شورای راهبردی آنلاین – گفتگو: یک کارشناس مسائل شبه قاره گفت: هند و امارات متحده عربی کار بر روی اولین مرحله از ایجاد کریدور اقتصادی هند – خاورمیانه – اروپا معروف به کریدور آی‌مک (عرب‌مِد) که به عنوان مسیری جایگزین برای تنگه هرمز و طرح جاده ابریشم چین معرفی شده بود را آغاز کرده‌اند. اگرچه برخی گمانه‌زنی‌ها مطرح است که با ادامه جنگ در غزه و التهاب در خاورمیانه، ممکن است کار بر روی این کریدور به حاشیه رانده شود.
شورای راهبردی آنلاین – یادداشت: رژیم صهیونیستی درصدد «بهره‌برداری روانی» از مسائل اخیر منطقه، برای انحراف افکار عمومی جهانی از جنایات این رژیم در غزه است. بررسی فضای حاکم بر محافل سیاسی و رسانه‌ای رژیم صهیونیستی و مراکز همسو با آن در سطح منطقه و بین‌الملل نشان می‌دهد که این رژیم، به‌دنبال «برجسته و غالب‌سازی» تنش‌های اخیر با جمهوری اسلامی ایران است تا فشار سنگینی که را که در افکار عمومی داخلی، منطقه‌ای، بین‌المللی و حتی دولت‌های اروپایی علیه جنگ غزه ایجاد شده است، را کاهش دهد.
شورای راهبردی آنلاین – گفتگو: یک کارشناس مسائل غرب آسیا گفت: جمهوری اسلامی ایران در واپسین ساعات 26 فروردین، حمله‌ای موشکی و پهپادی را علیه سرزمین‌های اشغالی آغاز کرد که تا صبح روز بعد ادامه داشت. این در حالی بود که علی رغم اطلاع‌رسانی قبلی ایران به برخی کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای درباره قطعی بودن پاسخ و اقدام نظامی کشورمان، آمریکا و رژیم اسرائیل نتوانستند مانع از انجام این حمله شوند.
سیامک کاکایی، کارشناس مسائل ترکیه در گفتگویی با سایت شورای راهبردی روابط خارجی گفت: در چنین شرایطی، بهترین و مناسب‌ترین شیوه عمل سیاسی در روابط طرفین، تأکید بر عقلانیت سیاسی و بهره‌گیری از پیشینه‌ها و اقتضائات موجود در رفع تنش‌هاست. وی با تحلیل چرایی تنشها میان تهران و آنکارا گفت ایران و ترکیه دو کشور همسایه و همکار با روابط خوب و پیشینه روابط خوب هستند، اما درعین‌حال رقابت‌های منطقه‌ای دو کشور، بخش ذاتی این روابط طی دهه‌های گذشته بوده و به نظر می‌رسد اکنون این عنصر در حال تقویت است.
آنچه در پی می‌آید متن کامل این گفتگوست:
پرسش: به نظر شما دلیل اصلی رویکردهای نامتعارف آنکارا علیه تهران چیست؟
درحالی‌که رویکرد جدید ترکیه در قبال همسایگان ازجمله ایران، مشی پرخاشگرانه و تا حدودی تهاجمی به خود گرفته است، می‌توان این موضوع را با نوع نگرش منطقه‌ای ترکیه مرتبط دانست و در چند مورد به آن پرداخت.
1- به نظر می‌رسد سیاست خارجی ترکیه در آستانه ورود به مرحله جدیدی است. یک نشانه مهم یا یک موضوع اساسی در ارتباط با اتخاذ رویکرد جدید منطقه‌ای آنکارا، این است که ترکیه احساس می‌کند در یک تنگنای استراتژیک قرارگرفته است، چراکه روند تحولات در سوریه و عراق آن‌گونه که مدنظر ترکیه بود، پیش نرفته است. اگر به تحولات چند سال گذشته سوریه و شیوه برخورد ترکیه با آن رجوع کنیم، مشخص می‌شود که روند تحولات میدانی تأمین‌کننده خواست ترکیه نبوده است.
2- در عراق نیز مسئله عملیات آزادسازی موصل و هم وضعیت موجود این کشور با نگرانی‌های ترکیه یا با احیای چشمداشت‌هایی پیش می‌رود.
3- به نظر می‌رسد که آینده تحولات در عراق و سوریه و دراین‌بین مسئله کردی به‌خصوص در سوریه با حساسیت‌های جدی ترکیه همراه است. در دو سال گذشته مطالبه کردی در سوریه افزایش پیداکرده است. به‌موازات آن نوع نگاهی که آمریکا به کردها داشته با نگرانی آنکارا همراه بوده است. درواقع این برداشت برای تصمیم‌گیرندگان سیاست خارجی ترکیه به وجود آمده که احتمالاً در سوریه حداقل یک وضعیت شبه فدرالی در ارتباط با کردها در حال تولد است.
درنتیجه با توجه به این موضوع است که حتی شخص اردوغان اعلام کرده که ترکیه مخالف هرگونه اقلیم‌سازی کردی در سوریه است؛ بنابراین چنین وضعیتی به ایجاد تنگنا برای آنکارا منجر شده و در پی آن ترکیه با حضور نظامی و حمایت از گروه‌هایی در داخل سوریه این بار تنها به روند و معادله تقابل گروه‌های شورشی با دولت سوریه بسنده نکرده، بلکه خود به‌عنوان بازیگر وارد عرصه میدان شده است. حضور نظامی سوریه در الباب و مناطق شرق فرات به چشم‌انداز و راهبردی که این کشور در ارتباط با آینده سوریه متصور است، بازمی‌گردد.
در ارتباط با عراق هم به همین شکل است و آینده تحولات موصل و چگونگی اعمال‌نفوذ در آینده این تحولات، حمایت از ترکمن‌ها و مقابله با گروه‌های شیعی مانند حشد الشعبی جزء سیاست‌های آنکارا محسوب می‌شود.
این تحولات منجر به قوت گرفتن این برداشت برای مقامات ترکیه شده است که دامنه نفوذ منطقه‌ای ایران افزایش پیداکرده است و این را در تقابل باسیاست خود می‌داند. چنانچه رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه اعلام کرده که آن‌ها به دنبال تنش با ایران نیستند، اما از نفوذ منطقه‌ای ایران نگران‌اند.
پرسش: به نظر شما ترکیه برای فاصله گرفتن از این وضعیتی که متصور است چه سناریوهایی را در دستور کار سیاست خارجی‌اش قرار داده است؟
در چنین وضعیتی به نظر می‌رسد که ترکیه برای تغییر در موازنه سیاسی منطقه درصدد آن برآمده دو اقدام انجام دهد؛ نخست آنکه رویکردش را به سمت کشورهای عربی در منطقه ازجمله عربستان سعودی نزدیک کند. به‌خصوص به لحاظ ایدئولوژیکی نوعی هماهنگی در نگرشهای سیاسی دو کشور پیداست که بخشی از آن در رابطه با ایران و جایگاه ایران در منطقه است.
هم‌زمان، روابط ترکیه با رژیم صهیونیستی در حال گسترش یا احیا است. بخشی از نوع آرایش سیاسی که ترکیه در منطقه پیگیری می‌کند باهدف افزایش جایگاه منطقه‌ای‌اش بعد از سال‌ها انزوا است. در عرصه بیرونی نیز ترکیه به دنبال افزایش همکاری‌ها و چانه‌زنی‌ها با روسیه است و این نوع رابطه هم به نگاه ترکیه در عرصه منطقه، مناطق پیرامون و اتخاذ سیاست‌هایش در منطقه خاورمیانه مرتبط است.
پرسش: آیا روی کار آمدن دونالد ترامپ در آمریکا باعث ایجاد نوعی خوش‌بینی در بین مقامات آنکارا شده است و اکنون آن‌ها بر این گمان‌اند که راحت‌تر می‌توانند ایران را تحت‌فشار قرار دهند؟
درواقع بعد از روی کار آمدن دونالد ترامپ یک نوع دید کمتر بدبینانه یا به عبارتی نوعی خوش‌بینی در ترکیه ایجادشده که احتمالاً سیاست‌های آمریکا در منطقه دستخوش تغییر شود. درعین‌حال به نظر می‌رسد که طراحان سیاست خارجی ترکیه این برداشت را نیز در ذهن دارند که ممکن است مناطق پیرامونی ترکیه یعنی عراق و سوریه در آینده دستخوش تحولات جدید شود و لازمه این تحولات آن است که ترکیه حضور فعال‌تری برای خود تعریف کند. در وضعیت فعلی ازنظر ترکیه، موقعیت منطقه‌ای ایران بیشتر تقویت‌شده است. ایران و ترکیه دو کشور همسایه و همکار با روابط و پیشینه خوبی هستند، اما درعین‌حال رقابت‌های منطقه‌ای دو کشور، بخش ذاتی این روابط طی دهه‌های گذشته بود که به نظر می‌رسد اکنون این عنصر رقابت در حال تقویت شدن است.
پرسش: رویکرد اخیر ترکیه در قبال تهران، چه آثاری بر روابط تجاری و سایر شئون روابط دو کشور ازجمله در بحث گردشگری یا سرمایه‌گذاری‌ها خواهد گذاشت؟
ایران و ترکیه به اقتضای همسایگی و همین‌طور پیشینه روابط و نیازمندی‌های متقابل، دارای روابط پایداری هستند؛ بنابراین ایجاد فرازوفرود در موضع‌گیری‌ها و مجادله‌های لفظی نمی‌تواند بر روابط دو کشور تأثیر عمیقی بگذارد، زیرا فرصت‌ها، ارتباطات، پیشینه روابط و پیوندهای عمیق فکری و فرهنگی میان دو کشور وجود دارد.
پرسش: بهترین و بدترین سناریوهایی که ممکن است در آینده در روابط دو کشور شاهد باشیم کدم‌اند؟
قابل پیش‌بینی است که با توجه به تجارب گذشته، تنشها و مجادلات تا حدودی به سردی در روابط سیاسی بینجامد، اما این به معنای از بین بردن اراده سیاسی دو کشور در تقویت روابط یا احیای روابط نخواهد بود. در این خصوص می‌توان به نمونه‌های چندین سال گذشته اشاره کرد.
شاید بهترین و مناسب‌ترین شیوه عمل سیاسی در روابط ایران و ترکیه، تأکید بر روش عقلانیت سیاسی و بهره‌گیری از پیشینه‌ها، نمونه‌های تاریخی و اقتضائات موجود در رفع تنش‌هاست.
اما درعین‌حال این به مفهوم نادیده انگاشتن رقابت‌های منطقه‌ای تهران و آنکارا نخواهد بود؛ بنابراین قابل پیش‌بینی است که این رقابت‌ها به‌خصوص آن بخشی که با منافع و امنیت ملی دو کشور در ارتباط است، استمرار پیدا کند.
هم‌زمان تلاش‌ها برای چینش ارتباطات منطقه‌ای میان دو کشور با طرف‌های مقابل‌شان نیز بر نگرشهای تهران و آنکارا بی‌تأثیر نیست. ولی ترکیه و ایران همواره نیازمند تعامل و همکاری در عرصه‌های مختلف بوده و هستند.
شاید دشوارترین حالت، تبدیل‌شدن مجادلات یا مواضع رسانه‌ای به تنش‌های عمیق سیاسی در روابط دو کشور باشد و این مسئله می‌تواند تبعاتی در عرصه منطقه داشته باشد، زیرا هم ایران و هم ترکیه دو بازیگر مؤثر و مهم در عرصه خاورمیانه هستند و نوع تعامل، گفتمان، برداشت‌ها و رفتارهای سیاسی دو طرف می‌تواند بر ساختارهای منطقه‌ای و تعاملات منطقه‌ای تأثیرگذار باشد.
0 Comments