شورای راهبردی آنلاین – یادداشت: آمریکاییها به دنبال آن بودند که نقش امنیتی ناتو را فراتر از اروپا ببرند و به سراسر جهان گسترش دهند؛ اما با سیاستهای ترامپ مبنی بر اینکه اروپا باید خود هزینه تامین امنیتش را بپردازد، اختلافات میان واشنگتن و بروکسل در حوزههای مختلف بویژه پیمان ناتو شدت گرفت.
مرتضی مکی - کارشناس مسائل اروپا
امانوئل مکرون، رئیسجمهور فرانسه اخیرا در سخنانی تاکید کرد، با توجه به بیتعهدی آمریکا در قبال پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) کشورهای اروپایی نباید برای دفاع از خود به آمریکا وابسته باشند.
مکرون در مصاحبه با نشریه انگلیسی «اکونومیست»، با اشاره به اینکه «اکنون در حال گذران مرگ مغزی ناتو هستیم» گفت، آمریکا «در حال پشت کردن به ما است» که این موضوع را میتوان در خروج ناگهانی نیروهای آمریکایی از شمال شرق سوریه بدون مشورت با متحدان ناتو مشاهده کرد.
در رابطه با وضعیت فعلی پیمان ناتو و چرایی صحبتهای مکرون باید توجه داشت که پس از پایان جنگ سرد، پیمان ناتو با یک بحران فلسفه وجودی مواجه شد که همان بحث از بین رفتن تهدید شوروی بود که در پی فروپاشی شوروی و نظامهای کمونیستی اروپای شرقی بوجود آمد. این مسئله، موجب آشکار شدن اختلاف میان فرانسه و برخی دیگر از کشورهای اروپایی با آمریکا در رابطه با ایجاد ترتیبات مستقل امنیتی اروپایی شد و فرانسویها نخست چنین ایدهای را مطرح کردند ولی در اروپا کسی از این ایده حمایت نکرد. ضمن اینکه اروپا پس از فروپاشی یوگسلاوی با بحرانهای جدی در منطقه بالکان مواجه شد و عملا موضوع ایجاد ترتیبات مستقل اروپایی به حاشیه رفت.
بنابراین آمریکاییها توانستند از این فضا استفاده کنند و همچنان چتر امنیتی خود را به بهانه مقابله با بحرانهای جداییطلبی و تهدیدات تروریستی و موشکی از سوی روسیه بر سر اروپا حفظ کنند. در این بین به نظر میرسد حادثه 11 سپتامبر هم نقطه اوج پیمان ناتو و هم آغاز افول این پیمان بود. از این جهت نقطه اوج پیمان ناتو بود که برای اولین بار دولتهای اروپایی در راستای مقابله با تهدیدات تروریستی با امریکا ابراز همدردی و همراهی کردند و از این جهت آغاز افول پیمان ناتو بود که آمریکاییها پس از اینکه نتوانستند مجوز لازم از شورای امنیت سازمان ملل را در سال 2003 برای حمله به عراق کسب کنند با مخالفت جدی آلمان و فرانسه در حمله به عراق مواجه شدند. این مسئله منجر به ایجاد شکافی عمیق میان اعضای ناتو از یک سو و آمریکا و اعضای اروپایی ناتو از سوی دیگر شد.
بعد از این تحولات، آمریکاییها به ویژه در دوره ریاست جمهوری باراک اوباما تلاش کردند تا با یک سیاست چندجانبه گرایانه، به وحدت و همگرایی میان متحدان دو سوی اقیانوس اطلس جانی دوباره بدهند. اما با به قدرت رسیدن دونالد ترامپ، بار دیگر اختلافات عمیق میان اروپا و آمریکا و برداشت متفاوت دو طرف از مفهوم امنیت و تهدید ظهور و بروز پیدا کرد و این باعث شد که ناتو نتواند به عنوان پلیس جهانی که آمریکا انتظار آن را داشت، نقشآفرینی کند.
آمریکاییها به دنبال آن بودند که نقش امنیتی ناتو را فراتر از اروپا برده و به سراسر جهان گسترش دهند. اما با سیاستهای ترامپ مبنی بر اینکه اروپا باید خود هزینه تامین امنیتش را بپردازد، اختلافات میان واشنگتن و بروکسل در حوزههای مختلف بویژه پیمان ناتو شدت گرفت.
همچنین سیاستهای واشنگتن در قبال سوریه مبنی بر اعلام خروج نظامیان آمریکایی از سوریه و حملات ترکیه به شمال سوریه، خشم اروپا را برانگیخت؛ چرا که این حملات با اولویتها و سیاستهای کشورهای اروپایی همخوانی نداشت و اقدام رئیسجمهور آمریکا بدون گفتگو و هماهنگی با دولتهای اروپایی صورت گرفت.
از طرف دیگر، خروج آمریکا از برجام، توافقی که اروپاییها آن را بزرگترین دستاورد امنیتی طی گفتگوهایی چندجانبه در خاورمیانه تلقی میکردند، نیز اختلاف و شکاف امنیتی میان دو سوی آتلانتیک را شدت بخشید.
البته مرگ مغزی ناتو به تعبیر مکرون، امروز اتفاق نیفتاده بلکه سالهاست که اتفاق افتاده و شکاف و اختلافات میان اروپا و آمریکا نیز روز به روز بیشتر و عمیقتر میشود؛ اختلافات و شکافهایی که به نظر نمیرسد لااقل در دوره ریاستجمهوری ترامپ کاهش پیدا کند.
این در حالی است که پس از آنکه ترامپ به صراحت اعلام کرد که اروپاییها خودشان باید بخش اعظم هزینههای تامین امنیتشان را بپردازند و اختلافات جدی میان طرفین ایجاد شد، کشورهای اروپایی گامهایی جدی طی دو سال گذشته با هدف خوداتکایی برداشتند و مهمترین گامشان نیز ایجاد پیمان مشترک دفاعی اروپا (پسکو) بود. در این چهارچوب یک توافقنامه میان 9 عضو اتحادیه اروپا با هدف همکاریهای امنیتی و نظامی میان این کشورها به امضا رسید. اما با توجه به شکاف و اختلافی که در اروپا نسبت به موضوع امنیت وجود دارد و این مسئله که دولتهای اروپایی هنوز به یک سیاست خارجی و امنیتی مشترک دست پیدا نکردهاند بعید به نظر میرسد در یک فرصت کوتاه یا میان مدت بتوانند به یک ساختار امنیتی مستقل دست پیدا کنند.
0 Comments