علیرضا میریوسفی در گفتگویی با سایت شورا‌ی راهبردی روابط خارجی به بررسی سیاست‌های احتمالی دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب ایالات متحده آمریکا در قبال سوریه پرداخت و گفت هنوز زود است که درباره سیاست‌های جدید واشنگتن صحبت شود، زیرا هنوز تیم امنیت ملی و سیاست خارجی دولت جدید شکل نگرفته و مشخص نیست که‌ آیا ترامپ توان آن را دارد که شعارهای انتخاباتی‌اش درباره خاورمیانه و سوریه مانند اولویت مبارزه با داعش را پیگیری کند یا اینکه مجبور است به موضع نامه یا پلتفرم افراطی حزب جمهوری‌خواه و گرایش‌های تند نومحافظه کاران تن دهد.

آنچه در ادامه می خوانید مشروح این گفتگوست:

اکنون که قرار است تا کمتر از دو ماه دیگر دولت جدید در آمریکا روی کار بیاید، به نظر شما اصلی ترین چالش دولت جدید آمریکا در سوریه چه خواهد بود و در دوره جدید شاهد چه تغییراتی در حوزه سیاست خاورمیانه‌ای واشنگتن خواهیم بود؟

در آمریکا اتفاق بزرگی را شاهد هستیم، به این ترتیب که یک رئیس جمهور خارج از هیات حاکمه سیاسی در آن کشور پیروز شده است. اما این مسئله که این دولت چه سیاستی را در پیش خواهد گرفت، هنوز مشخص نیست. حدود 6 تا 9 ماه آینده بسیاری از مسائل مهم در سطح بین‌المللی معطل شکل‌گیری سیاست خارجی آمریکا و تعامل نهادهای داخلی این کشور خواهند بود. در این میان سوریه نیز از این وضعیت مستثنی نیست.

شعارهای ترامپ درباره تمرکز بر نابودی داعش را باید از آن دست شعارهای انتخاباتی دانست یا ممکن است تغییری واقعی در سیاست آمریکا روی دهد؟ سیاست‌های اعلامی ترامپ با سیاست‌های حزب جمهوریخواه در قبال سوریه چقدر تفاوت دارد و به نظر شما کدام سیاست‌ها در نهایت دنبال خواهد شد؟

نکته‌ای که در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا مغفول مانده، اهمیت تسلط جمهوریخواهان بر هر سه قوه اصلی در آمریکاست، بدین معنی که طی اتفاقی نادر در تاریخ آمریکا هر دو مجلس سنا و نمایندگان و همینطور دادگاه عالی این کشور در اختیار جمهوریخواهان قرار گرفته است. البته در خصوص رابطه ترامپ با بدنه جمهوریخواهان ابهامات زیادی وجود دارد. بسیاری از رسانه‌های نومحافظه کار، دادگاه قانون اساسی را آخرین سنگر محافظه‌کاری تلقی می‌کردند و به همین خاطر انتخابات آمریکا یک انتخابات مرگ و زندگی برای هر دو حزب جمهوریخواه و دموکرات تلقی شده بود. نحوه تعامل دونالد ترامپ با این نظام یکدست، موضوعی بسیار پیچیده خواهد بود. به نظر من در مجلس فعلی آمریکا نومحافظه کاران غلبه دارند و حتی اگر ترامپ بخواهد سکان سیاست خارجی را در دست خود بگیرد و سیاست‌ها را تاحدودی متعادل کند با این کنگره تندرو به مشکل خواهد خورد. آنچه که قبل از پیروزی ترامپ و پیش از آنکه برخلاف نظرسنجی‌ها و پیش بینی ها سنای آمریکا در اختیار جمهوریخواهان قرار بگیرد، مطرح شده بود، این بود که کنگره و نهادهای مستقر آمریکایی می‌توانند ترامپ را کنترل کنند، ولی در آن مقطع کمتر کسی فکر می‌کرد سنای آمریکا نیز در اختیار جمهوریخواهان قرار بگیرد. زیرا تمام نظرسنجی‌ها حاکی از آن بود که اکثریت سنا در اختیار دموکرات‌ها خواهد بود. بعد از انتخابات که این احتمال پررنگ شد که کنگره آینده آمریکا یک کنگره نزدیک به نئوکان‌ها و تی پارتی باشد، اکنون بسیاری ترجیح می‌دهند در مورد خاورمیانه و باقی مسائل، همان شعار‌های انتخاباتی عجیب و غیرعادی ترامپ اجرایی شود. شاهدی هم که برای این تقابل بدنه حزب جمهوریخواه و به ویژه نئوکان‌ها که ظاهرا بر مجلس آینده مسلط خواهند بود، وجود دارد پلتفرم یا موضع نامه پیش از انتخابات حزب جمهوریخواه است. این موضع نامه در اکثر موارد متفاوت و متضاد با شعارهای انتخاباتی ترامپ در خاورمیانه است. ترامپ در شعارهای انتخاباتی‌اش گفته که مبارزه با داعش اولویت نخست دولت او خواهد بود و سرنگونی حکومت فعلی سوریه جزء اولویت‌های او نیست. در صورتی که با مراجعه به پلتفرم حزبی جمهوریخواه مشاهده می‌شود که در آن با صراحت از لزوم سرنگونی حکومت سوریه و ترتیبات بعد از حکومت فعلی دمشق صحبت شده است. همچنین در پلتفرم حزب جمهوریخواه حملات شدیدی به حزب الله لبنان و لبنان صورت گرفته است. زمانی که این پلتفرم منتشر شد، روزنامه نیویورک تایمز به درستی این موضع نامه را تندترین موضع نامه حزبی تاریخ آمریکا توصیف کرد. به عنوان مثال در این پلتفرم چندین بار از ایران یاد شده و تمام ادعاهایی که در رسانه‌ها علیه ایران مطرح می‌شود، از حملات سایبری گرفته تا موضوع هسته‌ای و فعالیت‌ها در خاورمیانه در آن به منفی ترین شکل فهرست شده است. به هر حال اکنون این مسئله مطرح است که با توجه به تفاوت‌های آشکار مواضع در این پلتفرم و مواضع انتخاباتی شخص ترامپ، آیا رئیس جمهور منتخب آمریکا این اراده را دارد که شعارهای انتخاباتی اش را اجرایی کند یا تسلیم حزب جمهوریخواه و نویسندگان یک پلتفرم خیلی رادیکال خواهد شد. بررسی این موضوع نیاز به گذر زمان دارد، اما شواهد و حداقل تعیین 3 – 4 نفر از اعضای تیم سیاست خارجی و امنیت ملی دونالد ترامپ این احتمال را  افزایش می دهد که او بیشتر گرایش به اجرای پلتفرم حزبی جمهوریخواهان دارد که این مسئله عواقب نامعلومی برای منطقه به همراه خواهد داشت. در واقع افرادی که تا به امروز برای سمت‌های مختلف انتخاب شده‌اند، با آن پلتفرم سازگاری بیشتری نسبت به شعارهای متفاوت ترامپ در دوره انتخابات دارند.

با توجه به شرایط فعلی به نظر شما محتمل ترین سناریو برای خاورمیانه و مسئله سوریه در دولت جدید آمریکا چه خواهد بود؟

همانطور که اشاره کردم فعلا نمی‌توان با قطعیت صحبت کرد. ترامپ در زمان رقابت‌های انتخاباتی این شعار را می‌داد که در سوریه اولویت اصلی‌اش مبارزه با داعش خواهد بود. همچنین مهم‌ترین اختلاف دیدگاهی که در سوریه به ویژه میان آمریکا و روسیه وجود دارد، این است که اولویت اول باید مبارزه با داعش باشد یا تغییر حکومت در سوریه. اگر بخواهیم به شعارهای ترامپ در زمان انتخابات رجوع کنیم آن شعارها به موضع نخست نزدیک‌تر است و به همین خاطر این امیدواری را ایجاد کرد که شاید همکاری‌های بیشتری را در مبارزه با تروریسم و داعش در منطقه از جانب آمریکا و در دوره ترامپ شاهد باشیم. اما سیاست‌های موضع نامه حزبی جمهوریخواهان متفاوت از مواضع ترامپ است و در این پلتفرم مواضع بسیار سختی نسبت به حکومت سوریه، نسبت به حزب الله لبنان، ایران و منطقه به چشم می‌خورد.

به نظرتان کدام گروه‌های تروریستی در سوریه تاکنون از سیاست‌های آمریکا بیشتر منتفع شده‌اند؟

در سال‌های نخست شکل گیری بحران سوریه و بنا بر اعتراف خود آمریکایی‌ها گروه‌های معارض مسلح سوریه از کمک‌های مستقیم یا غیرمستقیم آمریکا برخوردار شده‌اند. به عنوان مثال در نیویورک تایمز دوبار حداقل به این مسئله اشاره شد که با وجودی که دولت آمریکا ادعا می کرده از ارسال تسلیحات کشنده به معارضین مسلح سوریه خودداری می‌کند، اما سازمان سیا به قاچاق تسلیحات ارسالی عربستان و قطر برای گروه‌های مسلح در سوریه نقش اساسی داشته است. تقریبا تمام این گروه‌ها شامل گروه‌های افراطی به صورت مستقیم یا غیرمستقیم از سلاح‌هایی که توسط آمریکا به دست آنها می‌رسید، منتفع شده‌اند. همچنین گزارش‌های مختلفی منتشر شده مبنی بر اینکه کسانی که تحت عنوان گروه‌های میانه‌رو و گروه‌های معارض مسلح میانه‌رو در پایگاه‌های آمریکایی آموزش دیده‌اند، به گروه‌هایی مانند داعش یا جبهه النصره پیوسته‌اند. به هر حال این مسائل قابل کتمان نیست.

از این پس سیاست‌های واشنگتن در قبال گروه‌های معارض سوری چه خواهد بود و تحت تاثیر چه عواملی قرار دارد؟

اثرپذیری آمریکا از سیاست‌های عربستان، نکته‌ای است که نباید از نظر دور بماند. در مقطعی ریاض توانست در میان رهبران داعش نفوذ کند و سمت و سوی آنها را علیه شیعیان و ایران برگرداند؛ در این خصوص آمریکا نیز با عربستان همراهی‌هایی را داشت. اما در حال حاضر عربستان سعی دارد با تغییر نام جبهه النصره و مسائلی تبلیغاتی، آنها را جایگزین داعش کند و به نقش‌آفرینی در سوریه و دیگر کشورهای منطقه ادامه دهد. عربستان سعی دارد از گروه‌های معارض مسلح برای اهداف خود در منطقه استفاده موثری داشته باشد و به نظر می‌رسید که مقامات آمریکایی را نیز متقاعد کرده‌ بودند که جبهه النصره را در مناطقی جایگزین کند که در سوریه از  اشغال داعش آزاد می شوند. منتهی بعد از انتخاب دونالد ترامپ اتفاق مهمی افتاد مبنی بر اینکه دولت فعلی آمریکا، جبهه النصره را نیز در زمره گروه‌های تروریستی قرار داد. مجموعه این تحولات نشان می‌دهد که این گروه‌ها در گذشته به صورت غیررسمی از کمک‌های مستقیم و غیرمستقیم آمریکا برخوردار شده‌اند، با سرنوشت نامعلومی روبرو هستند و  اینکه در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد و تحولات چه مسیری پیدا خواهد کرد فعلا مشخص نیست. البته همین گنجاندن نام جبهه النصره در لیست گروه‌های تروریستی می‌تواند نقطه عطف مثبتی در خصوص تحولات سوریه قلمداد شود و ممکن است در دولت ترامپ نیز این روند ادامه پیدا کند.

در نهایت اینکه به نظر شما سرنوشت ائتلاف به اصطلاح ضدتروریسم آمریکا در سوریه چه خواهد شد؟

ائتلاف آمریکایی ضدداعش از ابتدا یک ائتلاف نمایشی و غیر موثر بوده است. بعد از حضور فعال روسیه در صحنه سوریه، آمریکا هم همراهی‌هایی را در موضوع سوریه نشان داد که رای مثبت آمریکا به قطعنامه ٢٢۵۴ یکی از آنها بود. ولی بعدا و تحت فشار متحدان منطقه‌ای آمریکا و به ویژه عربستان این روند متوقف شد. فعلا و با نتیجه غیرمنتظره انتخابات آمریکا تا چندین ماه بعید است تحول عمده‌ای در این زمینه رخ دهد و به احتمال زیاد  تا استقرار دولت جدید آمریکا و شکل گیری سیاست‌های آن، تحولات تاکتیکی و غیرراهبردی خواهد بود.