فرمان ها و احکامی که سلمان پادشان عربستان سعودی روز شنبه صادر کرد از چهل عدد فراتر رفت و بحث و جدل زیادی در بین تحلیلگران به وجود آورد. در حالی که رسانه های رسمی عربستان تلاش کردند توجه مردم این کشور را به فرمان از سرگیری پرداخت پاداش ها به کارمندان جلب کنند که به علت بحران سقوط قیمت نفت حذف شده بود، توجه ناظران به انتصاب های جدید و مفهوم آن با توجه به نبرد جناح ها در داخل خاندان حاکم بر عربستان جلب شد.
محمدبن سلمان جانشین ولیعهد عربستان روز شنبه بلندترین گام را در روند محاصره کردن محمد بن نایف ولیعهد این کشور برداشت که تلاش جدیدی برای قطع مسیر بر تخت نشستن او به شمار می رود، مسیری که هر دو محمد (محمد بن سلمان و محمد بن نایف) می‌دانند از واشنگتن پایتخت آمریکا می‌گذرد.
به نظر می رسد محمد بن سلمان بر کنار زدن هر مانعی از پیش پای خود اصرار دارد در حالی که محمد بن نایف در برابر فرمان های ملک سلمان تاکنون ساکت مانده است. تا یکشنبه شب، محمد بن نایف هیچ واکنشی به فرمان های جدید نشان نداد در حالی که مسئولیت او توضیح دادن درباره تصمیم گیری های حساس در عربستان است. محمد بن نایف پیش از این در تشریح آنچه که «چشم انداز ۲۰۳۰» نامیده شد، محمد بن سلمان را «بازوی من و برادر من و دست راست من» توصیف کرده بود تا به این ترتیب از جایگاه بن سلمان بکاهد و او را در نقش معاون خود – نه بیشتر – نشان دهد.
فرمان های پادشاهی که به گفته کسانی که از امور خاندان حاکم بر عربستان مطلع هستند، محمد بن سلمان با استفاده از مهر پدرش صادر کرده است، شامل تعیین خالد بن سلمان فرزند پادشاه به عنوان سفیر عربستان سعودی در آمریکا می‌شود. این تصمیم، تمایل مهار نشدنی محمد بن سلمان را برای بهبود شرایط معرفی خود در محافل آمریکایی به عنوان جانشین پدرش نشان می دهد به ویژه که گزارش های متعدد نهادهای آمریکایی نشان داد محافل تصمیم گیرنده در واشنگتن تصمیم نهایی را درباره انتخاب یکی از دو محمد اتخاذ نکرده اند و برخی از این گزارش ها نیز نشان دهنده تمایل آمریکایی ها به محمد بن نایف است زیرا او تجربه گسترده ای دارد و آمریکایی ها نیز تجربه کار با او را به ویژه در پرونده «جنگ علیه تروریسم» دارند.
شاید دیدار اخیر محمد بن سلمان با دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا، به بن سلمان اشتیاق بیشتری برای بهره برداری از روابط نزدیک با آمریکایی ها داده است چرا که این شاهزاده جوان در این دیدار شاهد آمادگی ترامپ برای شنیدن سخنان خود و همکاری با او در پرونده های بزرگ در منطقه بود. به این ترتیب بن سلمان این دیدار را فرصتی برای ایجاد خط ارتباط دائمی و ایمن با آمریکایی ها دانست که می توان برای حفظ تماس مستقیم با واشنگتن به آن اعتماد کرد تا شاید بتواند با کمک آن از بن نایف عبور کند و او را از مسیر بلندپروازی هایش کنار بزند.
خالد بن سلمان (متولد ۱۹۸۵) برادر محمد بن سلمان انتخاب شد تا به رغم سن پایین و نداشتن تجربه سیاسی یا دیپلماتیک، جایگزین عبدالله بن فیصل آل سعود سفیر کنونی عربستان در آمریکا شود. او به این ترتیب جوان ترین مقام سعودی است که برای چنین سمتی انتخاب می شود. خالد بن سلمان، ستوان خلبان در نیروی هوایی عربستان است که در جنگ یمن و ائتلاف بین المللی علیه داعش شرکت کرده است. او در سال ۲۰۰۹ دوره خلبانی نظامی را در ایالت میسیسیپی آمریکا به پایان رساند و پیش از آن نیز در دانشکده هوایی فیصل در ریاض دوره دیده بود.
محمد بن سلمان به آنچه در بالا ذکر شد اکتفا نکرد. دور زدن پسر عمویش محمد بن نایف در روز شنبه به جنگی تمام عیار شبیه بود که دامنه آن به دستگاه های اطلاعاتی و نفت و همچنین امنیت داخلی گسترش یافت که آخرین پایگاه محمد بن نایف و تنها پرونده باقی مانده در دست او به شمار می رود. بن سلمان به اختیاراتی که بن نایف به عنوان وزیر کشور و رئیس موسسه تازه تأسیس «شورای امور سیاسی و امنیتی» از آن برخوردار بود حمله ور شد و موسسه ای رقیب به نام «امنیت ملی» ایجاد کرد که به طور مستقیم به دربار ارتباط دارد. بن سلمان به منظور محدود کردن نقش بن نایف و کاستن از اختیارات و نفوذ او در عربستان، محمد الغفیلی را به عنوان «مشاور امنیت ملی با رتبه ممتاز» منصوب کرد.
محمد بن سلمان در گامی که اهمیت آن کمتر نیست تصمیم گرفت «احمد عسیری» سخنگوی ائتلاف متجاوزان به یمن را که نزدیک ترین و وفادارترین شخص به او محسوب می شود به جای سرلشکر یوسف الادریسی به عنوان معاون رئیس دستگاه اطلاعات عربستان منصوب کند که حساس ترین دستگاه برای تضمین وفاداری محسوب می شود. محمد بن سلمان در مسیر آزردن محمد بن نایف و رقابت با او تا جایی پیش رفت که برادرزاده اش احمد بن فهد بن سلمان را که پیش از این مشاور سفارت عربستان در لندن بود به عنوان معاون سعود بن نایف بن عبدالعزیز امیر منطقه الشرقیه که برادر بزرگ تر محمد بن نایف است منصوب کرد.
در پرونده نفت نیز جناح ملک سلمان کنترل مراکز تصمیم گیری درباره بخش نفت را از طریق ایجاد وزارتخانه ای به نام «وزارت امور انرژی» به دست گرفت و شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان فرزند دیگر پادشاه را به عنوان وزیر در این وزارتخانه منصوب کرد. تفاوت عبدالعزیز با برادرش خالد در این است که او تجربیات گسترده ای در بخش نفت دارد. با اختراع این وزارتخانه و سپردن آن به عبدالعزیز، طرح تجمیع اختیارات و سمت ها و مراکز تصمیم گیری حکومتی در دست خانواده کوچک سلمان بن عبدالعزیز، تکمیل شد.
این تصمیم گیری ها، رویکرد جناح سلمان را برملا کرد که برای تقسیم سمت ها، میزان نزدیک بودن به پادشاه کنونی یا ارتباط خانوادگی با او یا وفاداری به شخص محمد بن سلمان را ملاک قرار می دهد که عاملی تعیین کننده در انتخاب صاحب منصبان است در حالی که قبلاً انتصاب ها به گونه ای صورت می گرفت که جلب رضایت اکثریت فرزندان عبدالعزیز بنیانگذار حکومت سعودی را مدنظر داشت. به نظر می رسد جناح سلمان در روند سیطره انحصاری بر سمت های مهم، از به حرکت در آمدن سایر جناح ها از فرزندان عبدالعزیز و نوادگان او نگرانی ندارد و اصرار دارد آنان را از وجود هر فرصتی برای تصاحب میراث عبدالعزیز مأیوس کند.
فصل جدید کودتای سفید بن سلمان علیه بن نایف با انفجار «بمبی دودزا» برای منحرف کردن نگاه ها، از طریق صدور چندین فرمان عوام فریبانه همراه بود که توجه رسانه ها را به خود جلب کرد. مهم ترین فرمان، برقراری مجدد پاداش و مزایای مالی کارمندان دولت و بازگشت به زمان پیش از لغو آن در چند ماه قبل و پرداخت دو ماه حقوق به نظامیانی بود که «در عمل» در تجاوز به یمن مشارکت دارند.
پیش از این فرمان ها، محمد بن سلمان با «دیوید اگناتیوس» روزنامه نگار آمریکایی «واشنگتن پست» که دوست خاندان سعودی به شمار می رود مصاحبه کرد. این مصاحبه هشداری برنامه ریزی شده بود که بن سلمان به بن نایف داد و در آن خود را به عنوان تنها حکمران در عربستان به تصویر کشید. پس از این مصاحبه، فرمان های اخیر صادر شد و خط بطلان بر این برداشت اگناتیوس کشید که «فرضیه وجود تنش سیاسی (بین بن نایف و بن سلمان) وجود خارجی ندارد».
بامزه ترین ماجرا در این میان، فرمان پادشاه سعودی برای برکناری خالد العرج وزیر خدمات شهری و سپردن او به دست بازجویان بر اساس گزارشی بود که رئیس «اداره ملی مبارزه با فساد» ارائه کرده بود. اما اتهام العرج این بود که یکی از پسران خود به نام عبدالله العرج را در سمتی دولتی به کار گماشته است!

منبع: اداره کل رسانه های خارجی وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی