پیرمحمد ملازهی در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی با اشاره به اظهارات مقامات آمریکا مبنی بر اینکه باید خروج نظامی از افغانستان را عقب انداخت، خاطرنشان کرد: آمریکا در سیاستش نسبت به افغانستان تغییری ایجاد نکرده است. قراردادی که زمان ترامپ بین طالبان و آمریکا امضا شد، دو بخش داشت، بخش محرمانه‌اش افشا نشد و بخش اعلام‌شده دو محور داشت، اول اینکه آمریکا نیروهایش را از افغانستان خارج می‌کند و در ازای آن طالبان تعهد می‌دهد آنجا محل استقرار گروه‌های رادیکال اسلامی نخواهد شد که علیه منافع آمریکا یا متحدانش وارد عمل شوند.

وی افزود: اما در همان زمان هم این بحث وجود داشت که در آن بخش محرمانه‌ای که هنوز هم فاش نشده، احتمالاً آمریکا با طالبان توافق کرده در یک یا دو پایگاه نظامی که آن موقع گفته می‌شد «بگرام» و «شیندند» هستند، حضور داشته باشد، به دلیل اینکه سرمایه‌گذاری کلانی در تجهیز این دو پایگاه کرده‌اند. ضمن اینکه افغانستان جایی است که آمریکا آمده است که در آنجا بماند نه اینکه احتمالا مثل عراق، رها کند تا فضا را برای رقبایش باز کرده باشد. همچنانکه جو بایدن در کنفرانس امنیتی مونیخ با تاکید بر تعهد آمریکا به ائتلاف ناتو اظهار داشت، آمریکا نمی تواند اجازه دهد داعش تجدید قوا کند و از همین رو، در حال بررسی وضعیت نیروهای خود در سراسر دنیا است.

آمریکا اشتباهش در عراق را در افغانستان تکرار نمی‌کند

این تحلیلگر مسائل افغانستان با بیان اینکه احتمالاً بخش محرمانه توافق خلیل زاد با طالبان درباره حفظ این دو پایگاه با تعداد نیروی مشخص در حدود 1500 نفر بوده است، گفت: راهبرد آمریکا نه‌تنها در افغانستان بلکه در کل دنیا یک راهبرد بلندمدت است که ارتباطی به تغییر روسای جمهور ندارد؛ رئیس‌جمهور جدید در سطح تاکتیک می‌تواند تغییراتی ایجاد کند، ولی راهبرد کلی آمریکا در سطح جهانی روشن است.

ملازهی با تأکید بر اینکه در تحلیل رفتار آمریکا باید رقابتش با چین و ایجاد دو بلوک قدرت را در نظر داشت، اضافه کرد: اگر آمریکا افغانستان را تخلیه کند، به شکل طبیعی برنده‌اش ایران، روسیه و چین خواهند بود. آن‌ها اشتباهی را که در عراق کردند، دیگر تکرار نمی‌کنند و اتفاقاً در این دوره ما شاهد همگرایی آمریکا با اروپا و ناتو درباره افغانستان هم خواهیم بود.

گروه‌های قومی زیر بار تسلط مجدد طالبان نمی‌روند

وی در رابطه با احتمال تشدید خشونت‌ها در صورت تداوم حضور آمریکا در افغانستان، گفت: بحث تداوم خشونت‌ها در افغانستان موضوع پیچیده‌ای است. درست است که طالبان به‌اصطلاح با آمریکا وارد مذاکره شده و به تفاهم رسیده، ولی هنوز با دولت مرکزی به تفاهم نرسیده است، مسائلی که طالبان مطرح می‌کند بسیار پیچیده است؛ مثلاً در مسکو عنوان کردند که باید این دولت برود و دولت موقت روی کار بیاید. به شکل طبیعی گروه‌های قومی دیگر به‌سادگی زیر بار تسلط مجدد طالبان نمی‌روند، چراکه هرکدام امتیازاتی به دست آورده‌اند.

این تحلیلگر مسائل افغانستان بابیان اینکه باید دید طالبان تا چه اندازه حاضر هستند انعطاف نشان دهند، تصریح کرد: آن‌ها تا اینجا نشان داده‌اند که اگر ممکن باشد همچنان نسبت به احیای امارت اسلامی مصرند. امارت اسلامی ‌به این معناست که قانون اساسی را قبول ندارند و درواقع این دولت و ساختار قدرتی را که شکل‌گرفته قبول ندارند.

ملازهی علت تداوم خشونت در افغانستان را مربوط به دو عامل دانست و توضیح داد: یکی اینکه طالبان به لحاظ ایدئولوژیک انحصار طلبند و دیگر اینکه به لحاظ قومی هم انحصار طلبند، با در نظر گرفتن این دو خصیصه طالبان، به نظر می‌آید مسئله خشونت‌ها در افغانستان پیچیده‌تر از این‌هاست. مهم‌ترین مسئله این است که طالبان باید مواضع خود را تعدیل کند و بقیه گروه‌ها را بپذیرد و به‌اصطلاح این ساختار قدرت را که متمرکز در کابل است و دولت مرکزی دارد هم تکمیل کند.

نیاز افغانستان به نظام فدرالی

وی ادامه داد: باید یک نظام فدرالی در افغانستان ایجاد شود که قومیت‌های غیر پشتون هم بتوانند در مناطق خودشان اعمال قدرت کنند و سهمی را از قدرت در مرکز هم به دست آورند که در قانون اساسی اصلاح‌شده جدیدی که به وجود می‌آید، تضمین‌شده باشد. اگر این اتفاق نیفتد، متأسفانه افغانستان ممکن است به سمت تجزیه ارضی برود.

این تحلیلگر مسائل افغانستان گفت: ژنرال دوستم، گروه‌های شیعه‌مذهب و جمعیت اسلامی افغانستان هر یک جداگانه اعلام کرده‌اند که تسلط کامل طالبان را دیگر نمی‌پذیرند و دست به سلاح خواهند برد. اگر این روزها مطبوعات و تلویزیون‌های خصوصی افغانستان را بررسی کنید می‌بینید که می‌گویند مصلحت این است که افغانستان تجزیه شود، یک کشور خراسان به وجود بیاید در شمال و یکی هم کشور پشتونستان در جنوب که متعلق به پشتون‌ها باشد.

طالبان باید انعطاف به خرج دهد

وی تأکید کرد: این مباحث بسیار جدی است؛ این‌طور نیست که شرایط به‌گونه‌ای باشد که طالبان فکر کنند به‌سادگی می‌توانند قدرت را بگیرند و مثل گذشته همه گروه‌ها را حذف کنند، واقعش این است که در طول 19 سال گذشته جامعه افغانستان در بسیاری از حوزه‌ها ازجمله درزمینه حقوق زنان و آزادی رسانه‌ها تغییر کرده است. این تضاد دیدگاه بین جامعه‌ای که تغییر کرده و طالبانی را که نشان دادند که آمادگی چندانی برای تغییر ندارند، چگونه می‌شود حل کرد؟ به‌جز اینکه طالبان انعطاف به خرج دهند راه دیگری وجود ندارد.

به گفته ملازهی، طالبان به لحاظ ایدئولوژیک تحت تأثیر عربستان سعودی است و به لحاظ سیاسی و نظامی و تدارکاتی وابسته به پاکستان. دو نوع رقابت در افغانستان شکل‌گرفته، یک نوع رقابت ایدئولوژیک شیعی – سنی است، یکی هم رقابت سیاسی و نظامی که بین هند و پاکستان ایجادشده است؛ بنابراین قضایا پیچیده‌تر از آن است که در ظاهر امر به نظر می‌رسد.