کوروش فخر طاولی – کارشناس مسایل آفریقا
استقرار داعش در لیبی به بهار 2014 بر می گردد، زمانی که پیکارجویان لیبیایی هم صف داعش در سوریه، به کشورشان بازگشتند. در پی آن در پاییز گذشته بود که به اصطلاح “جهادی” های منطقه درنا در شرق لیبی وفاداری خود را به داعش و ” خلیفه” ابوبکر البغدادی رسما اعلام کردند و نام ولایت برقه را در شرق برای خود برگزیدند و این کشور را به سه بخش ولایت برقه، ولایت طرابلس و ولایت فزان تقسیم کردند.
امروزه شاخه لیبیایی داعش در درنه و بنغازی در شرق و در سیرت و حتی طرابلس در مرکز و غرب مستقر شده اند. در طرابلس حملات متعدد به سفارتخانه ها و اخیرا حمله ای با حدود 10 کشته به هتل کورینسیا در این شهر از همین نفوذ حکایت دارد.
البته عناصر تندرو در لیبی تنها نیستند. آنها باید در درنه با گردان ابوسلیم در نبرد باشند. در سیرت آنها دوشادوش شبه نظامیان انصار الشریعه فعالیت می کنند و کنترل رادیوی محلی و برخی ساختمان های اداری در زادگاه قذافی را در اختیار گرفته اند. در بنغازی آنها ایستگاه های ایست-بازرسی خودشان را دارند و در کنار آن یک ساختمان نظامی و یک مرکز بازداشت دارند که به آنها اجازه می دهد با آدم ربایی کسب درآمد کنند.
خلاصه اینکه داعش در لیبی در همه جا حضور دارد، اما در هیچ جا در مقایسه با عراق و سوریه کنترل سرزمینی ندارد. شاید شکست های پیاپی در این دو جبهه سران داعش را به فکر انداخته مرکز ثقل خود را به لیبی که به خاطر جنگ داخلی و کشاکش دو دولت و دو مجلس در هرج و مرج تقریبا کاملی به سر می برد، منتقل کنند که هم با اروپا از هوا یک ساعت فاصله دارد و هم چاه های نفت خوبی مخصوصا در شرق برای صاحب شدن.
اما واقعا قد و قامت داعش در لیبی چه اندازه و خطر واقعی آن کدام است؟ شمار لیبیایی هایی که در سوریه و عراق جنگیده اند بین 600 تا 1000 نفر تخمین زده می شود. در غرب کشور گروه های مسلح جنایتکار بنا به شرایط با این به اصطلاح “جهادی” ها همکاری می کنند، بی آنکه اساسا به آنها علاقه ای داشته باشند. با این حال باید پذیرفت که داعش در غرب لیبی در حال رشد است. حضور شماری از پیکارجویان خارجی در متن آنها نیز قطعی است.
ویدیوهای منتشر شده روی اینترنت مانند آنچه درباره قتل 21 مصری منتشر شد در واقع تلاشی در این جهت است که به طرفداران و اعضای بالقوه آینده و همچنین دشمنان شان نشان دهند که آنها در میدان حضور دارند و در واقع نوعی آگهی استخدام در مقیاس جهانی محسوب می شود. لیبی از این جهت می تواند بهترین محل گردهمایی جدید داعشی ها محسوب شود.
این کشور از زمان سقوط قذافی عملا صحنه رویارویی قدرت های محلی با هم بوده است. هرج و مرج پیامد قیام مردم لیبی، باعث شده است مردم به سوی هویت اولیه خود، روستا و قبیله و قوم خود متمایل شوند. بر این اساس در سال 2014 دو ائتلاف اصلی در لیبی شکل گرفت: شبه نظامیان با رویکردهایی اسلام گرایانه و محافظه کارانه و ملی گرایانه که به شبه نظامیان یا گروه مصراته در شرق معروف شدند و تحت نام ” فجر لیبی” با هم متحد گشتند و در برخی مناطق با انصار الشریعه که گروه جهادی نزدیک به القاعده است، پیوند خوردند.
در مقابل ائتلاف ” کرامه” وجود دارد که غربی ها آنها را ملی گرا می خوانند و حول ژنرال حفتر گرد آمده اند و در آن شبه نظامیان زنتان و نظامیان سابق نزدیک به قذافی حضور دارند. این ائتلاف فعالانه از سوی امارات و مصر حمایت می شود که در اوت گذشته برای بمباران مواضع فجر لیبی وارد عمل هم شدند. البته این اتحادها پایدار نیست و درگیری بین متحدان امری رایج است و از این لحاظ لیبی وارد نوعی دور باطل خودتخریب گر شده است که در آن همه علیه همه می جنگند.
در این میان حملات بهار گذشته ژنرال حفتر با حمایت مصر و امارات علیه انصار الشریعه و فجر لیبی شرایط را وخیم تر و کشور را دچار چنددستگی بیشتر کرد. حفتر که فکر می کرد چند هفته ای بنغازی را تسخیر می کند، امروز فقط کنترل سه شهر را در شرق لیبی در اختیار دارد و بنغازی در کنترل داعش است. این هرج و مرج و چنددستگی زمینه مساعد را برای نفوذ و استقرار داعش فراهم آورد.
آیا می توان با داعش در لیبی مقابله کرد؟
بمباران های هوایی مانند آنچه مصر بعد از جنایت قتل 21 شهروند این کشور به آن اقدام کرد، در واقع برای عبدالفتاح السیسی مصرف داخلی دارد و این ژنرال بیش از هر زمانی به ایجاد نوعی عرق و وحدت ملی نیاز دارد.
نه مصر با حجم عظیم مشکلات اقتصادی و اجتماعی و سیاسی توانی برای مداخله جدی دارد و نه اساسا چنین حرکتی با توجه به حضور نزدیک به یک و نیم میلیون کارگر مصری در لیبی به صلاح نزدیک است. حملات هوایی غربی ها نیز بیهوده خواهد بود و تنها به کار تبلیغات داعش خواهد آمد که دعوت به قرائت شان از “جهاد” را از سوی این گروهک توجیه می کند و جذابیت لیبی را برای تندروها در سراسر جهان بالا می برد.
بی شک یکی از اهداف اصلی جنایت های اخیر داعش در لیبی از حمله به سفارتخانه های خارجی گرفته تا کشتار مردم در هتل و کنار دریا، تحریک به واکنش غربی است. با مداخله غرب، داعش توان بسیج کردن بیشتری هم از خارج و هم در داخل لیبی به دست خواهد آورد. از این رو شاید بهترین راه حل برای غرب به جای فشار دادن دکمه امثال ژنرال حفتر، حرکت در مسیر تقویت آشتی ملی حول همین ابتکار عمل گفتگوی آغاز شده در ژنو توسط برناردینو لئون، نماینده سازمان ملل در لیبی باشد، زیرا تنها تشکیل یک دولت وحدت ملی می تواند برای مقابله با داعش مفید باشد. شرایطی که در عراق به طور نسبی ایجاد شده و نتیجه آن عقب راندن جدی داعش بوده است.
0 Comments