بروس جونز در یادداشتی که وب‌سایت اندیشکده بروکینگز آمریکا آن را منتشر کرد؛ نوشت: اما چرا نظم چندجانبه مهم است؟ چندجانبه‌گرایی به‌اندازه امنیت، حمایت از جهانی‌شدن و تهیه کالاهای عمومی مهم است؛ اما عوامل مختلفی باعث کاهش اعتماد و عملکرد نظم چندجانبه‌گرایی شده است.

ترکیب تروریسم فراملی با جنگ داخلی مهم‌ترین موضوعی است که مانع مدیریت درگیری‌ها می‌شود. بیش از 90 درصد کل مرگ‌ومیرهای مربوط به جنگ‌ها در 5 سال گذشته در کشورهایی رخ داده است که یک سازمان تروریستی در آن‌ها فعالیت می‌کرد و بیشتر آن‌ها یعنی حدود 70 درصد نیز در خاورمیانه بوده است. شمار زیاد کشته‌شدگان تنها نتیجه تأسف‌بار نیست، بلکه این جنگ‌ها جریان گسترده‌ای از مهاجرت‌ها و تنش‌های منطقه‌ای را نیز ایجاد کرده‌اند.

این ترکیب درگیری و تروریسم، تلاش‌های چندجانبه انجام‌شده برای مدیریت درگیری‌ها را ناکام گذاشته است. سازمان ملل متحد برای اقدام در مواقع بحرانی کارآیی لازم را ندارد، ناتو نیز خارج از منطقه خود اقدامی نمی‌کند و در عملیات منطقه‌ای ظرفیت کمی از خود نشان داده است. بدتر از همه این‌ها، بازگشت دوباره الگوهای جنگ‌های نیابتی است که باعث کشته شدن افراد زیادی شده بود.

عامل دوم، معکوس شدن حمایت‌های سیاسی از فرایند جهانی‌شدن است. در اروپا، ایالات‌متحده و آمریکای لاتین صداهایی از طیف‌های مختلف سیاسی شنیده می‌شود که جهانی‌شدن را زیر سؤال می‌برند. از میان اقتصادهای بزرگ، فقط آلمان مدلی را اتخاذ کرده است که می‌تواند ظهور جهانی‌شدن را به نفع خود ببیند، اما آلمان نیز این کار را با تحمیل هزینه‌های مالی و اجتماعی به سایر کشورهای اتحادیه اروپا انجام داده است.

عامل سوم به این مسئله برمی‌گردد که در طول چند سال گذشته، چگونه توانایی جامعه جهانی در تهیه کالاهای عمومی جهانی از بین رفته است. بیماری همه‌گیر کووید – 19، به‌سرعت و بی‌رحمانه پیامدهای غیرقابل‌انکار این مسئله را روشن کرده است.

عامل چهارم اینکه تنش‌های ژئوپلیتیکی احتمال خصومت‌های نظامی بین قدرت‌های نظامی جهان را افزایش داده است. با توجه به این شرایط، بایدن از زمان پیروزی در انتخابات آمریکا تلاش کرده است همکاری‌های بین‌المللی را در مسیری مناسب شکل دهد. بااین‌وجود، رقابت ژئوپلیتیکی حتی در دوره بایدن متوقف نخواهد شد. روابط آمریکا و چین بهتر نشده و همچنان روابط آن‌ها پرتنش است.

بنابراین، بهترین سناریو، مبارزه رقابتی برای ایجاد نظم چندجانبه است؛ زیرا ما به‌راحتی نمی‌توانیم به همکاری و آرامش دوران پس از جنگ سرد و گروه 20 بازگردیم. ما باید از رقابت بین قدرت‌های بزرگ مانند چین و ژاپن، هند و پاکستان، آلمان و فرانسه، آمریکا و روسیه استفاده کرده تا «چندجانبه‌گرایی رقابتی» را ایجاد کنیم که می‌تواند به‌عنوان روشی جدید برای حفظ نظم و دیپلماسی جهانی باشد.

برای پیشبرد چندجانبه‌گرایی رقابتی باید سه مرحله طی شود:

• با ائتلافی از کشورهای دموکراتیک که با نهادهای بین‌المللی برای محافظت و تنظیم لیبرال اقتصادی همکاری می‌کنند، دستور کاری را تنظیم کرد که دائماً در برابر نابرابری‌ها عکس‌العمل نشان دهد.
• شبکه‌ای از قدرت‌های متوسط برای محافظت از نهادهای چندجانبه برای مقابله با بحران‌ها و توسعه تجارت ایجاد شود.
• به قدرت‌های میانی اجازه داده شود دیپلماسی و سیاست‌های نوآورانه خود را عملی کرده و محافظت‌های لازم برای تبدیل نشدن درگیری‌های قدرت بزرگ به بحران را صورت دهند.

اگرچه این‌یک برنامه بلند پروازانه جهانی است، اما اگر چندجانبه‌گرایی رقابتی را کنار بگذاریم، سناریوی بازگشت نظم چندجانبه به رهبری آمریکا تنها گزینه محتمل است. به‌ویژه آنکه با ورود بایدن به کاخ سفید، آمریکا به نقش فعال خود در امور بین‌الملل بازگشته است. بااین‌حال نباید این‌گونه تداعی شود که همه‌چیز به روال گذشته برمی‌گردد. زمان آن فرا رسیده است که ائتلاف‌هایی برای همکاری‌های مشترک با روش‌های جدید و یکپارچه شکل بگیرد.