، معرفی مکان‌های گردشگری رژیم صهیونیستی، عادی‌سازی روابط میان اعراب و رژیم صهیونیستی و حمله به ایران و محور مقاومت را می‌توان از اصلی‌ترین موضوعات مطرح شده در دیپلماسی دیجیتال رژیم صهیونیستی در منطقه غرب آسیا است.

خبر انتصاب «آوی داویدی» مسئول بخش دیپلماسی دیجیتال وزارت خارجه رژیم صهیونیستی به سمت مشاور ارشد این وزارت خانه مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت. اندیشکده «مرکز امور عمومی جروزالم» در خصوص آوی داویدی نوشت است که وی ضمن آنکه اکنون مدیریت بخش دیپلماسی دیجیتال وزارت خارجه را بر عهده دارد، سردبیر سایت فارسی «تایمز اسرائیل» هم است. وی پیش از این مدیر بخش ایران و مشاور ارشد وزارت امور راهبردی رژیم صهیونیستی و از مدیران سابق بخش فارسی شبکه ماهواره‌ای صدای آمریکا بوده است. در طول مذاکرات هسته‌ای ایران و ۵+۱ این پرونده در اختیار وزارت امور راهبردی بوده است که نشان دهنده جایگاه این وزارت خانه می‌باشد.[۱]

انتصاب آوی داویدی به سمت مشاور ارشد وزارت خارجه، نشان دهنده توجه تل‌آویو به موضوع دیپلماسی دیجیتال است. در این یادداشت ضمن بررسی چیستی دیپلماسی دیجیتال، تلاش‌های رژیم صهیونیستی در این حوزه بالاخص برای هدف قرار دادن کشورهای منطقه مورد بررسی قرار می‌گیرد.

۱- دیپلماسی دیجیتال و اهمیت آن

بر اساس تعریف وب‌سایت دفتر امور خارجه و مشترک‌المنافع انگلیس (FCO) که در عرصه دیپلماسی فعالیت می‌کند، ‌دیپلماسی دیجیتال همان دیپلماسی متعارف است که از طریق یک رسانه متفاوت صورت می‌پذیرد. از طریق وب می‌توان راه‌های جدید را شنید، ارزیابی و منتشر کرد. با دیپلماسی دیجیتال می‌توان مقاصد را گسترش داد و با جوامع مدنی و حکومت‌ها و افراد ذی‌نفوذ مستقیماً ارتباط داشت.[۲]

وب‌سایت آمریکایی دیپلماسی دیجیتال (digdipblog.com) که به‌طور تخصصی به این موضوع می‌پردازد در خصوص چیستی آن می‌نویسد: «این اصطلاح برای نخستین بار از سال ۲۰۰۱ به‌طور جدی مطرح شد. برخی دیپلماسی دیجیتال را نتیجه رشد استفاده از شبکه‌های اجتماعی در دیپلماسی عمومی معرفی می‌نمودند؛ اما امروزه به نظر می‌رسد تعریفی که می‌توان برای دیپلماسی دیجیتال ارائه نمود عبارت است از: استفاده از شبکه‌های اجتماعی از سوی یک دولت برای دستیابی به اهداف سیاست خارجی و پیگیری دیپلماسی عمومی»[۳]

در جمع‌بندی با توجه به تعریف‌ها و شیوه بهره‌گیری از دیپلماسی عمومی می‌توان نتیجه گرفت:

«دیپلماسی دیجیتال بخشی از دیپلماسی عمومی است که وزارت خارجه و مسئولین رسمی یک کشور با استفاده از شبکه‌های اجتماعی (مانند تویتر و فیس‌بوک) به دنبال دست یابی به اهداف سیاست خارجی خود هستند.»

ذکر این نکته حائز اهمیت است که دیپلماسی رسانه و دیجیتال برخی مواقع به‌جای یکدیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما نباید دچار این اشتباه شد زیرا دیپلماسی رسانه‌ای استفاده از رسانه‌های تصویری و صوتی از سوی شبکه‌های گوناگون و نه لزوماً از سوی اشخاص رسمی و سفارت‌خانه‌ها می‌باشد.

موسسه کارنگی از اندیشکده‌های مطرح آمریکا در سال ۲۰۱۲ به‌طور مشترک با موسسه ارتباطات بین‌الملل فلایشمن- هیلارد نشستی با عنوان «دیپلماسی دیجیتال: فصلی نوین در پیشبرد سیاست» در واشنگتن برگزار نمود. در این نشست دیپلماسی دیجیتال به‌عنوان راهبردی جدید با استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای فراتر رفتن از مرزهای دیپلماسی سنتی نام برده می‌شود. تام کاور پژوهشگر موسسه کارنگی در خصوص اهمیت این موضوع معتقد است: «در آینده قدرتمندترین دولت‌ها، آن‌هایی نیستند که بزرگ‌ترین ارتش‌ها را در اختیار دارند، بلکه دولت‌هایی هستند که از بیشترین ارتباطات برخوردار بوده و در مرکز بیشترین شبکه‌ها قرار دارند.» با این وجود وی هشدار دارد که رسانه اجتماعی به طرز غیرقابل باوری، چه در جنبه‌های مثبت و چه در جنبه‌های منفی شکاف ایجاد کرده است.[۴]

هم‌چنین نیویورک‌تایمز در گزارشی در سال ۸۹ به بررسی دیپلماسی دیجیتال و نقش تویتر در این دیپلماسی پرداخته است. این یادداشت هیلاری کلینتون را به‌عنوان مادرخوانده این سبک سیاست نوین معرفی می‌نماید! این گزارش به بررسی مفصل نقش دیپلماسی دیجیتال در پیشبرد سیاست آمریکا در فتنه ۸۸ در ایران، زلزله هائیتی و چند اتفاق دیگر پرداخته است.[۵] اهمیت موضوع امروزه به‌گونه‌ای است که هیلاری کلینتون فصل بیست و چهارم کتاب خاطرات خود را به‌عنوان «سیاست‌مداری در قرن ۲۱: دیپلماسی دیجیتال در جهانی به هم پیوسته» اختصاص داده است.[۶]

۲- رژیم صهیونیستی در میان پیشگامان دیپلماسی دیجیتال

بر اساس رتبه‌بندی انجام شده از سوی معتبرترین وب‌سایت در حوزه دیپلماسی دیجیتال در سال ۲۰۱۶، ده وزارت خارجه برتر در این حوزه به ترتیب عبارت‌اند از: بریتانیا، فرانسه، آمریکا، روسیه، اتحادیه اروپا، واتیکان، هند، رژیم صهیونیستی، مکزیک و سوئیس. [۷]

بر اساس این رتبه‌بندی وزارت خارجه جمهوری اسلامی در رتبه ۱۱۲ قرار دارد که نشان دهنده عدم توجه به این دیپلماسی از سوی ایران است. این در حالی است که امروزه با توجه به وضعیت منطقه و نفوذ فیس‌بوک و توئیتر در میان جوانان کشورهای عربی، استفاده از دیپلماسی دیجیتال برای ارتباط مستقیم میان سفارت‌خانه‌ها و مردم کشورهای منطقه، اعلام مواضع و پاسخ به شبهات علیه عملکرد محور مقاومت امری بسیار مهم و راهبردی است.

رژیم صهیونیستی ضمن ایجاد واحد دیپلماسی دیجیتال در وزارت خارجه خویش، با توجه به موقعیت تل‌آویو در میان مردم منطقه و برخی کشورهای جهان (عدم مشروعیت یا عدم ذهنیت مثبت) به دیپلماسی دیجیتال برای بهبود نگاه‌ها به خود، نگاه ویژه‌ای داشته است.

رژیم صهیونیستی به دلیل موقعیت خاص خود در منطقه اهمیت ویژه‌ای دیپلماسی دیجیتال داشته است و وزارت خارجه این رژیم در بر اساس آمار در رتبه هشتم جهانی در این حوزه قرار دارد.

در میانه فروردین ماه سال ۹۵(آوریل ۲۰۱۶) به‌طور مشترک از سوی وزارت خارجه و مرکز مطالعات اینترنت دانشگاه تل‌آویو، همایشی تحت عنوان «دیپلماسی دیجیتال اسرائیل» در تل‌آویو برگزار شد. این همایش با حضور سیاست‌مداران و دانشگاهیان ۲۰ کشور از جمله آمریکا، بریتانیا، سوئد، فرانسه، کره جنوبی و آلمان برگزار گردید. در این همایش دوری گلد مدیرکل وزارت خارجه رژیم صهیونیستی که شخصیت نخست این وزارتخانه پس از نتانیاهو که سمت وزیر خارجه را در اختیار دارد، به سخنرانی پرداخت.

دوری گلد در این همایش تأکید نمود: «پلات فرم‌های شبکه‌های اجتماعی از قوی‌ترین تسلیحات زرادخانه دیپلماسی امروز است. اسرائیل در این زمینه‌ها همیشه ناچار از جنگی دشوار بوده است. شبکه‌های اجتماعی، نقشی مؤثر در دستیابی به فرصت‌های برابر دارند و به ما امکان می‌دهند استحکام اخلاقی موقعیت خود را تثبیت کنیم.»

هم‌چنین «نوآم کاتز» مدیر دایره امور عمومی و رسانه‌ای وزارت خارجه تل‌آویو در این همایش گفت: «تمام سفارتخانه‌های اسرائیل در سراسر جهان، شبکه‌های اجتماعی خود را دارند که به زبان کشور میزبان عرضه می‌شود. اسرائیل، دیپلماسی دیجیتال خود را به ۵۰ زبان مختلف به کار گرفته است. آنچه به‌خصوص برای اسرائیل اهمیت دارد، این است که شبکه‌های اجتماعی به اسرائیل امکان می‌دهند با مردمی در ارتباط باشد که دولت قادر نیست با آن‌ها از راه‌های متعارف ارتباط برقرار کند. ما در دنیای عرب بسیار فعال و موفق هستیم.»[۸]

همه موارد بالا نشان دهنده اهمیت و جایگاه دیپلماسی دیجیتال در وزارت خارجه رژیم صهیونیستی است. در ادامه برخی از نمونه‌های اجرا شده از سوی تل‌آویو در این حوزه مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

۳- دیپلماسی دیجیتال رژیم صهیونیستی در تویتر و فیس‌بوک به زبان‌های فارسی و عربی

۱-۳- صفحه فیس‌بوک وزارت خارجه تل‌آویو به زبان فارسی «اسرائیل به فارسی»[۹]

شاید بتوان فعال‌ترین صفحه فارسی ایجاد شده در راستای دیپلماسی دیجیتال از سوی وزارت خارجه رژیم صهیونیستی را صفحه فیس‌بوک آن تحت عنوان «اسرائیل به فارسی» دانست. این صفحه با آنکه حدود ۱۷۳ هزار نفر دنبال‌کننده دارد اما میزان بحث و نظر دادن، لایک شدن و فوروارد شدن مطالب آن چندان قابل توجه نیست. لذا به نظر می‌رسد بیشتر اعضای فارسی زبان، آن را از روی کنجکاوی و حساسیت موضوع (انتساب صفحه به وزارت خارجه رژیم صهیونیستی) دنبال می‌کنند.

با بررسی اجمالی این صفحه طی بازه حدوداً ۱۶۰ روزه (از یک فروردین تا ۱۰ شهریور ۹۵) که حدود ۳۷۰ پیام فیس‌بوکی منتشر شده است، نکات خوبی به چشم می‌خورد؛

بیشتر پست‌های بارگذاری شده بر روی این صفحه بر روی موضوعاتی خاص تمرکز دارند که عبارت‌اند از؛

• انتشار اخبار روزانه: حدود ۱۰۰ مورد پیام روزانه با محوریت مواضع، سفرها و نشان دادن روابط این رژیم با دیگر کشورها منتشر شده است.

• معرفی جشن‌ها و اعیاد یهودی: عید نزول تورات، عید پسح، برگزاری جشن‌های مختلف از جمله جشن هم‌جنس‌بازان از دیگر موضوعاتی است که در صفحه منتشر شده است. هدف این خبرها را می‌توان القای فضای امن، آرام و وجود رفاه و شادابی در زندگی صهیونیست‌ها دانست. استفاده از تصاویر شاد و جذاب از ویژگی‌های این صفحه است.

• تأکید بر هولوکاست و تروریسم: یکی دیگر از موضوعات پر تکرار این صفحه، هولوکاست و تروریستی نامیدن انتفاضه است.

• یکی از دیگر موضوعاتی که در صفحه به چشم می‌خورد، تبادل نظرات افراد در زیر کامنت ها با محوریت حمله یا دفاع از حمایت ایران از مقاومت و فلسطینیان است.

• در پیام‌ها کلیدواژه‌های ایران، تروریست، صلح، آمریکا، داعش، حماس، دوستی و… بیش از دیگران به چشم می‌خورد.

۲-۳- تویتر وزارت خارجه تل‌آویو به زبان فارسی با عنوان «اسرائیل به فارسی»[۱۰]

این صفحه از آذر سال ۸۹(نوامبر ۲۰۱۰) آغاز به کار نمود. این صفحه ۳۵٫۵ هزار دنبال‌کننده و نزدیک به ۳۷۰۰ پیام دارد. بخش اعظمی از پیام‌های این صفحه شامل پیام‌های صفحه فیس‌بوک «اسرائیل به فارسی» و ارجاع به لینک پیام‌های این صفحه است.

تعداد دفعات توئیت شدن پیام‌های این صفحه نشان می‌دهد مخاطب‌های فراوانی ندارد، اما سعی می‌نماید همواره اخبار را در این صفحه قرار دهد.

ایجاد صفحات گوناگون در تویتر و فیس‌بوک به زبان‌های عربی و فارسی تحت عنوان‌های «اسرائیل به فارسی»، «اسرائیل فی مصر»، «اسرائیل فی الاردن» و «اسرائیل تتکلم بالعربیه» بخشی از فعالیت‌های رسمی وزارت خارجه رژیم صهیونیستی در دیپلماسی دیجیتال است.

۳-۳- صفحه فارسی سایت وزارت خارجه رژیم صهیونیستی[۱۱]

سایت فارسی وزارت خارجه رژیم صهیونیستی از بخش‌های گوناگونی تشکیل شده است. نوآوری در این رژیم، روابط رژیم و ایران، صلح، هولوکاست، روابط بین‌الملل و اخبار روزانه بخش‌های اصلی این سایت است که در نوار اصلی آن به چشم می‌خورد. معرفی فرهنگ، اقتصاد، پیشرفت‌های علمی و پزشکی، برگزاری مراسمات جشن و اشتیاق به صلح از دیگر مواردی است که در سایت بسیار به چشم می‌خورد.

۴-۳- تویتر و فیس‌بوک وزارت خارجه رژیم صهیونیستی به زبان‌های عربی

از نکات حائز اهمیت در این خصوص، تمرکز این رژیم برای اختصاص صفحات جداگانه، مختص کشورهای مصر تحت عنوان «اسرائیل فی مصر»[۱۲] و اردن با عنوان «اسرائیل فی الاردن»[۱۳] می‌باشد. این دو جدای از صفحه فیس‌بوک با عنوان «اسرائیل تتکلم بالعربیه»[۱۴] است که مختص ارتباط با تمام کشورهای عربی می‌باشد.

• صفحه فیس‌بوکی «إسرائیل تتکلم بالعربیه» بسیار فعال‌ و پر بازدید است. این صفحه نزدیک به ۸۵۶ هزار بار مورد پسند واقع شده است. رسیدن تعداد کامنت های برخی پیام‌ها تا عدد ۳۰۰ نشانه فعال بودن و پر مراجعه کننده بودن این صفحه است. این صفحه تمرکز ویژه‌ای بر اعلام مواضع، عادی‌سازی روابط، پیشرفت‌های علمی، حمله به ایران و حزب‌الله، معرفی جذابیت‌های گردشگری و القا زیبا و امن بودن سرزمین‌های اشغالی دارد.

• صفحه فیس‌بوک «اسرائیل فی الاردن» حدود ۴۸ هزار بار مورد پسند واقع شده است. بخش زیادی از این صفحه به بیان درمان بیماران و کودکان اردنی در سرزمین‌های اشغالی، روابط میان دولتمردان و عموم صهینیست‌های ساکن در سرزمین‌های اشغالی و اردن و تروریست نشان دادن حماس و گروه‌های مقاومت غزه اختصاص دارد.

• صفحه فیس‌بوک «اسرائیل فی مصر» ۱۱۵ هزار بار مورد پسند واقع شده است. این صفحه نسبت به صفحه اردن بسیار فعال‌تر است هرچند برخی پیام‌های دو صفحه یکسان می‌باشد. عادی‌سازی روابط، نشان دادن مراکز گردشگری این رژیم و صلح سه کلیدواژه اصلی این صفحه به نظر می‌رسد.

جمع‌بندی

دیپلماسی دیجیتال بخشی از دیپلماسی عمومی است که وزارت خارجه و مسئولین رسمی یک کشور با استفاده از شبکه‌های اجتماعی (مانند تویتر و فیس‌بوک) به دنبال دست یابی به اهداف سیاست خارجی خود هستند. امروزه این نوع دیپلماسی با توجه به اهمیت هدایت افکار عمومی و تأثیر بر آن، بسیار مورد توجه قرار گرفته است.

برگزاری نشست‌های گوناگون، اختصاص یک بخش تحت عنوان دیپلماسی دیجیتال در وزارت خارجه برخی کشورها، حضور فعال وزیران خارجه و سفیران در صفحات اجتماعی و… همگی نشان دهنده اهمیت این موضوع در سال‌های اخیر است.

رژیم صهیونیستی به دلیل موقعیت خاص خود در منطقه اهمیت ویژه‌ای به دیپلماسی دیجیتال داده است و وزارت خارجه این رژیم در این حوزه و بر اساس آمار، در رتبه هشتم جهانی جای گرفته است.

ایجاد صفحات گوناگون در تویتر و فیس‌بوک به زبان‌های عربی و فارسی تحت عنوان‌های «اسرائیل به فارسی»، «اسرائیل فی مصر»، «اسرائیل فی الاردن» و «اسرائیل تتکلم بالعربیه» بخشی از فعالیت‌های رسمی وزارت خارجه رژیم صهیونیستی در چارچوب دیپلماسی دیجیتال است.

معرفی دین یهود، نمایش جشن‌ها و شادی‌هایی که از سوی صهیونیست‌ها انجام می‌شود، معرفی پیشرفت‌های پزشکی رژیم و تصاویر درمان اعراب در بیمارستان‌های آن، حامی صلح و ضد تروریسم معرفی کردن تل‌آویو، معرفی مکان‌های گردشگری رژیم صهیونیستی، عادی‌سازی روابط میان اعراب و رژیم صهیونیستی و حمله به ایران و محور مقاومت را می‌توان از اصلی‌ترین موضوعات مطرح شده در دیپلماسی دیجیتال رژیم صهیونیستی در منطقه غرب آسیا است.

[۱] «مدیر سابق صدای آمریکا به وزارت خارجه اسرائیل پیوست» پایگاه خبری تحلیلی فردا، منتشر شده در تاریخ ۲ شهریور ۹۵، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://www.fardanews.com/fa/news/560033

[۲] «بهره‌گیری انگلیس از دیپلماسی دیجیتال در سیاست خارجی». وب‌سایت مشرق، منتشر شده در تاریخ ۷ اردیبهشت ۹۰، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://www.mashreghnews.ir/fa/news/42511

[۳] https://digdipblog.com/countries-on-twitter-and-facebook/

[۴] «نشستی با عنوان دیپلماسی دیجیتال: فصلی نوین در پیشبرد سیاست برگزار شد» وب‌سایت نهان نیوز، منتشر شده در تاریخ ۲۶ تیر ۹۱، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://www.nahannews.com/vdchd.nm223nqttf.html

[۵] «متن کامل گزارش عملیات نفوذ آمریکا به جوامع اسلامی در قالب دیپلماسی دیجیتال» وب‌سایت مشرق، منتشر شده در تاریخ ۵ شهریور ۸۹، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://www.mashreghnews.ir/fa/news/4732

[۶] برای مطالعه بیشتر ر. ک: «خاطرات کلینتون-دیپلماسی دیجیتال» وب‌سایت مشرق، منتشر شده در تاریخ ۱ فروردین ۹۴، قابل بازیابی در:

http://www.mashreghnews.ir/fa/news/396102

[۷] http://digital.diplomacy.live/ranking-and-rating/

[۸] رافائل آهرن «تقدیر از قدرت دیپلماسی دیجیتال اسرائیل» وب‌سایت اسرائیل تایمز فارسی، منتشر شده در تاریخ ۱۵ فروردین ۹۵، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://goo.gl/0zDAvG

[۹] https://www.facebook.com/IsraelPersian/

[۱۰] https://twitter.com/israelpersian

[۱۱] http://mfa.gov.il/MFAFA/Pages/default.aspx

[۱۲] https://www.facebook.com/IsraelinEgypt

[۱۳] https://www.facebook.com/IsraelinJordan/

[۱۴] https://www.facebook.com/IsraelArabic/

منبع: اندیشکده روابط بین الملل