چرا «شورای همکاری خلیج فارس» در برابر «ممنوعیت ورود مسلمانان به آمریکا» از سوی ترامپ سکوت اختیار کرده است.
دستورالعمل دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، برای «ممنوعیت ورود مسلمانان به آمریکا»، که هفت کشور مسلمان عربی و آفریقایی را هدف قرار داده، موجی از انتقادات شدید را در سراسر جهان به راه انداخته است. شماری از متحدان سنتی واشنگتن، به همراه ایران، سازمان ملل متحد و «اتحادیه عرب» و نیز بسیاری از نمایندگان آمریکا از هر دو حزب، تصمیم رئیس جمهور جدید این کشور را محکوم کردند.
غیر از قطر که مخالفت شدید خود را با فرمان ترامپ ابراز کرد، کشورهای عضو «شورای همکاری خلیج [فارس]» در این موج محکوم کردن ها شرکت نداشته اند. در گفتگوی تلفنی چهل و پنجمین رئیس جمهور آمریکا در ٢٩ ژانویه با ملک سلمان بن عبدالعزیز آل سعود، پادشاه عربستان سعودی، به موضوع «ممنوعیت ورود مسلمانان به آمریکا» پرداخته نشد. حتی وزیر امور خارجه امارات متحده عربی و یکی از مسئولان پلیس دبی تا جایی پیش رفتند که از این اقدام دفاع کردند و آن را حق آمریکا به عنوان کشوری مستقل دانستند و اسلام هراسانه بودن این فرمان را رد کردند. بحرین، کویت و عمان نیز تا کنون سکوت اختیار کرده اند. محکوم نشدن این فرمان از سوی کشورهای عضو «شورای همکاری خلیج [فارس]» نشان دهنده رویکرد «صبر پیشه کردن و منتظر ماندن» کشورهای خلیج [فارس] در قبال دولت جدید آمریکا است و نشان می دهد در زمانی که چالش های اقتصادی و امنیتی مستلزم همکاری نزدیک با واشنگتن است، طرفداری از ترامپ در راستای منافع این کشورها قرار دارد.
کشورهای پادشاهی «شورای همکاری خلیج [فارس]» برنامه های زیادی دارند که فکر می کنند ادامه روابط بهتر با ترامپ در مقایسه با روابطی که با باراک اوباما داشتند، به پیشبرد بیشتر آنها کمک می کند. انتقاد علنی از فرمان رئیس جمهور آمریکا ممکن است به زیان منافعی همچون برخورداری از حمایت بیشتر آمریکا در مقابله با رفتار ایران در منطقه، حفاظت از شیخ نشین ها در برابر «دولت اسلامی» و جذب سرمایه گذاری خارجی برای برنامه
آن ها برای تنوع بخشیدن به اقتصادی خود باشد.
یکی از سرخوردگی های مهم رهبران عربستان سعودی و مقامات دیگر کشورهای عربی در برابر دولت اوباما، موضع گیری های کاملاً ضعیف او در برابر ایران بود. از دید «شورای همکاری خلیج [فارس]»، دولت اوباما نتوانست در مقابله با رفتار تهران در منطقه، به ویژه در سوریه و یمن که این شورا آن را تهدیدی برای امنیت کشورهای پادشاهی شبه جزیره عربستان می دانند، اقدامی درخور انجام دهد. نشانه های روشنی وجود دارد که دولت ترامپ مصمم است موضعی سرسختانه تر در برابر ایران در خاورمیانه اتخاذ کند.
در اول فوریه، زمانی که آمریکا و سه متحد غربی اش جنگ سه روزه را در خلیج [فارس] برای «تضمین جریان آزاد تجارت» از طریق تنگه هرمز به راه انداختند، مایکل فلین، مشاور امنیت ملی هشدار داد که واشنگتن «به طور رسمی به ایران اخطار می کند» و هم اکنون «سرگرم بررسی دقیق همه گزینه های موجود» در برابر تهران است. فلین این سخنان را در واکنش به آزمایش موشک بالستیک و حمله شورشیان «حوثی» مورد حمایت ایران به شناور نیروی دریایی عربستان سعودی گفت. دو روز بعد، حرف های فلین عملی شد و وزارت خزانه داری آمریکا ٢۵ شخص و شرکت مرتبط با برنامه موشک های بالستیک تهران و کسانی را که از «نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران» حمایت می کنند، تحریم کرد. بی تردید، چنین اقداماتی موجب می شود ریاض نگاهی مثبت تر به رویکرد دولت جدید آمریکا در برخورد با جمهوری اسلامی و تهدیدی که ادعا می شود این کشور برای «شورای همکاری خلیج [فارس]» دارد، داشته باشد.
خودداری دولت اوباما از ایجاد «منطقه پرواز ممنوع» در سوریه از بیم کشاندن آمریکا به جنگ خونبار دیگری در خاورمیانه، سعودی ها و قطری ها را که تلاش می کردند برای افزایش مداخله نظامی آمریکا در سوریه، بر ضد حکومت این کشور، بر اوباما فشار بیاورند، برآشفته بود. با وجود اعلام حمایت ترامپ از شورشیان سنی مورد حمایت عربستان سعودی و قطر در سوریه، پادشاه عربستان در گفتگوی تلفنی با رئیس جمهور آمریکا، دفاع وی را از «مناطق امن» در سوریه و یمن تأیید کرد.
یکی از عوامل نگران کننده این پادشاهی و دیگر کشورهای عرب خلیج فارس این است که ترامپ «دولت جمهوری خواهی شبیه دیگر دولت های جمهوری خواه» را رهبری نمی کند. «شورای همکاری کشورهای خلیج [فارس]» از دیرباز با دولت های جمهوری خواه از رونالد ریگان گرفته تا رئیس جمهورهای پیشین، همچون جرج اچ. دبلیو. بوش و جورج دبلیو. بوش همکاری نزدیک داشته است؛ جمهوری خواهان معمولاً منافع نفتی را تأمین کرده اند و سیاست خارجی نظامی تری در برابر دشمنان مشترک آمریکا و «شورای همکاری کشورهای خلیج [فارس]» در پیش گرفته اند. اما سخنان ترامپ مبنی بر این که «شورای همکاری کشورهای خلیج [فارس]» باید بهای بیشتری برای دفاع از خود بپردازد و در همین حال درخواست همکاری آمریکا و روسیه در خاورمیانه، موجب ناراحتی رهبران کشورهای عرب خلیج [فارس] شده اند؛ آنها از این نگرانند که این غول ثروتمند، کشورهای پادشاهی ثروتمند نفتی را بیشتر «منبعی برای تأمین نقدینگی» بداند تا متحدانی مهم و نگرانی های آنها را درباره تنش های منطقه ای، جدی نگیرد. اگر چه هنوز زود است که بگوییم «شورای همکاری خلیج [فارس]» در نهایت چه سوی برای سیاست خارجی کلی تر آمریکا در خاورمیانه دارد، اما این اقدامات زودهنگام نشان می دهد که به احتمال زیاد، چهل و پنجمین رئیس جمهور آمریکا برای همکاری نزدیک با کشور های عرب خلیج [فارس] در پرونده ایران مصمم است.
اگر چه مطرح نشدن فرمان ترامپ برای ممنوعیت ورورد مسلمانان به آمریکا از سوی «خادم حرمین شریفین» (عنوان رسمی هر یک از پادشاهان سعودی از سال ١٩٨۶ به این طرف) در تماس تلفنی اخیر وی با ترامپ، بسیاری را متعجب کرد، اما منافع راهبردی به جای هویت های بر خاسته از مذهب و مسایل اجتماعی پایه و اساس روابط کشورها را با یکدیگر شکل می دهد. با این که بسیاری در «شورای همکاری خلیج [فارس]» به این نتیجه رسیده اند که اسلام هراسی ترامپ نفرت آور و اختلال آفرین است، و نیز بسیاری از نخبگان سعودی در دسامبر ٢٠١۵، به شدت به درخواست این میلیاردر برای «ممنوعیت ورود مسلمانان به آمریکا» اعتراض کردند، اما مقامات ریاض درباره این که در چه مسئله ای با رئیس جمهور جدید چالش داشته باشند، محتاط هستند. انتخاب ترامپ، فارغ از بسیاری از اعتراضات برخی در کشورهای «شورای همکاری خلیج [فارس]» درباره نامزدی او، این واقعیت را تغییر نمی دهد که عربستان سعودی و کشورهای عرب خلیج فارس در امنیت خود به آمریکا متکی هستند. عربستان سعودی و امارات متحده عربی، به جای محکوم کردن فرمان او، روی پیشبرد منافع دوجانبه با دولت جدیدی که در کاخ سفید روی کار آمده است، تأکید دارند و در عین حال از هر گونه تنش آشکار میان «شورای همکاری خلیج [فارس]» و واشنگتن جلوگیری می کنند.
برخی موضوعات مهم و از همه مهم تر «قانون دادخواهی در برابر حامیان تروریسم موسوم به جاستا» که ترامپ آن را تأیید کرد و بر اساس آن شهروندان آمریکا می توانند بر ضد عربستان سعودی به علت نقشی که ادعا می شود در حملات ١١ سپتامبر ٢٠٠١ داشته است، موضوعات حساسی هستند که آمریکا و «شورای همکاری خلیج [فارس]» باید در نهایت به آن بپردازند. حال که سعودی ها تلاش می کنند بر اساس برنامه ای که چشم انداز ٢٠٣٠ نام گرفته است پیش بروند، برنامه بلندپروازانه برای تغییر که هدف آن پایان دادن به وابستگی اقتصادی این پادشاهی به نفت، سرمایه گذاری آمریکا و دیگر کشورهای ثروتمند باشد، مهم و ضروری است. سعودی ها و دیگر کشورهای حاشیه خلیج [فارس] با حمایت از «ممنوعیت ورورد مسلمانان به آمریکا» از طریق تأیید مستقیم یا سکوت حساب شده، روی روابط بهتر با واشنگتن سرمایه گذاری می کنند؛ در همین حال «قانون دادخواهی در برابر حامیان تروریسم» به عنوان مسئله ای مهم در رابطه «شورای همکاری خلیج [فارس]» و آمریکا باقی مانده است و ترامپ در نهایت باید به آن بپرازد.
آن چه در این معادله فراموش نشده، منافع مسلم وزارت دفاع در استمرار ائتلاف های واشنگتن با ۶ کشور عضو «شورای همکاری خلیج [فارس]» است. اگر چه بسیاری در رسانه ها به سرعت به نبود کشورهایی در فهرست کشورهایی که ورود اتباع آنها به آمریکا ممنوع است، اشاره کردند که ترامپ در آنها منافع تجاری دارد، به ویژه عربستان سعودی و امارات متحده عربی (کشورهایی که همه هواپیما ربایان حادثه ١١ سپتامبر غیر از دو نفر و نیز هزاران نفر از اعضای داعش متولد آنجا هستند)، یکی دیگر از عوامل این است که آمریکا فروشنده اصلی جنگ افزار به این هفت کشوری که در فهرست قرار دارند یعنی، ایران، عراق، لیبی، سومالی، سودان، سوریه و یمن، نیست. جیمز ماتیس که ریاست پنتاگون را عهده دار شده و رکس تیلرسون دیپلمات ارشد آمریکا است و این دو چهره روابط نزدیکی با «شورای همکاری خلیج [فارس]» دارند و کشورهای حاشیه خلیج [فارس] را متحدان بسیار مهم آمریکا در خاورمیانه می دانند؛ به ویژه زمانی که کاخ سفید خود را در [خلیج فارس] برای رساندن پیامی سخت به ایران آماده می کند.
با وجود این، سعودی ها با ترامپ و فرمان او برای «ممنوعیت ورورد مسلمانان به آمریکا» به طور کامل راحت نیستند. بیانیه ریس پریباس، مدیر داخلی کاخ سفید، درباره این که «شاید نیاز باشد کشورهای دیگری نیز» به فهرست «اضافه شوند» آرامش کشور های عربی خلیج [فارس] را بر هم زده است؛ بسیاری از منتقدان ترامپ استدلال کرده اند بهتر است پیش از کشورهایی که شهروندان آنها هیچ گاه در تروریسم جهادی در خاک آمریکا دست
نداشته اند، برخی از دیگر کشورها در این فهرست قرار گیرند. اگر دولت هر یک از اعضای «شورای همکاری خلیج [فارس]» را اضافه کند، معلوم نیست که بیشتر مقامات کشورهای خلیج [فارس] به سکوت خود ادامه دهند.

منبع: اداره کل رسانه های خارجی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی