مصطفی نجفی در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی با اشاره به اظهارات رئیس پارلمان اردن که گفته بود سوریه وارث مسلمانان است و زمان آن رسیده که با بازگشت به اتحادیه عرب، به آغوش کشورهای عربی بازگردد، خاطرنشان کرد: سال 2018 امارات با وجود همه مخالفت‌هایی که وجود داشت، سفارت خود را در دمشق بازگشایی کرد؛ حتی آمریکا ابوظبی را تهدید کرده بود که به سمت عادی‌سازی روابط با دمشق نرود، اما جهان عرب تصمیم خود را گرفته که سوریه را وارد فرایندها و ساختارهای سیاسی منطقه کند.

وی اظهارات رئیس مجلس اردن را ادامه روند عادی‌سازی روابط با سوریه دانست که در چند ماه گذشته تشدید شده و افزود: اظهارات وزیر خارجه سوریه مبنی بر اینکه 14 سفارت عربی در این کشور فعال هستند، نشان می‌دهد زمینه بازگشت سوریه به مناسبات سیاسی و ساختارهای منطقه‌ای جهان عرب فراهم شده است؛ اما آنچه می‌تواند در نهایت به دولت بشار اسد جایگاه منطقه‌ای ببخشد ورود دوباره‌اش به اتحادیه عرب و سازمان‌هایی است که بعد از اتفاقات سال 2011 از آن‌ها کنار گذاشته شده بود.

تلاش کشورهای عربی برای رقابت با ایران و ترکیه در سوریه

نجفی با اشاره به اخبار منتشرشده در خصوص سفر هیئتی از عربستان به سوریه ادامه داد: همه این‌ها نشان‌دهنده این است که واقعیت حضور اسد در رأس نظام سیاسی سوریه توسط کشورهای عربی بعد از حدود 11 سال تلاش برای ساقط کردن آن پذیرفته شده و آن‌ها قصد دارند وارد فاز اقتصادی و سیاسی رقابت‌ها، به‌عنوان مرحله‌ای جدید در سوریه شوند؛ چراکه آن‌ها در مباحث سخت نفوذ در سوریه به این نتیجه رسیدند که پروژه‌شان با شکست مواجه شده و اکنون ناچارند وارد فاز سیاسی رقابت در سوریه خصوصاً رقابت با ایران شوند.

وی توضیح داد: بخش عمده‌ای از تصمیم برای عادی‌سازی روابط کشورهای عربی با سوریه به رقابتی که با ایران و ترکیه دارند، برمی‌گردد. ترکیه با وجود همه دشمنی‌های اردوغان با بشار اسد، دومین شریک تجاری سوریه است و دو طرف توانسته‌اند روابط تجاری‌شان را در سطحی نگه دارند، اما اکنون امارات به دنبال این است که سرمایه‌گذاری بالایی در سوریه انجام دهد.

این تحلیلگر مسائل سوریه اضافه کرد: کشورهای عربی با درک این مسئله و شناخت تحولات اقتصادی و سیاسی که در آینده سوریه وجود دارد به دنبال این هستند که از فاز امنیتی و نظامی و براندازی نظام سیاسی سوریه، وارد پذیرش واقعیت موجود و نظام سیاسی آن و رقابت با ایران و ترکیه شوند و به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها نیز در این مسیر تا حدی نرمش نشان داده‌اند؛ همان‌طور که در موضوع آغاز پروژه انتقال گاز مصر به لبنان که از مسیر سوریه می‌گذرد شاهد آن هستیم.

پیامدهای عادی‌سازی روابط سوریه و اعراب بر محور مقاومت

نجفی در خصوص پیامدهای روابط سیاسی سوریه با کشورهای عربی بر محور مقاومت تأکید کرد: در شرایط بحرانی هیچ بازیگری در محیط منطقه‌ای به‌اندازه ایران و محور مقاومت، قابلیت و ظرفیت کنشگری ندارد؛ اما مسئله مهم این است که در شرایط ثبات سیاسی و احتمالاً اقتصادی، مقاومت چه نقشه راهی برای بازیگری و نفوذ در سوریه دارد. با توجه به اینکه سوریه ستون فقرات محور مقاومت است، تدوین استراتژی برای ادامه مسیر بسیار اهمیت دارد.

وی گفت: اگر محور مقاومت بخواهد وارد رقابت پایدار و همراه با مزیت نسبی در سوریه شود باید مکانیسم‌های اقتصادی را در این منطقه و سوریه فعال کند؛ در غیر این صورت با کاهش نفوذ خود مواجه و به‌شدت غافلگیر خواهد شد. همان‌طور که حجم تجارت خارجی کشورهای عربی، خصوصاً امارات و ترکیه، در سوریه در حال افزایش است.

این کارشناس مسائل سوریه با یادآوری اینکه بشار اسد در شرایط کنونی نیاز به بازسازی کشورش دارد، ادامه داد: ایران باید با ورود به این مناسبات اقتصادی، در بازسازی سوریه نقش عمده‌ای ایفا کنند؛ درواقع محور مقاومت باید برای محکم کردن حضور و حفظ دستاوردهای خود، مکانیسم‌ها و مناسبات اقتصادی‌اش را تقویت کند.

نجفی با اشاره به سیاست غرب، آمریکا و برخی کشورهای عربی برای عادی‌سازی روابط اعراب با رژیم صهیونیستی، امکان پیگیری چنین پروژه‌ای را در خصوص سوریه نیز محتمل دانست و تصریح کرد: اگر کشورهای عربی بخواهند روابطشان با سوریه را شرطی‌سازی و رژیم اسرائیل را وارد این مناسبات کنند، باوجوداینکه اسد همواره درون جبهه مقاومت تعریف‌شده، بعید نیست به سمت کاهش تنش و حتی آتش‌بس در منطقه جنوب و جنوب شرق سوریه پیش رود. شاید یکی از اهداف عمده‌ای که امارات و کشورهای عربی از عادی‌سازی روابط با سوریه دنبال می‌کنند، این مسئله باشد.

وی با بیان اینکه سوریه کشوری تأثیرگذار در جهان عرب است و همراهی ضمنی و احتمالی آن با فرایند سازش با رژیم صهیونیستی می‌تواند بخش عمده‌ای از پروژه سازش در منطقه را پیش ببرد، گفت: دور از انتظار نیست که هدف این پروژه کلان منطقه‌ای، ایجاد شکاف در محور مقاومت باشد. البته ممکن است نتوانند سوریه را به بخشی از روند سازش تبدیل کنند، اما همین‌که سوریه در این فرایند اخلالی ایجاد نکند و یا دولت سوریه را قانع کنند از محیط امنیتی سوریه اخلالی ایجاد نشود، می‌تواند برای آن‌ها دستاورد باشد.

این تحلیلگر مسائل سوریه به برخی تلاش‌ها برای واردکردن عراق به روند عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی اشاره کرد و ادامه داد: نمی‌توان به‌طور دقیق در خصوص تصمیم سوریه در قبال پروژه عادی‌سازی با رژیم صهیونیستی چشم‌اندازی تعریف کرد؛ اما بعید نیست سوریه خواسته یا ناخواسته برای رسیدن به ثبات سیاسی و اقتصادی به سمت فرایند سازش در سطح منطقه سوق داده شود.

نجفی افزود: آنچه اکنون می‌تواند بشار اسد را حفظ کند صرفا نیروی نظامی گسترده نیست، بلکه بازگشت به فرایندهای منطقه‌ای و روند بازسازی است تا نظام سیاسی این کشور را برای تحولات آینده منطقه حفظ و تقویت کند. قطعاً برای بازگشت به جهان عرب کمک و همراهی بازیگرانی مانند عربستان و امارات موثر است؛ بنابراین ممکن است بخشی از مطالبات آن‌ها که در راستای پروژه کلان سازش در منطقه است، در این مسیر قرار گیرد که لازم است بشار اسد با زیرکی عمل کرده و در زمین آنها بازی نکند.