شورای راهبردی آنلاین – یادداشت: شرایط سخت منطقه و رویدادهای اوکراین، دور جدید تنشها با یونان، احیای روابط با عربستان و تلاش برای برقراری مجدد روابط با رژیم صهیونیستی ذهن آنکارا را بیش از گذشته مشغول کرده است. در هفتههای اخیر تلاش دو کشور سوئد و فنلاند برای پیوستن به ناتو و مخالفت ترکیه در این زمینه به یکی از موضوعات اصلی دیپلماسی ترکیه تبدیل شد. در چنین فضایی، اعتراضات مکرر آنکارا و بالا بردن صدای اعتراض، روش ثابت ترکها برای امتیازگیری در عرصه دیپلماسی است.
محمود فاضلی - تحلیلگر مسائل بینالملل
خواسته مستقیم ترکیه در موافقت با پیوستن سوئد و فنلاند «به رسمیت شناختن ی.پ.گ بهعنوان یک سازمان تروریستی، پایان دادن به فعالیتهای پ.ک.ک/ی.پ.گ و پذیرش این خواسته از سوی سوئد و فنلاند و در صورت امکان، گسترش آن در سطح ناتو، استرداد تعدادی از تروریستها که اسامی آنها به کشورهای مربوطه اعلام شده و در نهایت لغو تحریم تسلیحاتی کشورهای مذکور علیه ترکیه» بود.
بهزعم آنکارا، «ناتو باید به مخالفت فزاینده با ترکیه که با تحکیم روابط آمریکا و یونان افزایش یافته است، پایان دهد، دستیابی به یک راهحل عادلانه در مورد جزایر نظامی شده در دریای اژه، تحویل جنگندههای اف-16 به ترکیه و در نظر گرفتن نگرانیهای امنیتی ترکیه در عملیات احتمالی در سوریه» باید مورد توجه قرار گیرد.
در حالیکه اردوغان قبل از سفر به مادرید و شرکت در اجلاس سران ناتو، تمایل چندانی به لغو وتوی پذیرش عضویت سوئد و فنلاند نشان نمیداد، وقتی به مادرید رسید، ظرف چند ساعت عضویت دو کشور را تایید کرد. ترکیه در اجلاس شرایطی را که باید رعایت شود را به دو کشور یادآوری کرد. اردوغان تنها پس از گرفتن قول کمک از سوئد و فنلاند در مبارزه علیه گروههای کرد، پذیرفت که این دو کشور عضو ناتو شوند. اقدام ترکیه در اعلام موافقت با عضویت این دو کشور در ناتو حیرت همگان را برانگیخت.
با امضای تفاهمنامه سه جانبه ترکیه، سوئد و فنلاند، آنکارا دیگر با عضویت این دو کشور منطقه نوردیک در ناتو مخالفت نمیکند، در عوض فنلاند و سوئد هم به نگرانیهای ترکیه در رابطه با تروریسم پاسخ میدهند.
دو کشور متعهد شدند به گروههای تروریستی پ.ی.د/ی.پ.گ و گولن کمک نکنند. همچنین هیچگونه تحریم تسلیحاتی میان ترکیه و سوئد و فنلاند اعمال نخواهد شد. سوئد قول تعدیل در مواضع ملی خود در خصوص صادرات سلاح به هم پیمانان ناتو را داد. یکی از نکات مهم این تفاهمنامه، ماده نهم آن است. طبق این ماده مکانیزم دائمی مشترک میان سه کشور برای نظارت برموضوعات مذکور ایجاد خواهد شد. در این مکانیزم وزرای خارجه و دادگستری و سازمانهای اطلاعاتی بطور مشترک فعالیت کرده و بر عملکرد روند نظارت خواهند کرد. سایر کشورهای عضو ناتو و اتحادیه اروپا هم میتوانند در این مکانیزم مشترک شرکت کنند.
در این راستا ترکیه با آغاز رویکرد جدیدی از آمریکا، انگلیس، فرانسه، بلژیک و آلمان بههمراه سایر اعضای ناتو و اتحادیه اروپا برای شرکت در این مکانیزم مشترک دائمی دعوت بعمل خواهد آورد. با شرکت کشورهای مذکور، دیگر کشورهای غربی مکانی امن برای گروههای تروریستی پ.ک.ک/ی.پ.گ و گولن نخواهند شد.
به اعتقاد اردوغان، «اگر آنها به وظیفه خود عمل کنند، ما تفاهمنامه را برای تصویب به پارلمان ترکیه ارائه میدهیم، اما اگر این کار را نکردند، ارسال آن به پارلمان غیرممکن است. آنها (تروریستها) را پس میفرستند. این امر در اسناد کتبی نوشته شده است. آنها به قول خود عمل میکنند». اگر اردوغان رویکرد اتخاذ نکرده بود، ترکیه نمیتوانست به این اندازه توجه جهان را به مسئله پ.ک.ک در ناتو جلب کند.
بهنظر میرسد ترکیه خواستهها و حساسیتهای خود را به طور اصولی وارد این متن کرده است. اگرچه عبارات ی.پ.گ و فتحالله گولن بهوضوح در متن به کار رفته است، اما مشخص است که کشورهای مخاطب، این دو گروه را سازمان تروریستی نمیدانند. اگر تعهدات پیشبینی شده در این متن بهعنوان بیانیه ناتو منتشر میشد، در آن صورت امکان برداشتن گامهای متقابل فراگیرتری در مقابل گروههای پ.ک.ک/ی.پ.گ و فتحالله گولن نیز فراهم میشد.
ترکیه مدعی است با مواضع خود هم به آنچه میخواست رسید و هم جایگاه خود در ناتو را تقویت کرد. ترکیه با امضای این تفاهمنامه گام مهمی در مبارزه با تروریسم برداشته است که میتواند بهعنوان مرجعی برای سایر کشورهای اروپایی در آینده مورد بهرهبرداری قرار گیرد. پ.ک.ک که به راحتی در کشورهای اروپایی رفت و آمد و نیرو و پول جمع میکرد، دیگر در این کشورها مثل گذشته راحت حرکت نخواهد کرد. گروه فتحالله گولن عامل کودتای 15 ژوئیه 2016 و گروه پ.ی.د/ی.پ.گ در یک متن پذیرفته شده بینالمللی بهعنوان یک «سازمان تروریستی» به ثبت رسیدند.
در70 سال گذشته ناتو و آمریکا بجز چتر امنیتی در برابر اتحاد جماهیر شوروی، هیچ امتیاز ویژهای برای ترکیه قائل نبودند. برعکس، از کودتای نافرجام فوق حمایت کرده و تحریم تسلیحاتی اعمال کردند. ترکیه نتوانست به خواستههای خود به گونهای که اردوغان سطح انتظارات را بالا برده بود، برسد و این موضوع در میان افکار عمومی به خوبی قابل مشاهده است. افکار عمومی از سخنان بلند پروازانه اردوغان و سپس چرخش 180 درجهای او خسته و نا امید هستند. ترکیه نمیتواند بطور کامل به خواستههای خود دست یابد.
دیدار اردوغان رئیس جمهور ترکیه با جو بایدن رئیس جمهور آمریکا بهعنوان بخش مهم و استراتژیک این اجلاس، پس از انصراف ترکیه از وتوی عضویت سوئد و فنلاند در ناتو، انجام شد. اما به جز ابراز خرسندی بایدن از حصول این توافق و پیام وی مبنی بر اینکه «من تلاش خواهم کرد تا موضوع F-16 از کنگره عبور کند»، هیچ تحول قابل توجه دیگری از این دیدار به افکار عمومی منعکس نشد. اگرچه آمریکا مدعی است مشکلات طرفین از طریق گفتگو حل خواهد شد، اما همچنان موضع فعلی خود در مورد پ.ک.ک /پ.ی.د /ی.پ.گ را حفظ کرده و این گروه را متحد مهمی میداند. لذا بعید بهنظر میرسد که آمریکا بتواند در خصوص خواستههای ترکیه که پیش از اجلاس مطرح شده بود، اقداماتی انجام دهد.
از طرف دیگر نخست وزیر سوئد از واژه «تسلیم نشدیم» و اینکه «شاید نتوانیم تمامی افرادی که اسامی آنها در لیست است را بدهیم، اما به تفاهمنامه پایبند هستیم»، استفاده میکند. البته سوئد با سند الحاقی، قول اعاده 73 نفر که از سوی ترکیه درخواست شده است را به ترکیه داده است. باید منتظر بود و دید که آیا این خواسته عملیاتی خواهد شد؟ اگر سوئد تا زمان عضویت در ناتو افراد درخواست شده را اعاده نکند، این پرسش مطرح میشود که آیا اردوغان در ماههای فوریه-مارس 2023 و در آستانه انتخابات، از طرح موضوع عضویت در مجلس نمایندگان امتناع خواهد کرد یا تصمیم در این زمینه را به بعد از انتخابات موکول میکند؟
0 Comments