چرا در حالی که بحران سیاسی مهمی به خاورمیانه به شدت آسیب رسانده است، بازارهای مالی واکنش نشان نمی دهند؟ از نظر فرانسیس پرن، کارشناس مسایل مربوط به انرژی، از تابستان ٢٠١۴ تا کنون منطق بازارهای مالی در برابر بحران های سیاسی تغییر کرده است.
روز دوشنبه پنجم ژوئن در آغاز بحران دیپلماتیک در خاورمیانه، قیمت نفت برنت (نفت پایه برای قیمت گذاری نفت در بازارهای بین المللی) چهل و نه دلار و چهل و دو سنت در هر بشکه اعلام شد. روز بعد در بالاترین قیمت به چهل و نه دلار و هشتاد و هشت دلار در هر بشکه افزایش یافت. از آن زمان تا کنون قیمت ها و نوسانات طبیعی را دوباره به دست آورد و این در حالی است که عربستان سعودی دومین تولیدکننده نفت جهانی پس از روسیه و قبل از آمریکا به ویژه کشوری است که قطع روابط دیپلماتیک خود را با قطر در منطقه آغاز کرده است.
فرانسیس پرن، مدیر تحقیقات موسسه روابط بین المللی و راهبردی و کارشناس مسایل مربوط به انرژی، می کوشد علت عدم تغییر قیمت های نفت را در این دوره بحران کشف کند.
مجله نوول ابزرواتور – این واکنش اندک قیمت های نفت را در بحران دیپلماتیکی که به خاورمیانه آسیب رسانده است، چگونه تعبیر می کنید؟
فرانسیس پرن – از لحاظ نظری، اعلام یک بحران تأثیر فوری بر قیمت نفت و گاز دارد. در این منطقه صادرکننده هیدروکربورها وضعیتی که در قطر روی داد، نباید استثناء باشد. با این حال، با توجه به قیمت های کنونی می گویم که سقوط قیمت نفت در تابستان ٢٠١۴ موجب تغییر تفکر بازرگانان نفتی رها شد، گویی که آنها تحولات ژئوپولیتیک را فراموش کرده اند.
مازاد تولید جهانی نفت وجود دارد و حوادث ناگوار سیاسی، دیگر در نظر گرفته نمی شود. این فرضیه شکننده ای است، اما با این حال بر جو بازار حاکم است. و از سوی دیگر اگر درگیری ها در این منطقه از جهان بر قیمت های هیدروکربورها تأثیر داشت، می توانستیم با جنگ در یمن یا حتی جنگ سوریه آن را مشاهده کنیم.
آیا سازمان کشورهای صادرکننده نفت که عربستان سعودی، امارات متحده عربی و قطر از اعضای آن هستند، می تواند با این بحران تضعیف شود؟
این امکان همواره وجود دارد، اما به واقع باور نمی کنم. با وجود اتفاقات مختلف، اوپک همواره جان سالم به در برده است. در حال حاضر این سازمان باید با بحران های سیاسی به ویژه با این دو عضو، یعنی عربستان سعودی و ایران، دو رقیب اصلی در این منطقه، مقابله کند. بدین ترتیب دلیلی وجود ندارد که تصور کنیم این بحران استثناء خواهد بود.
کدام کشورها می توانند خود را از این وضعیت خلاص کنند؟
ایران یک برگ برنده واقعی را دارد تا موضع قوی را در رقابت نفتی با عربستان سعودی دوباره به دست آورد، در حالی که عربستان سعودی در بحران دیپلماتیک به سر می برد. از زمان پایان تحریم های تجاری بر ضد آن، این کشور امیدوار است صادراتش را افزایش دهد. ایران سهمیه های اوپک را در نوامبر ٢٠١۶ به منظور کاهش نفت کشورهای عضو نپذیرفت، و سرانجام با افزایش تولید این کشور و رساند آن به ٣,٧ تا ٣.٨ میلیون بشکه در روز موافقت شد. پیروزی در زمانی روی داد که همه کشورهای دیگر از جمله عربستان سعودی مجبور بودند سهمیه خود را کاهش دهند. ایران حتی می خواهد تولید خود را به بیش از ۵ میلیون بشکه در روز تا سال ٢٠٢٠ به گونه ای قابل توجه افزایش دهد.
در این ماجرا به هیچ وجه نباید آمریکا را فراموش کنیم. روز چهارشنبه هفتم ژوئن آنها با افزایش ذخایر تجار نفت خام خود به میزان سه میلیون و سیصد هزار بشکه باعث سقوط قیمت نفت شدند، در حالی که تحلیلگران کاهشی به همان اندازه را پیش بینی می کردند. وانگهی شرکت های خصوصی که نفت شیل را بهره برداری می کنند، از زمان سقوط قیمت نفت در تابستان ٢٠١۴ هزینه های تولید را کاهش داده اند. آنها حتی در نظر دارند تولید خود را افزایش دهند و بدین ترتیب بر بی ثباتی خاورمیانه نقش داشته باشند. از سوی دیگر عربستان سعودی شرکت های خصوصی نفتی آمریکا را ترغیب کرد تا مسئولیت کنترل تولید خود را به عهده بگیرند، اگر بخواهند قیمت نفت در هر بشکه را افزایش دهند.
قطر بزرگ ترین صادرکننده گاز طبیعی مایع در جهان است. آیا بحران می تواند بر صادراتش تأثیری داشته باشد؟
این موضوع را باید پی گیری کرد، زیرا در حال حاضر نمی توانیم به حدس و گمان متوسل شویم. صادرات گاز طبیعی مایع قطر به طور عمده به آسیا و اروپا صادر می شود و چون موانع دریایی وجود ندارد، هیچ نگرانی واقعی وجود ندارد. بر عکس این کشور از طریق خط لوله گازی که از عربستان می گذرد، تولید خود را به کشورهای خاورمیانه، امارات متحده عربی و عمان صادر می کند. بدین ترتیب احتمال دارد امارات یا حتی مصر واردات گاز طبیعی مایع قطر را متوقف سازند. قاهره در سال گذشته حدود ۶٠ درصد نیاز خود به گاز طبیعی مایع را قطر وارد کرد. در تابستان امسال که ژنراتورها با ظرفیت کامل کار می کنند، رژیم مصر باید سوخت لازم را برای دستگاه های تهویه هوا و سایر لوازم الکتریکی تأمین کند. قطع شدن گاز طبیعی قطر برای کشورها مخاطره آمیز است. اما احتمال دارد عربستان سعودی با قطع کردن دسترسی به خط لوله گازی که از سرزمینش می گذرد، این تصمیم را به جای آنها بگیرد.

منبع: اداره کل رسانه های خارجی وزارت فرهنگ وارشاداسلامی