سایت شورای راهبردی روابط خارجی روز سه‌شنبه میزبان نشست «نقش ابتکار یک کمربند، یک جاده در توسعه منطقه اقیانوس هند» با حضور آصف علی‌خان درانی، سفیر پاکستان در جمهوری اسلامی ایران و دکتر عبدالرضا فرجی‌راد، مدیرکل شورا و استاد ژئوپلیتیک بود تا این فرصت‌ها و چالش‌ها را در حضور پژوهشگران و صاحبنظران این حوزه به بحث بگذارد.

ویژگی‌های ابتکار یک کمربند، یک جاده

آصف علی‌خان درانی در سخنرانی خود با اشاره به اهمیت منطقه اقیانوس هند گفت: اقتصاددانان و ژئواستراتژیست‌ها معتقدند که ابتکار یک کمربند یک جاده نیازمند بذل توجه است، چرا که می‌تواند منجر به رشد اقتصادی در این منطقه شود.

سفیر پاکستان در ایران درباره اهمیت اجرای ابتکار یک کمربند یک جاده در منطقه اقیانوس هند گفت: قرن 21 می‌تواند قرن شرق نام بگیرد، زیرا علاوه بر اینکه منطقه اقیانوس هند شامل حدود 40 کشور است، ما شاهد تغییر در متحدان سنتی در این منطقه هم هستیم.

وی افزود: در حال حاضر، یعنی پس از جنگ‌های جهانی و جنگ سرد، شاهد دنیایی چند قطبی هستیم که در آن نگاه‌ها، به سمت شرق از جمله منطقه اقیانوسیه دوخته شده است.

درانی گفت: در این منطقه به رغم وجود چالش‌ها، فرصت‌های فراوانی وجود دارد که در نتیجه تحولات ژئواستراتژیک شکل گرفته است. در چنین وضعیتی اگر کشورهای منطقه با یکدیگر ارتباط و تعامل نداشته باشند، شرایط سختی ایجاد خواهد شد.

سفیر پاکستان تصریح کرد: از همین رو معتقدم ابتکار یک کمربند یک جاده باعث افزایش ارتباطات و اتصالات در این منطقه می‌شود. این ارتباطات سبب می‌شود تا مناقشات سیاسی میان کشورها حل و فصل شود و به تبع آن، تجارت بین آنها افزایش پیدا کند.

دالان‌هایی برای اتصال حدود 100 کشور

درانی گفت: در واقع هدف ابتکار یک کمربند یک جاده که رئیس جمهور چین در سال 2013 پیشنهاد داد، افزایش ارتباطات میان کشورها است، به طوری که تقریبا 100 کشور در اجرای این طرح دخیل خواهند بود.

این دیپلمات پاکستانی با تاکید بر گستردگی گستره جغرافیایی ابتکار یک کمربند یک جاده گفت: این ابتکار شامل شش دالان است که جنوب، شرق و غرب را به هم متصل می‌کند. براین اساس، مسیرهای بیشتری در دریای چین ایجاد خواهد شد که می‌تواند مناطق مختلف را به اقیانوسیه وصل کند. این ابتکار همچنین شامل چند بندر از جمله در سریلانکا و پاکستان می‌شود.

وی افزود: براساس طرح یک کمربند یک جاده، دالان چین، مغولستان و روسیه احداث خواهد شد که می‌تواند مسیری را بین زمین و دریا ایجاد کند. دالان دیگری نیز چین را به آسیای غربی وصل خواهد کرد. همچنین دالان اقتصادی چین – پاکستان ایجاد خواهد شد که منافع آن به 25 کشور از جمله 17 کشور در جنوب آسیا خواهد رسید. از طریق این کریدور، طی 10 سال آینده تبادل تجاری چین در منطقه اقیانوسیه از 130 میلیارد دلار به 370 میلیارد دلار افزایش پیدا خواهد کرد. دالان دیگری نیز میان بنگلادش، چین، سریلانکا و میانمار در حال احداث است و همه این دالان‌ها بخشی از یک زنجیره هستند که همه کشورهای منطقه اقیانوسیه از آن منتفع خواهند شد و در نتیجه آن، سرمایه‌گذاری و شغل‌های فراوانی در منطقه ایجاد می‌شود.

گسترش زبان چینی در پاکستان، فرصتی برای ایجاد اشتغال

آصف علی‌خان درانی درباره منافع این ابتکار برای کشورهای منطقه اظهار داشت: با توجه به اینکه 40 کشور به طور مستقیم با اقیانوس هند مرتبط هستند و اشتراکاتی با هم دارند، ابتکار یک جاده یک کمربند مفید است. از آنجا که چینی‌ها تلاش می‌کنند عملیات ساخت و ساز را در آسیای میانه و جنوب داشته باشند، در حال حاضر شاهد گسترش زبان چینی در پاکستان هستیم که دلیل آن هم فرصت‌های شغلی ناشی از این زبان است.

وی با بیان اینکه حجم تولید ناخالص ملی در اقتصاد منطقه اقیانوس هند 3.5 تریلیون دلار است، گفت: پیش از این ابتکار جاده ابریشم از مغولستان، چین و ایران مطرح بود که مسیر سنتی را شامل می‌شد، اما اکنون به دنبال راه‌اندازی جاده ابریشم دریایی هستیم و ابتکار یک جاده یک کمربند همان جاده ابریشم دریایی خواهد بود.

چاره‌ای برای کشورهای محصور در خشکی

سفیر پاکستان معتقد است: ابتکار یک جاده یک کمربند همچنین می‌تواند چند کشور محصور در خشکی را به دریا متصل کند. از همین رو چینی‌ها تلاش می‌کنند تا ساخت‌وسازها را در این کشورهای محصور در خشکی از جمله در آسیای میانه و جنوب آسیا تسریع کنند.

وی افزود: این ابتکار 90 درصد اقتصاد منطقه اقیانوسیه را پوشش می دهد. برای اجرای دالان اقتصادی چین – پاکستان تا 10 سال آینده حدود 16 میلیار دلار سرمایه‌گذاری خواهد شد تا بتوانیم پنجاب پاکستان را به زنجار چین وصل کنیم. تا کنون نیز 340 میلیون دلار برای احداث آن هزینه شده است. اگر بتوانیم ایالت پنجاب را از طریق بندر گوادر پاکستان به دریا وصل کنیم، چهار دالان جدید ایجاد خواهد شد که همه آنها از بندر گوادر عبور خواهند کرد. در همین راستا یک بندر بین‌المللی مدرن نیز در گوادر در حال ساخت است که پنج بخش آن تکمیل شده است.

درانی ادامه داد: قرار است چین حدود 60 میلیارد دلار برای اجرای ابتکار یک کمربند یک جاده سرمایه‌گذاری کند که 30 میلیارد دلار آن در حوزه انرژی و زیرساخت‌ها خواهد بود. این طرح از غرب چین تا اقیانوسیه ادامه می‌یابد که حدود 12 هزار کیلومتر آن روی زمین است. این ابتکار یک میلیون شغل در پاکستان ایجاد کرده است و این آمار در پنج سال آینده دو برابر خواهد شد. در مجموع می‌توان گفت این ابتکار تاثیر مثبتی بر جنوب آسیا، آسیای مرکزی و قفقاز خواهد داشت.

گوادر مدلی برای چابهار

این دیپلمات پاکستانی با بیان اینکه اکنون ارزش تجارت میان ایران و چین حدود 35 میلیارد دلار است و با اجرای این ابتکار تجارت آنها افزایش پیدا خواهد کرد، گفت: اکثر این تجارت نیز از طریق دالان چین و پاکستان انجام خواهد شد.

وی افزود: با توجه به ظرفیت‌هایی که در بندر گوادر وجود دارد، می‌تواند مدلی برای بندر چابهار به وجود آورد و توسعه بنادر در ایران هم مورد توجه قرار گیرد، زیرا بنادر چابهار و گوادر مکمل یکدیگرند. حدود 100 شرکت پاکستانی در چابهار فعالیت می‌کنند و ما انتظار داریم که شرکت‌های ایرانی در این مناطق آزاد تجاری اقدام به سرمایه‌گذاری کنند.

درانی گفت: در حال حاضر تجارت بین ایران و پاکستان حدود یک میلیارد دلار است که باید تا سال 2021 به پنج میلیارد دلار برسد. در حال حاضر حدود 400 هزار پاکستانی به عنوان گردشگر و زائر به ایران سفر می‌کنند، در حالی که تنها 6 هزار ایرانی به پاکستان سفر می‌کنند.

چالش‌های ابتکار یک کمربند، یک جاده

سفیر پاکستان درباره چالش‌های پیش روی اجرای ابتکار یک کمربند، یک جاده گفت:  نخستین چالش گسترش تروریسم در منطقه به ویژه در افغانستان است که این مسئله تا حد زیادی نتیجه افزایش کشت خشخشاش در این کشور و ترانزیت آن است، چرا که بخش زیادی از عواید کشت خشخاش به دست طالبان می‌رسد و در گسترش افراط‌گرایی هزینه می‌شود.

وی افزود: چالش بعدی موضوع دزدان دریایی است که عمدتا از کشورهای مالاکا، جیبوتی و سومالی هستند.

درانی گفت: در مجموع این ابتکار می‌تواند تحولی عظیم در منطقه اقیانوسیه ایجاد کند، چرا که باعث افزایش رشد اقتصادی می‌شود. تا زمانی هم که در این منطقه زیرساخت‌های لازم وجود نداشته باشد، رشد اقتصادی شکل نخواهد گرفت، اما ابتکار یک کمربند یک جاده می‌تواند زمینه‌های ارتباطات بیشتر کشورها و زیرساخت‌های لازم را برای تجارت فراهم آورد.

این دیپلمات گفت: افزایش تبادلات تجاری سبب می شود تا کشورهای منطقه سراغ جنگ و مناقشه سیاسی نروند. در همین حال، این ابتکار باعث اشتغال‌زایی و به تبع آن کاهش بیکاری و افراط‌گرایی میان جوانان می‌شود.

درانی معتقد است: این ابتکار همچنین باعث حرکت کشورها از سیاست سخت (جنگ) به سیاست نرم (اقتصاد) خواهد شد، اما موفقیت این طرح نیازمند تعامل بیشتر کشورهای منطقه از طریق گفتگوست.

نگاه ایرانی به ابتکار یک کمربند، یک جاده

دکتر عبدالرضا فرجی راد، استاد ژئوپلیتیک و مدیرکل شورای راهبردی روابط خارجی هم درباره اهمیت اجرای ابتکار یک کمربند یک جاده در منطقه اقیانوسیه اظهار داشت: اقیانوس هند سومین اقیانوس بزرگ دنیا با 70 میلیون کیلومتر مربع مساحت است که در آن تنگه‌ها و دریاهای مهمی وجود دارد. بنابراین ابتکار یک کمربند یک جاده در یک منطقه استراتژیک اجرا می‌شود. این موضوع نشات گرفته از تحولی است که در آسیای جنوب شرقی آغاز شده است.

عوامل دخیل در اجرای ابتکار یک کمربند، یک جاده

مدیرکل شورای راهبردی روابط خارجی با بیان اینکه توسعه، ناامنی و رقابت‌های منطقه‌ای سه عامل اصلی در جریان اجرایی شدن ابتکار یک کمربند یک جاده هستند، گفت: نخستین موضوع، توسعه است، چرا که این ابتکار منطقه وسیعی از اقیانوسیه را شامل خواهد شد. این ابتکار حتی می‌تواند تا یونان و کشورهای اروپای شرقی نیز کشیده شود، به طوری که باعث نگرانی غرب شده است.

وی افزود: دومین موضوع ناامنی از جمله موضوع تروریسم در افغانستان است که یکی از چالش‌های پیش روی این طرح خواهد بود و ریشه آن به دوران حضور شوروی در این کشور و همچنین شکست قیام‌های مردمی در کشورهای عربی و حضور تروریست‌ها در منطقه برمی‌گردد.

فرجی راد ادامه داد: سومین عامل، رقابت‌های منطقه‌ای است که تا حدودی مانع اجرای این ابتکار در منطقه می‌شود، از جمله حساسیت‌هایی که بین پاکستان و هند به عنوان دو کشور رقیب در رابطه با اجرای ابتکار یک کمربند یک جاده وجود دارد. رقابت‌های ژئوپلیتیکی بین هند و چین نیز مانع دیگری بر سر راه اجرای این ابتکار است. علاوه بر هند، آمریکا و ژاپن نیز با این ابتکار مخالف هستند، چرا که باعث تسریع قدرت‌گیری چین می‌شود. در واقع در حالی که چین پروژه عظیم یک کمربند یک جاده را در پیش گرفته است و سرمایه‌گذاری می‌کند، هند روز به روز به آمریکا نزدیک‌تر می‌شود و از نظر خودش می‌خواهد زودتر به اهدافش برسد، به همین دلیل با پروژه «یک کمربند یک جاده» موافق نیست.

این استاد دانشگاه افزود: در این میان، افزایش اهمیت بندر گوادر که می‌تواند علاوه بر اهمیت اقتصادی پای کشتی‌ها و زیردریایی‌های نظامی چین را به این منطقه باز کند نیز باعث نگرانی آمریکا و هند شده است.

فرجی راد گفت: از سوی دیگر ایران نیز در حال توسعه بندر چابهار است که در 70 کیلومتری بندر گوادر قرار دارد. البته توسعه آن نیازمند بهبود زیرساخت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های خارجی است، چرا که چابهار باید مکمل گوادر باشد، اما حضور هندی‌ها در چابهار باعث حساسیت پاکستان شده است که نباید اینگونه باشد، چرا که چابهار مختص هند نیست، بلکه باید بندری باشد تا همه بتوانند در آن سرمایه‌گذاری کنند. در واقع دو بندر چابهار و گوادر پیشانی اقیانوس هند هستند.

مدیرکل شورای راهبردی روابط خارجی در پایان سخنان خود پیشنهادهایی برای بهبود شرایط منطقه و اجرای ابتکار یک کمربند یک جاده به شرح زیر ارائه داد:

1. همکاری در خصوص مبارزه با تروریسم که نیازمند بازگشت پاکستان و ایران به روابط خوب گذشته است.
2. هر ساله مانورهای مشترک نظامی میان ایران و پاکستان و حتی چین برگزار شود، تا اعتمادسازی میان طرفین بیشتر شود.
3. ایران و پاکستان برای ثبات در افغانستان همکاری کنند.
4. ایران و پاکستان در صحنه بین الملل از یکدیگر دفاع کنند.
5. گفتگوی چهارجانبه بین المللی میان ایران، پاکستان، چین و روسیه تقویت شود، چرا که دشمن یا دشمنان مشترک علیه آنها وجود دارد.
6. سرمایه گذاری عظیمی شود تا بنادر چابهار و گوادر به یکدیگر متصل شوند.
7. پول رایج ملی میان چهار کشور برای تجارت شکل بگیرد.
8. همراه با بهبود زیرساخت‌ها، گردشگری میان دو کشور توسعه یابد.