دراین دور از انتخابات ترکیه، هشت حزب از جمله عدالت و توسعه (AKP) به رهبری «رجب طیب اردوغان» که خود نامزد ریاست جمهوری نیز هست، جمهوری‌خواه خلق (CHP)، حرکت ملی‌گرا (MHP)، حزب کُردی دموکراتیک مردمان (HDP)، حزب خوب (iYi) و حزب سعادت (SP) علاوه بر انتشار فهرست اعضای خود برای ورود به پارلمان، نامزدی را نیز برای ریاست جمهوری معرفی کرده‌اند.

در این بین دو حزب میهنی (VP) و حزب مطالبه آزاد (Hüda-Par) تا کنون در پارلمان نماینده‌ای نداشته‌اند. این بیست و هفتمین دوره انتخابات مجلس و اولین دوره ریاست جمهوری پس از تغییر قانون اساسی ترکیه است. ترکیه  در 27 فروردین 1396 همه‌پرسی تغییر قانون اساسی و تغییر نظام از پارلمانی به ریاستی را برگزار کرد.[1]

بعد از  این همه‌پرسی، برای اولین بار در تاریخ سیاسی  ترکیه به احزاب اجازه داده شده تا با یکدیگر ائتلاف کنند. پارلمان ترکیه در حال حاضر 550 کرسی دارد که بعد از برگزاری انتخابات 3 تیر و تغییر حکومت از پارلمانی به ریاستی درپی تغییر قانون اساسی، تعداد کرسی‌ها به 600 صندلی افزایش می‌یابد. در کنار نامزدهای احزاب، نامزدهای مستقل نیز وارد گود رقابت‌های انتخاباتی ترکیه شده‌اند، اما رقابت برای آنها از بین 81 استان ترکیه، در استان‌های بزرگتر مانند آنکارا، استانبول، ازمیر، آدانا، ختای، مَرسین، بورسا، قوجاایلی، دنیزلی، ادیرنه، تکرداغ، قونیه، ترابزون، دیاربکر و ماردین دشوارتر است، زیرا بیشتر رای‌های این استان‌ها به احزاب تعلق دارد. رجب طیب اردوغان  29 فروردین سال جاری اعلام کرد که به جای تاریخ از پیش تعیین شده یعنی 2 نوامبر سال 2019 میلادی، انتخابات ریاست جمهوری در این کشور در ژوئن سال جاری میلادی برگزار خواهد شد.[2]

با توجه به اصلاحاتی که در قانون اساسی ترکیه در پی برگزاری همه‌پرسی در آوریل سال 2016 میلادی اعمال شد، در صورت پیروزی دوباره آقای اردوغان در این انتخابات، قدرت او به گونه‌ای بی‌سابقه افزایش خواهد یافت. بر اساس این همه پرسی  سمت نخست وزیری و تمامی ارگان‌های وابسته بدان حذف می‌شود و در مقابل مقام ریاست جمهوری با حیطه‌ اختیارات بسیار وسیع‌تری  رو به رو می‌شود. رییس جمهور به تنهایی مامور تشکیل کابینه می‌شود و وزرای انتخابی وی دیگر بدون نیاز به رأی اعتماد از مجلس این کشور مستقیما روی کار می‌آیند و تنها در مقابل رئیس جمهور پاسخگو خواهند بود. طبق قانون جدید رئیس جمهور  نیازی به ارایه برنامه‌های دولتش به مجلس ندارد.[3]

شرط حضور درانتخابات ریاست جمهوری ترکیه ، معرفی از سوی احزاب بزرگ حاضر در پارلمان و یا جمع آوری و ثبت رسمی امضای حمایت بیش از 100 هزار نفر از شهروندان ترکیه تعیین شده است. بر اساس قانون انتخابات ترکیه، نامزد احزابی که حداقل 20 نماینده در مجلس ترکیه داشته باشند، نیازی به ثبت نام در شورای عالی انتخابات برای اعلام نامزدی در انتخابات ریاست جمهوری با 100 هزار امضا ندارند. شکی نیست که با برنامه‌ریزی‌های اردوغان برای ایجاد تغییرات و اصلاحات در قانون اساسی، بعید است که حزب حاکم ترکیه به دیگر سیاستمداران ترک فرصت رقابت در انتخابات  را بدهد. به همین علت نیز برخی از مخالفان دولت آنکارا برگزاری انتخابات زودهنگام  را ناعادلانه می دانند.

در این زمینه، «آیهان بیلگن» (Ayhan Bilgan) از سیاستمداران ترک و از جمله اعضای حزب دموکراتیک خلق های ترکیه می گوید: اگرچه انتخابات تحت فشارهای گوناگون برگزار می شود، اما حزب دموکراتیک خلق ها آماده شرکت در انتخابات است تا نقشی در بازگشت دموکراسی به کشور داشته باشد.[4]

کارشناسان معتقدند در حالیکه احزاب اپوزیسیون گزینه‌های احتمالی ائتلاف را برای اتحاد در مقابل اردوغان در نظر داشتند، فراخوان سریع انتخابات ممکن است حرکتی تاکتیکی در پاسخ به فشار فزاینده‌ای باشد که علیه رئیس‌جمهور در حال شکل‌گیری است؛ اردوغان اما هدف از این تصمیم را تحولات منطقه و لزوم از بین بردن ابهامات درباره آینده نظام حکومتی این کشور عنوان کرده است.

با این همه، اغلب تحلیل‌ها موافق این نکته هستند که بزرگ‌ترین دلیل  برای  برگزاری انتخابات زودهنگام در حقیقت آسیب‌پذیری اقتصادی دولت اردوغان است، به نحوی که بعید به نظر می‌رسید بتواند تا موعد طبیعی انتخابات در اواخر سال آینده دوام بیاورد. در همان حال ‌که سرمایه‌گذاران از میان رفتن چشم‌انداز عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا را شاهد بودند، ارزش لیره در برابر دلار و یورو تضعیف می‌شد. لیره در عرض پنج سال اخیر50 درصد ارزش خود را از دست داده است و اقتصاددانان پیش‌بینی می‌کنند در ماه‌های آتی اوضاع وخیم‌تر نیز بشود. تورم به خصوص برای طبقه متوسط و تجار تبدیل به معضل شده است و دولت اردوغان نرخ تورم را که روی حدود 11 درصد ایستاده، نتوانسته پایین بیاورد.

وضعیت از این جهت همچنین بدتر شده است که دولت در جذب سرمایه‌گذاری خارجی ناکام مانده است. با این حال دولت ترکیه  تا به اینجا در محافظت از هسته‌ی درآمد کم خود در مقابل تاثیر این مشکلات اقتصادی موفق عمل کرده است. علت این است که ترکیه تمرکز بر محصولات داخلی را در دستور کار قرار داده و معمولا از تجارت عمده خارجی پرهیز کرده است. به همین سبب افزایش نرخ ارز خارجی تاثیر محدودی بر زندگی مردم این کشور گذاشته است. در موضوع مبارزه با تروریسم، اردوغان استدلال می‌کند که اقدام علیه نیروهای  کرد در عفرین در شمال سوریه و همچنین در عراق نوعی تردید را در ترکیه پدید آورده است و برای بازیابی ثبات، برگزاری انتخابات ضروری است.

عملیات نظامی در آغاز بسیاری از گروه‌های سیاسی را متحد کرد، اما به تدریج، مخالفت‌ها همراه با شمار تلفات بالا رفت و صدها تن از مردم به خاطر ابراز مخالفت‌شان دستگیر شدند. در این بین نباید فراموش کرد مناقشه بر سر نقش مذهب هنوز روی سیاست در ترکیه تاثیر زیادی دارد. احزاب راست میانه از زمان انتخابات چند حزبی در سال 1950 بر صحنه سیاسی ترکیه غلبه داشته‌اند. جناح چپ فقط دوره کوتاهی در دهه‌ای 1970 و 1990 قدرت را در دست داشت. پایگاه رای حزب راست میانه CHP عمدتا به سکولارها و طبقه متوسط شهری منحصر شده است. این حزب جایگاه قدرتمندی در شهرهای ساحلی ترکیه در غرب دارد و در شهرهای بزرگ مانند آنکارا و استانبول می‌تواند جمعیت زیادی را بسیج کند.

به دلیل سابقه مشکل ساز حزب در زمینه رعایت حقوق اقلیت ها و نمادهای مذهبی مانند روسری و پوشش حجاب باعث شده حزب CHP در گذشته نتواند کُردها و مذهبیون را که دو عنصر تاثیرگذار در نتیجه انتخابات هستند، جذب کند. در نتیجه اگر حزب جمهوریخواه خلق ابزار جادویی در انتخابات نداشته باشد شکست دادن اردوغان در این انتخابات برای حزب CHP سخت خواهد بود.

اردوغان به شدت روی خطابه های مذهبی و عبارت« ما در برابر آنان» برای حفظ پایگاه رای خود که ده‌ها سال در زمان حاکمیت چپ ها نادیده گرفته شده بودند، تکیه کرده است.

نظرسنجی‌های پیش از انتخابات چه می‌گویند

نتایج نظرسنجی‌هایی که تا کنون در ترکیه برگزار شده در حال حاضر اردوغان را پیروز انتخابات ریاست جمهوری و حزب او را پیشتاز در به دست آوردن اکثریت پارلمان نشان می‌دهد. رتبه بعدی در این نظرسنجی‌ها به حزب جمهوری‌خواه خلق (اپوزیسیون دولت) اختصاص دارد. اردوغان به کسب 50 به علاوه یک درصد آرا برای انتخاب شدن به عنوان رییس جمهور ترکیه در دور اول نیاز دارد. اگر هیچ نامزدی اکثریت را کسب نکند، دو هفته بعد دو نامزدی که بیشترین رای را به دست آورده‌اند، با هم رقابت خواهند کرد. احزاب اپوزیسیون که نتوانسته‌اند نامزد واحدی در انتخابات معرفی کنند به نامزد کردن کاندیداهای خود در انتخابات اقدام خواهند کرد. حزب جمهوریخواه خلق ترکیه یا CHP که بزرگ‌ترین جبهه اپوزیسیون در ترکیه است، احتمال کسب 20 تا 28 درصد آرا را دارد. اگر اردوغان نتواند در دور اول اکثریت کافی را کسب کند، به احتمال زیاد نامزد حزب CHP رقیب اردوغان در دور دوم خواهد بود. در مجموع باید گفت: انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری ترکیه در واقع نقطه اوج گذار ترکیه از دموکراسی پارلمانی به یک سیستم جدید ریاست جمهوری است؛ سیستمی که در آن «مجلس ملی ترکیه» نقش بسیار کمتری در قدرت خواهد داشت، در حالی که بر میزان اختیارات شخص رئیس جمهوری به میزان چشمگیری افزوده خواهد شد.

[1]

https://www.isna.ir/news/96010701787/%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2-%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%87%D9%85%D9%87-%D9%BE%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC

[2]

http://fa.euronews.com/2018/04/18/turkey-erdogan-snap-election-

parliamentery-presidential-24-june

[3]

https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%87%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87_(%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B7)

[4]

http://fa.euronews.com/2018/05/02/alliance-turkey-four-opposition-parties-parliamentary-elections-republican-peoples-party