پیا هچر در یادداشتی که موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک آن را منتشر ساخت، نوشت: علیرغم استمرار فشار اقتصادی و دیپلماتیک بر تهران، استراتژی‌های ایران منجر به تقابل با جبهه‌های چندگانه شده‌ است. رویکرد فشار حداکثری آمریکا، ایران را بیشتر از میز مذاکرات دور ساخته نیز موجب کاهش تعهدات هسته‌ای این کشور در چارچوب برنامه جامع اقدام مشترک شده‌است.

اوایل ماه جاری امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه از طرحی برای اعطای خط اعتباری به ایران برای جبران کاهش فروش نفت این کشور پرده برداشته بود. در حالی که بعید است پیشنهاد رئیس جمهور فرانسه به جایی برسد، لازم است راه‌حل‌های خلاقانه با هدف تنظیم مجدد ابزارهای لازم به سمت دیپلماسی و چندجانبه‌‌گرایی در دستورکار قرار گیرد.

بعد از تصمیم آمریکا به توقف معافیت تحریم‌ها که به کشورها اجازه می‌داد در آوریل 2019، از ایران نفت خریداری کنند، تهران از محدودیت ذخیره 300 کیلوگرم اورانیوم با غنای پایین در چارچوب برنامه جامع اقدام مشترک عبور کرد. دو ماه بعد، تهران از غنی‌سازی 67/3 درصد عبور کرد. اخیراً ایران سانتریفیوژهای کارآمد و پیشرفته نصب کرده‌است که بطور اصولی می‌تواند غنی‌سازی را سریع‌تر میسر سازد و زمان 12 ماهه برای فرار اتمی که در برنامه جامع اقدام مشترک پیش‌بینی شده را کاهش دهد. همچنین تهران سانتریفیوژهایی را برای آزمایش با گاز هگزافلورید اورانیوم نصب کرده‌است، اما براساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هیچ یک از این موارد تا 8 سپتامبر آزمایش نشده‌بود. ایران اعلام کرده‌است که توانایی برای تولید اورانیوم با غنای 20 درصد دارد، اما همزمان اعلام کرد که در حال حاضر نیازی به چنین کاری نیست.

رویکرد خلاقانه برای کاهش تنش‌ها

برای تغییر مسیر از تشدید فزاینده به سمت ثبات، رویکردهای خلاقانه لازم و ضروری است. براساس پیشنهاد امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه قرار بود یک خط اعتباری 15 میلیارد دلاری به ایران برای جبران کاهش فروش نفت این کشور در اثر تحریم‌های ثانویه آمریکا برقرار شود و مابه‌ازای آن پایبندی کامل ایران به برنامه جامع اقدام مشترک، حرکت به سمت مذاکرات در خصوص امنیت خلیج فارس و تمدید محدودیت‌های پیش‌بینی شده در برجام بود.

طرح و پیشنهاد یادشده منوط به معافیت تحریم‌ها از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا است که به کشورهای اروپایی اجازه دهد خط اعتباری به ایران در عوض فروش نفت این کشور بدهند. با معافیت تحریم‌ها، تهران نفت به ارزش 15 میلیارد دلار به کشورهای اروپایی خواهد فروخت که تقریباً معادل میزان نفتی است که ایران قبلاً و پیش از خروج آمریکا از برنامه جامع اقدام مشترک و وضع مجدد تحریم‌ها توسط واشنگتن سالیانه به اروپا می‌فروخت.

پیشنهاد امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه شامل اقداماتی برای کاهش تنش است که از این طریق فضا برای راه حل دیپلماتیک ایجاد شود. چنین راه حلی به نفع تمامی طرف‌های ذیربط بوده و تنش‌ها را از بین خواهد برد. میانجی‌گری اروپا می‌تواند به شکستن بن‌بست دیپلماتیک بین ایران و آمریکا کمک کند. طرح امانوئل مکرون ممکن است برای آمریکا دلپذیرتر از معاملات نقدی بین اروپا و ایران است. ضمناً ایران برخی کمک اقتصادی دریافت خواهد کرد و انگیزه‌ای برای مذاکرات با 1+5 جهت پرداختن به نگرانی‌های عمده دولت ترامپ در ارتباط با برنامه جامع اقدام مشترک خواهد داشت.

از دید اروپایی‌ها، پیشنهاد امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه فرصتی برای این قاره است تا از ارزش‌هایش پشتیبانی کند و خلاقیت، ابتکار و قدرت دیپلماتیک خود را به رخ بکشد. از زمان خروج آمریکا از برنامه جامع اقدام مشترک به عنوان یک دستاورد اروپایی، اتحادیه اروپا نتوانسته‌است مزایای اقتصادی پیش‌بینی‌شده در توافق هسته‌ای را برای ایران جهت پایبندی به توافق یادشده فراهم کند. با پیگیری و پیشبرد طرح امانوئل مکرون، اتحادیه اروپا می‌تواند خود را به عنوان یک بازیگر بین‌المللی قابل اعتنا ثابت کند که حامی و پشتیبان چندجانبه‌گرایی و دیپلماسی برای رسیدگی به مسائل مرتبط با امنیت جهانی و منع اشاعه هسته‌ای می‌باشد.

تحولات نشان می‌دهد که طرح مکرون روی میز نیست. البته مسیر فعلی بحران آمریکا – ایران رویکرد کاهش تنش‌ها را به شدت ضروری ساخته‌است.

بیش از هر زمان دیگر، جامعه بین‌المللی باید به دنبال راه‌های پایدار برای شکستن بن‌بست روند تقابل باشد. از این جهت، پیشنهادهای استراتژیک مشابه طرح مکرون ممکن است حیاتی و مهم باشد.