لارس نوردروم، سفیر نروژ در ایران و دکتر محمد حسین عادلی، دبیر کل سابق مجمع کشورهای صادر کننده گاز در نشست تخصصی بررسی “نقش انرژی در تحولات ژئوپلیتیک اروپا و منطقه” که روز سه شنبه به میزبانی شورای راهبردی روابط خارجی برگزار شد، به بررسی ابعاد مختلف ژئوپلیتیک گاز در مناطق مختلف جهان پرداختند و در پایان به سوالات شرکت کنندگان پاسخ دادند. متن کامل سخنرانی‌ها در این نشست، در ادامه از نظرتان می‌گذرد.

لارس نوردروم، سفیر نروژ در ایران درباره وضعیت انرژی در نروژ و سیاست های این کشور گفت: منابع همراه با مدیریت محیط زیست و استفاده از انرژی برای توسعه باعث پیشرفت نروژ شده است؛ در حالیکه نروژ در تولید انرژی برق‌آبی، زغال سنگ و نفت وارد کننده بود، اما از اواخر قرن ١٩ تولید انرژی برق‌آبی در نروژ آغاز شد و بخش عمده ای از انرژی نروژ از طریق برق آبی است.  لارس نوردروم در ادامه افزود: ٩۴ درصد برق نروژ از ۶٠ نیروگاه برق آبی تامین می شود و ٣.۵ درصد آن از انرژی بادی تامین می شود. همچنین در نروژ آلاینده ها ٧٠ درصد کاهش یافته است. وی همچنین خاطر نشان کرد: انرژی های تجدیدپذیر اگر چه نقش چشمگیر ندارند اما بدون نقش هم نیستند؛ هر دو خودرویی که در نروژ فروخته می شود یک خودرو الکتریکی است و فناوری در این تغییرات اخیر نقش به سزایی ایفا کرد.

نوردروم در خصوص اهمیت انرژی های تجدید پذیر در توسعه نروژ اظهار داشت: امروز نروژ نه تنها توانسته است انرژی برق آبی را جایگزین منابع نفت و گاز کند، بلکه انرژی تجدید پذیر باعث توسعه و پیشرفت این کشور شده و حتی از آن درآمدزایی هم می کند. بطوریکه امروز شرکت های خارجی متعددی در زمینه انرژی برق آبی نروژ سرمایه گذاری می کنند.

لارس نوردروم با تاکید بر اینکه بیشتر منابع نفت و گاز نروژ به اتحادیه اروپا صادر می شود، اظهار داشت: در حال حاضر 26 درصد صادرت نروژ را نفت خام تشکیل می دهد که 90 درصد آن به اتحادیه اروپا صادر می شود. او در ادامه با بیان این نکته که گاز 40 درصد کل صادرات نروژ را تشکیل می دهد، گفت، نروژ دومین صادر کننده بزرگ گاز به اتحادیه اروپا است و 25 درصد گاز مورد نیاز این اتحادیه را تامین می کند و عمده ترین واردکنندگان آن نیز آلمان، فرانسه و بلژیک هستند.

سفیر نروژ در خصوص همکاری های ایران و نروژ در زمینه انرژی اظهار داشت: همکاری دو کشور در زمینه نفت و گاز بسیار نزدیک بوده است، چنانکه در دهه 90 و 2000  سه شرکت نروژی در زمینه استخراج نفت و گاز در ایران فعالیت داشته اند و بعد از امضای برجام نیز این همکاری ها بیشتر شد. اما با خروج ترامپ شرایط تغییر کرد و امید می رود که با عادی شدن شرایط زمینه های بازگشت این شرکت ها به ایران فراهم شود. او در ادامه افزود، دو سال پیش که ایران آمدم شرکتی نروژی بزرگترین تولیدکننده ناوگان ایرانی بود اما فعالیت این شرکت هم تحت تاثیر تحریم های یک جانبه امریکا قرار گرفت.

لارس نوردروم سپس به ایجاد صندوقی برای ذخیره ارزی حاصل از فروش انرژی در این کشور اشاره و تصریح کرد: نروژ سالهای اخیر سعی کرد طلای سیاه را به اوراق مشارکت تبدیل کند چرا که  دید ما این است وابسته به نفت نباشیم؛ تمرکز کمتری به نفت در اقتصاد است، چرا که این سرمایه تجدید ناپذیر باید برای نسل های بعدی بماند.

وی افزود: از همین رو صندوق ارزی با پول حاصل از فروش انرژی ایجاد کردیم به نام صندوق بازنشستگی نفت که ٣ تا ۴ درصد آن در سال استفاده می شود و بقیه در این صندوق ذخیره یا ثابت باقی می ماند یا افزایش می یابد. قرار نیست این صندوق ذخیره کاهش یابد و امروز حدود 1000 میلیارد دلار در آن ذخیره شده است.

نوردروم درباره تامین انرژی اروپا هم گفت: یک دهه قبل روسیه استفاده از گاز را شروع کرد که جنبه سیاسی داشت و این ترس بود که تامین گاز ممکن است از روسیه متوقف شود؛ اروپایی ها مشتاق بودند تنوع تامین داشته باشند و نروژ توانست تامین کننده ثابت و پایدار گاز برای اروپا باشد؛ ایده آل این است که همه سیاست ها را براساس منافع تجاری بنیان بگذاریم.

رشد روزافزون تقاضای جهانی برای مصرف گاز

دکتر محمد حسین عادلی دبیر کل سابق مجمع کشورهای صادر کننده گاز نیز با بیان این مطلب که نفت یک بازار جهانی واحد دارد اما گاز بازارهای جهانی مختلفی در آمریکا، اروپا ، آسیا پاسیفیک، شرق آسیا و خاورمیانه دارد، دو دلیل اصلی را باعث افزایش تقاضای جهانی برای خرید گاز عنوان کرد: 1. افزایش جمعیت جهانی و به تبع آن گسترش پدیده شهرنشینی که نیاز به مصرف گاز را افزایش می دهد. تخمین زده می شود در سال ٢٠۵٠ جمعیت دنیا ٩ میلیارد نفر می‌شود و نیاز به انرژی افزایش می یابد.  2. افزایش رشد اقتصاد جهانی که استفاده بیشتر از انرژی بویژه گاز را به دنبال دارد. او در ادامه افزود، سهم تقاضای گاز آسیا بیش از سایرین است و در این میان هند و کشورهای شرق آسیا نیز عمده ترین مصرف کنندگان گاز هستند.

این کارشناس حوزه گاز با تاکید بر رشد روزافزون تقاضای جهانی برای مصرف گاز اظهار داشت: تقاضا برای انرژی تا ٢٠۵٠ حدود ٣٠ درصد افزایش می یابد. اهمیت گاز  در سال ٢٠٢۵ از زغال سنگ پیشی می گیرد چون گاز و زغال‌سنگ همیشه در قیمت باهم رقابت دارند. تخمین زده می شود پیک نفت هم حوالی سال ٢٠٣۵ حدود ١١٠ تا ١١٢ میلیون بشکه در روز می شود و بعد پیک کاهش می‌یابد و به گاز می رسد. عادلی در ادامه خاطر نشان کرد، در حالی که امروز گاز 23 درصد انرژی جهان را تشکیل می دهد این عدد در سال 2050 به 27 درصد خواهد رسید. بالعکس نفت از 32 درصد کنونی به 26 درصد در سال 2050 کاهش پیدا خواهد کرد. مصرف انرژی های تجدیدپذیر نیز از 2 درصد کنونی به 9 درصد در سال 2050 خواهند رسید.

دبیر کل سابق مجمع کشورهای صادر کننده گاز با بیان این نکته که تقاضای جهانی برای گاز تا سال 2050 حدود 53 درصد افزایش پیدا می کند تاکید کرد: در چنین شرایطی کشورهای دارنده منابع گازی بر بخش انرژی جهان مسلط خواهند شد. ایشان بخش های تولید برق، صنایع و حمل و نقل را اصلی ترین مصرف کنندگان منابع گازی در جهان عنوان کردند که می تواند باعث کاهش چشمگیر گازهای گلخانه ای شود.

محمد حسین عادلی با تاکید بر افزایش تقاضای جهانی برای گاز ال ان جی  اظهار داشت: امروز تقاضا برای مصرف گاز ال ان جی رشد چشمگیری داشته است، چرا که انتقال آن نیازی به خطوط لوله گاز ندارد. او در ادامه افزود، کشورهایی مثل چین و هند که انتقال گاز به آنها از طریق خطو لوله سخت است به سمت مصرف ال ان جی روی آورده اند. او همچنین خاطر نشان کرد، وجود تنش در خاورمیانه سبب شده است تا استفاده از خطوط لوله برای انتقال گاز با مشکل مواجه باشد و همین مساله تقاضانی جهانی برای افزایش گاز ال ان جی را بالا برده است.

دبیر کل سابق مجمع کشورهای صادر کننده گاز در ادامه به بررسی ژئوپلتیک گاز در نقاط مختلف جهان پرداخت و گفت: آمریکا از همان سال های شکل گیری شرکت های شل اویل و شل گس، سیاست خود را بر تولید روزافزون نفت و گاز قرار داد تا بتواند به یک بازیگر بین المللی نفت و گاز تبدیل شود. همچنانکه ترامپ به شرکت های نفت و گاز آمریکایی کمک های فراوانی کرده و تمام ملاحظات اوباما در زمینه محیط زیست را نیز ملغی کرده است. در نتیجه آمریکا به عنوان یک بازیگر جهانی نفت و گاز باقی خواهد ماند. از سوی دیگر اروپا سیاست خود را بر کاهش مصرف انرژی های فسیلی و در مقابل تقویت تولید انرژی های تجدید پذیر قرار داده است. آمریکای لاتین نیز بیشتر تمرکز خود را بر تولید انرژی های تجدیدپذیر قرار داده است، از این رو در حوزه نفت و گاز بازیگر عمده ای محسوب نمی شود. هند نیز به دنبال مصرف بیشتر گاز است. این کشور همچنان بزرگترین مصرف کننده زغال سنگ در جهان بوده و تولید بیشتر انرژی های تجدیدپذیر را نیز در دستور کار خود قرار داده است. چین هم یک بازیگر تولیدکننده و هم مصرف کننده انرژی های فسیلی است. اگرچه این کشور در قیاس با نفت به دنبال مصرف بیشتر گاز است. چین همچنین با تخصیص یارانه به سمت تولید و تقویت بیشتر انرژی های تجدیدپذیر گام بر می دارد. ژاپنی ها نیز همچنان به دنبال مصرف انرژی هسته ای هستند. چنانکه 20 درصد از سبد انرژی این کشور را انرژی هسته ای تشکیل می دهد. البته آنها مصرف گاز را نیز در حد متوسط حفظ خواهند کرد.

این کارشناس گاز، بازیگران اصلی گاز براساس میزان تولید را به ترتیب آمریکا، روسیه، ایران، کانادا و قطر عنوان کرد. ایشان همچنین بازیگران اصلی گاز براساس میزان منابع اثبات شده را به ترتیب خاورمیانه، روسیه، آسیا پاسیفیک معرفی کردند. او در ادامه افزود، روسیه و قطر بالاترین ظرفیت را برای صادرت گاز در اختیار دارند.

محمد حسین عادلی در خصوص چشم انداز نفت و گاز نیز به چند نکته اصلی اشاره کردند که عبارتند از: 1. در حال حاضر آمریکا و روسیه بر سر تصاحب دو بازار آسیا پاسیفیک و اروپا با یکدیگر رقابت دارند. 2. رقابت بر سر کنترل منابع انرژی در خاورمیانه افزایش پیدا خواهد کرد که در راس آنها نیز عراق، عربستان، کویت و ایران قرار دارند. 3. تنوع بخشی به منابع انرژی به بزرگترین چالش واردکنندگان و صادرکنندگان تبدیل خواهد شد. در حالیکه ٨٠ درصد صادرات گاز قطر، به  چین و ژاپن بود اما الان اروپا است. برای واردکنندگان هم این یک چالش است که از کجا تهیه کنند. 4. قیمت جهانی گاز به یک چالش عمده بویژه برای آمریکا تبدیل خواهد شد. 5. روسیه در اروپا و آسیا پاسیفیک بازیگر مسلط گاز است. 6. خاورمیانه از جهت اینکه تامین کننده اصلی انرژی چین و هند است برای آمریکا بسیار مهم است. از همین رو کنترل منابع انرژی خاورمیانه برای آمریکا دارای اهمیت است. بنابراین ایجاد تنش در خاورمیانه و اختلال در حوزه انرژی در دستور کار آمریکا قرار دارد.

دبیر کل سابق مجمع کشورهای صادر کننده گاز در خصوص نقش ایران در بازارهای جهانی گاز نیز اظهار داشت: یکی از موانع اصلی عدم صادرات گاز ایران مصرف زیاد داخلی است که فراتر از حد استاندارد می باشد. او در ادامه افزود، آمریکا نیز بر سر راه صادرات ایران بویژه اتمام خط لوله صلح موانعی قرار داده است. در چنین شرایطی ایران باید به سمت تولید گاز ال ان جی حرکت کند که صادرات آن نیازی به خطوط لوله ندارد.