جدیدترین مطالب
راهبرد تحریمی آمریکا در حوزه هوش مصنوعی و الزامات مقابله با آن
شورای راهبردی آنلاین – گفتگو: مدیرکل نظام فنی، اجرایی و ارزشیابی وزارت نفت گفت: هوش مصنوعی این قابلیت را دارد که فاصله کشورهای کمتر توسعه یافته با کشورهای توسعه یافته را بهسرعت در حوزه علم و فناوری کاهش دهد، از این رو، آمریکا بهدنبال اعمال تحریم بر هوش مصنوعی در کشورهای رقیب خود ازجمله ایران است.
عقبنشینی اتحادیه اروپا از مصادره کامل داراییهای روسیه
شورای راهبردی آنلاین – گفتگو: یک کارشناس مسائل اروپا گفت: براساس گزارش گاردین، اتحادیه اروپا به توافقی در مورد برداشت سود از داراییهای مسدود شده روسیه برای خرید تسلیحات و کمک به اوکراین دست یافته است. از آنجایی که اتحادیه اروپا از عواقب قانونی مصادره کامل داراییهای روسیه نگران است و با توجه به اینکه مسکو حق قانونی برای برداشت این وجوه نداشت، تصمیم گرفت فقط سود حاصل از داراییها را برای کمک به اوکراین استفاده کند.
أحدث المقالات
راهبرد تحریمی آمریکا در حوزه هوش مصنوعی و الزامات مقابله با آن
شورای راهبردی آنلاین – گفتگو: مدیرکل نظام فنی، اجرایی و ارزشیابی وزارت نفت گفت: هوش مصنوعی این قابلیت را دارد که فاصله کشورهای کمتر توسعه یافته با کشورهای توسعه یافته را بهسرعت در حوزه علم و فناوری کاهش دهد، از این رو، آمریکا بهدنبال اعمال تحریم بر هوش مصنوعی در کشورهای رقیب خود ازجمله ایران است.
عقبنشینی اتحادیه اروپا از مصادره کامل داراییهای روسیه
شورای راهبردی آنلاین – گفتگو: یک کارشناس مسائل اروپا گفت: براساس گزارش گاردین، اتحادیه اروپا به توافقی در مورد برداشت سود از داراییهای مسدود شده روسیه برای خرید تسلیحات و کمک به اوکراین دست یافته است. از آنجایی که اتحادیه اروپا از عواقب قانونی مصادره کامل داراییهای روسیه نگران است و با توجه به اینکه مسکو حق قانونی برای برداشت این وجوه نداشت، تصمیم گرفت فقط سود حاصل از داراییها را برای کمک به اوکراین استفاده کند.
تاملی بر تحولات جدید در روابط ایران و جمهوری آذربایجان
* ولی کوزه گر کالجی
اهداف و رویکرد سیاست خارجی ایران در قبال مناطق آسیای مرکزی و قفقاز، در چهارچوب «سند چشم انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران» (در افق ۱۴۰۴ هجری شمسی یا 2025 میلادی) ذکر شده است . جمهوری آذربایجان از جمله کشورهایی است که در محدوده جغرافیایی این سند فرادستی و مهم قرار دارد؛ کشوری که یکی از همسایگان مهم و تاثیرگذار جمهوری اسلامی ایران است و وجود پیوندهای عمیق تاریخی، فرهنگی، دینی و قومی- زبانی موجب شکل گیری پیوندهای عمیق و گسترده ای میان دو کشور و شهروندان مناطق دوسوی مرز شده است که نظیر آن در مناسبات ایران با سایر کشورهای همسایه کمتر مشاهده میشود.
در حوزه سیاسی نیز همکاریها و رایزنی های دو کشور در سالهای اخیر به ویژه پس از توافق هسته ای ایران و قدرت های بزرگ جهانی (برجام) وارد مرحله جدید و متفاوتی شده است. ایران و جمهوری آذربایجان به موازات عضویت در جنبش عدم تعهد، سازمان همکاریهای اسلامی، سازمان همکاری اقتصادی (اکو) و اجلاس های پنج کشور ساحلی دریای خزر، توانسته اند شکل جدیدی از همکاری های چندجانبه یعنی مکانیسم سه جانبه ایران- آذربایجان- روسیه، ایران- آذربایجان- ترکیه و نیز مکانیسم چهارجانبه ایران- آذربایجان- گرجستان- ترکیه را در سطح منطقه بنیان گذارند که موجب افزایش قابل توجه تحرکات دیپلماتیک و همکاری در حوزههای مختلف سیاسی، اقتصادی و امنیتی- دفاعی میان کشورهای منطقه شده است. در نتیجه همین تحولات است که حسن روحانی، رئیس جمهور ایران و الهام علی اف، رئیس جمهور آذربایجان طی چهار سال گذشته بیش از ده بار در قالب دیدارهای دو جانبه و چندجانبه با یکدیگر دیدار کردهاند که در تاریخ مناسبات دیپلماتیک دو کشور بیسابقه است. سفر اخیر حسن روحانی به باکو که در 28 مارس و در نخستین روزهای سال جدید ایرانی در نوروز 1397 صورت گرفت، تایید و تاکید مجدد این موضوع از سوی هر دو طرف ایرانی و آذری بود.
در حوزه اقتصادی نیز متاثر از افزایش سطح مناسبات دو جانبه و چندجانبه، همکاریهای اقتصادی و تجاری ایران و جمهوری آذربایجان وارد مرحله نوینی شده است. ایجاد بازارچه های مرزی مشترک، توسعه دو منطقه آزاد تجاری ارس و منطقه آزاد تجاری ماکو، اعطای برخی تسهیلات گمرگی، بانکی، بیمهای و تسهیل صدور روادید (ویزا) از جمله صدور ویزای فرودگاهی برای مسافرین ایرانی در جمهوری آذربایجان که در سفر اخیر رئیس جمهوری ایران به باکو نهایی و اجرایی شد، از جمله اقدامات زیرساختی مهمی است که در مناسبات اقتصادی و تجاری دو کشور روی داده است. در همین راستا، پروژه در حال احداث اتصال خطوط راه آهن قزوین – رشت – آستارا در ایران به شبکه ریلی جمهوری آذربایجان که در چارچوب کریدور شمال – جنوب در حال اجرا است، از جمله فرصت های بزرگ ترانزیتی و اقتصادی ایران است که میتواند در چهارچوب مکانیسم سه جانبه ایران- آذربایجان- روسیه، عامل پیوند ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا باشد و با اتصال بنادر ایران در خلیج فارس و دریای عمان به بنادر گرجستان در ساحل دریای سیاه، جهش قابل توجهی را در حجم تجارت دو کشور ایران و جمهوری آذربایجان و کل منطقه قفقاز ایجاد نماید.
بدون تردید، حوزه انرژی یکی از حوزه های مهم در روند جدید همکاری های ایران و جمهوری آذربایجان است. بخش انرژی که در مقاطع مختلف دو دهه گذشته یکی از عوامل اختلاف، رقابت و واگرایی دو کشور بوده است، به تدریج در حال تبدیل شدن به یک عامل باثبات و سازنده در مناسبات تهران و باکو است. به موازات تجربه موفق دو کشور در زمینه سوآپ گاز در منطقه خودمختار نخجوان و نیز مشارکت و سهم 10 درصدی ایران در میدان گازی شاه دنیز، تحولات جدید از جمله دعوت دولت آذربایجان از ایران برای توسعه میدان گازی شاه دنیز و مشارکت ایران در پروژه های گازی تاپ (ترنس آدریاتیک) و خط لوله تاناپ (ترنس آناتولین)، انعقاد قرارداد میان پژوهشگاه صنعت نفت ایران و موسسه نفتی سوکار آذربایجان برای توسعه میدانهای نفتی و توافق اخیر دو کشور برای توسعه میادین مشترک نفت و گاز ایران و جمهوری آذربایجان که در سفر رئیس جمهور ایران به باکو صورت گرفت، به روشنی گویای شکل گیری روندهای جدید بین دو کشور در حوزه انرژی است. علاوه بر این، رایزنی، مشورت و همکاری جمهوری آذربایجان به عنوان یک کشور خارج از اوپک نفتی و اوپک گازی با ایران به عنوان عضو مهم این دو نهاد مهم بین المللی در سال های اخیر شکل گرفته است، زمینه همکاری دیگری میان تهران و باکو در زمینه مدیریت بازار انرژی است.
در نهایت باید به تحولات امنیتی و شرایط بی ثبات و شکننده حاکم بر بخشی از منطقه خاورمیانه اشاره نمود که زمینه های جدیدی از همکاری و تعامل را میان تهران و باکو فراهم ساخته است. بحران سوریه و گسترش موج تروریسم و افراط گرایی دینی، دو سوی شمالی و جنوبی منطقه قفقاز را تحت تاثیر قرار داده است. تبدیل امارت اسلامی قفقاز (القاعدهای) به ولایت اسلامی قفقاز (داعشی) در منطقه قفقاز شمالی و حضور شایان توجه شهروندان این منطقه به ویژه از چچن و داغستان در صف گروههای تروریستی و تکفیری نظیر دولت اسلامی عراق و شام (داعش)، موجب تاثیرگذاری بی سابقه تحولات پیچیده و پرشتاب خاورمیانه عربی بر منطقه قفقاز شده است. پایان سلطه و کنترل گروه های افراطی و تروریستی به ویژه داعش و جبهه النصره بر بخش اعظم سوریه و عراق و امکان بازگشت برخی از نیروهای افراطی به منطقه قفقاز (از جمله نیروهای بومی منطقه قفقاز شمالی) تهدیدات و چالش های مهمی را متوجه منطقه قفقاز ساخته است. این شرایط ملتهب و شکننده، همکاریها و رایزنی های اطلاعاتی، امنیتی و نظامی ایران و جمهوری آذربایجان را برای مقابله مشترک و هماهنگ با تهدیدات ناشی از گسترش موج تروریسم و افراطگرایی دینی بیش از هر زمان دیگری ضرورت بخشیده است.
با وجود تحولات مثبتی که در مناسبات دو جانبه ایران و جمهوری آذربایجان در حوزه های مختلف اجتماعی- فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و امنیتی در سال های اخیر به وقوع پیوسته است، اما واقعیت آن است که دو کشور هنوز نتوانسته اند به طور کامل و موثر از اشتراکات و ظرفیت های گسترده خود بهره گیری کنند. به نظر میرسد در چهارچوب «دیپلماسی خط دو»[1] دو کشور میتوانند زمینه و محور تعاملات و ارتباطات نخبگان و مراکز علمی، دانشگاهی و مطالعاتی و نیز رسانهای ایران و جمهوری آذربایجان را بیش از گذشته فراهم نمایند که این امر بدون تردید موجب تقویت «دیپلماسی خط یک»[2] میان دو کشور خواهد شد.
* پژوهشگر ارشد مجمع تشخیص مصلحت نظام و عضو شورای علمی موسسه ایران و اوراسیا (ایراس)
[1] . Track Two Diplomacy
[2] . Track One Diplomacy
0 Comments