محسن روحی صفت در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی ضمن برشمردن چالش‌های طالبان پاکستان برای دولت مرکزی در این کشور اظهار داشت: جنبش قومی طالبان در دوره‌ای که حاکمیت مطلقی در افغانستان داشت مسئله «پشتونستان» را به عنوان موضوعی مهم در نظر می‌گرفت و حتی در تقویم این کشور، هفته‌ای به نام «جنبش پشتونستان» نامگذاری شده بود.

وی توضیح داد: در این هفته در سراسر افغانستان سخنرانی‌ها و نشست‌های متعددی برگزار و علیه دولت پاکستان موضع گیری می‌شد. آن‌ها مدعی بودند پیشاور پایتخت زمستانی افغانستان بوده که باید به آن برگردد و یا اینکه پشتونستان کشوری مستقل باشد.

تهییج افکار قومی حمایت از پشتون در مناطق قبایلی پاکستان

وی با یادآوری اینکه در هفت منطقه از مناطق آزاد قبایلی پاکستان، قوانین این کشور حاکم نبوده و قوانین مربوط به «پشتون والی» حاکمیت داشته است، افزود: به حکومت رسیدن طالبان در کابل، افکار قومی حمایت از پشتون را در مناطق پشتون نشین و قبایلی پاکستان تهییج می‌کند و این امر چالش بزرگی برای دولت این کشور خواهد بود.

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل ادامه داد: پاکستان هم مانند افغانستان مشکلات دولت – ملت سازی را دارد و متشکل از چهار قوم اصلی با فصل مشترک اسلام است که به واسطه آن خود را از هندوستان جدا کرده اند. با این حال در میان اقوام، مسائل قومی، تاثیرات پررنگ تری نسبت به مسائل ایدئولوژیک دارد و ایدئولوژی هم به نفع قومیت‌ها تفسیر می‌شود.

روحی صفت اضافه کرد: تهییج قومی پشتون‌ها در این بستر، خطری برای دولت مرکزی است و البته در این رابطه باید خواست بلوچ‌ها را هم در نظر گرفت؛ چرا که آن‌ها در زمان جدایی هند و پاکستان از بریتانیا به سادگی به پاکستان ملحق نشدند و بعد از چند سال مقاومت، ارتش پاکستان توانست آن‌ها را به این کشور ضمیمه کند.

این دیپلمات پیشین کشورمان گفت: پیش از این پشتون‌ها با دولت پاکستان قرارداد بسته بودند که در مناطق قبایلی احکام پشتون والی حاکم شود و پرچم پاکستان تنها روی جاده‌های آسفالت شده نصب شده باشد. البته این مسئله در سال‌های حضور القاعده در این مناطق مورد مناقشه قرارگرفت و پرویز مشرف تلاش کرد با زور اسلحه آن‌ها را سرکوب کند. اخیرا نیز با لایحه مصوب شده در پارلمان، این مناطق به طور کامل به دولت پاکستان ملحق شد؛ اما پشتون‌ها و رهبرانشان همچنان این موضوع را به چالش می‌کشند.

جنبش‌های «خلیفه گری» میان پشتون‌ها چالش پیش روی دولت پاکستان

وی عقیده طالبان به «خلیفه گری» را از دیگر چالش‌های پیش روی دولت پاکستان عنوان کرد و افزود: همواره آرزوی مسلمانان این مناطق این بوده که حکومت با عظمت و مجدی که در صدر اسلام بوده را احیا کنند. در بین اهل سنت این موضوع در قالب «اندیشه احیای خلیفه گری» دیده می‌شود. تاکنون همه این تلاش‌ها به شکست انجامیده، اما پیروزی طالبان در افغانستان دوباره این اندیشه را زنده کرده که علما و روحانیون اهل سنت قادر هستند حکومت خلیفه گری اسلامی را در میان مسلمانان پیاده کنند. این مسئله نیروی مهمی در میان مسلمانان اهل سنت ایجاد کرده است.

روحی صفت پیوند عمیق میان روحانیون اهل سنت پاکستان و افغانستان را زمینه‌ای برای تهییج دیدگاه‌های طالبان پاکستان برشمرد و اضافه کرد: به نظر می‌رسد در آینده شاهد این نوع حکومت طالبان در پاکستان باشیم. البته باید تفاوت شرایط در این دو کشور را در نظر داشت؛ چرا که ارتش پاکستان یکی از قوی ترین ارتش‌های منطقه است و براساس برخی دیدگاه ها، این ارتش است که کشور پاکستان را مدیریت می‌کند. با این حال در میان ارتشی‌ها هم طیف‌های مذهبی در رده‌های متوسط به پایین زیاد حضور دارند و از این زاویه جنبش‌های خلیفه گری در پاکستان می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند.

به گفته این کارشناس مسائل بین‌الملل؛ قدرت‌های مذهبی امکان بهتری در بسیج مردم، حتی در انتخابات، نسبت به احزاب سکولار دارند. با اینکه در پاکستان ارتش مانعی در مسیر برخی استقلال طلبی‌ها و تمایلات قدرت طلبانه است اما نباید فراموش کرد در دوران مشرف درگیری‌های متعددی میان ارتش و مناطق قبایلی که به دنبال «برپایی حکومت شریعت» بودند رخ داد. آن‌ها در آن مقطع هنوز با عنوان طالبان شناخته نمی‌شدند اما این درگیری‌ها قدرت کشور و ارتش را تضعیف کرد.

وی ادامه داد: برخی از احزاب رسمی در پاکستان هم مانند حزب «جمعیت علمای پاکستان» به رهبری «مولانا فضل الرحمان»، سال‌ها است که داعیه نخست وزیری و حکومت دارند و در انتخابات هم شرکت می‌کنند، گاهی هم وزرایی در دولت‌های ائتلافی داشته اند. در شرایط فعلی، آن‌ها انگیزه یافته و تشویق شده‌اند تا با کمک طالبان افغانستان، چنین قدرتی در پاکستان ایجاد کنند.

این دیپلمات پیشین کشورمان تاکید کرد: این وضعیت پیش از آنکه منجر به ایجاد وضعیتی باثبات شود؛ آشوب، درگیری و بی ثباتی را در پاکستان و افغانستان به همراه خواهد داشت و شرق ایران را با بی ثباتی و ناامنی روبرو می‌کند. این چالش‌ها و منافع ایران را نیز به دلیل وجود مرزهای وسیع مشترک، می‌تواند در معرض تهدید قرار دهد.

مخاطرات حمایت‌های اسلام آباد از به قدرت رسیدن طالبان در کابل

روحی صفت حمایت‌های اسلام آباد از به قدرت رسیدن طالبان در کابل را دارای مخاطراتی برای آینده پاکستان دانست و درخصوص مواضع طالبان افغانستان نسبت به امکان بروز تمایلات جدایی طلبانه با عنوان شکل گیری پشتونستان در مناطق مرزی، گفت: افکار طالبان پس از تثبیت قدرت در افغانستان با پاکستان همسو نخواهد بود؛ چرا که افغان‌ها معمولا بیگانه ستیز هستند و پس از به قدرت رسیدن، با آن‌ها که یاری شان هم می‌کردند درگیر می‌شوند.

وی اضافه کرد: طالبان افغانستان در آینده با منافع پاکستان چندان هم‌سو نخواهند بود. مسئله مرزی «دیورند» برای افکار عمومی افغانستان حساسیتهایی دارد و علاوه بر آن، از آنجا که طالبان متهم به حمایت از سوی پاکستان است، برای مبرا کردن خود از این اتهامات، حتما درباره این مسئله مخالفت‌هایی نشان خواهند داد تا ثابت کنند نسبت به پاکستان مستقل هستند.