مرتضی رحمانی موحد، سفیر پیشین ایران در ژاپن گفت: سانائه تاکایچی، نخست‌وزیر احتمالی بعدی ژاپن، در مسائل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و روابط بین‌الملل، نسخه به‌روز شده شینزو آبه است و تفاوت چندانی در رویکرد ژاپن در صحنه بین‌الملل مشاهده نخواهد شد.

تاکایچی و مسیر ملی‌گرایی ژاپن

سفیر سابق ایران در نیوزیلند و ژاپن، در گفت‌وگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی درباره تأثیر و نقش تاکایچی، سیاست‌مدار کهنه‌کار حزب لیبرال دموکرات که از اواخر اکتبر احتمالاً نخست‌وزیر جدید ژاپن می‌شود، گفت: چهارم اکتبر، خانم تاکایچی که وزیر امنیت اقتصادی بود، با ۱۸۵ رأی موفق شد وزیر کشاورزی را در حزب متبوعش شکست دهد و به‌عنوان اولین زن حزب حاکم لیبرال دموکرات انتخاب شود.

وی با اشاره به روند انتخاب تاکایچی در حزب لیبرال دموکرات اظهار کرد که حزب کومی، ائتلافی ۲۵ساله با حزب لیبرال دموکرات شکل داده بود؛ اما به دلیل شروطی که از سوی این حزب قرار داده شد و توسط لیبرال دموکرات پذیرفته نشد، ائتلاف شکسته و حزب کومی از آن خارج شد. سؤال این است که آیا ائتلاف جدید به نخست‌وزیری تاکایچی منجر خواهد شد؟

رحمانی موحد گفت: تارو آساو، از چهره‌های بانفوذ ژاپن، آمادگی خود را برای نخست‌وزیری اعلام کرده است و باید دید در نهایت چه خواهد شد.

این دیپلمات باسابقه با اشاره به سوابق بازدید تاکایچی از معبد یاساکونی، تصریح کرد: این معبد محل دفن جنایت‌کاران جنگ جهانی دوم است و بازدید سیاست‌مداران لیبرال دموکرات از آن همواره موردتوجه جامعه ژاپن و همسایگانش، از جمله کره جنوبی و چین، بوده است. شینزو آبه نیز گاهی برای عبادت به این معبد می‌رفت و بازدید تاکایچی از آن، نشانه‌ای از آن بود که حزب کومی به شروط ائتلاف عمل نخواهد کرد.

وی اظهار داشت: تاکایچی در مسائل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و روابط بین‌الملل، نسخه به‌روز شده شینزو آبه با ملی‌گرایی بالا و بازگشت به سنت‌ها و هم‌نشینی سنت‌ها با مدرنیته است. حس ملی‌گرایی در سال‌های اخیر در ژاپن افزایش‌یافته است و سرمایه‌گذاری برای رشد برنامه‌های دفاعی و نظامی در راستای اصلاح ماده ۹ قانون اساسی افزایش‌یافته تا ژاپن نیروی مستقل نظامی داشته باشد. تمرکز روی بحث‌های تاریخی و احیای عظمت ژاپن موردتوجه است و انتخاب تاکایچی، تسهیل‌کننده سیاست‌های پایه‌گذاری شده توسط شینزو آبه است.

رحمانی موحد خاطرنشان کرد: ژاپنی‌ها برنامه صد‌ساله بعد از جنگ جهانی دوم را برای احیای عظمت تاریخی کشور سرلوحه کارهایشان قرار داده‌اند. آن را با آمریکا به‌گونه‌ای تنظیم کرده‌اند که نگرانی ایجاد نکند و به پیمان استراتژیک با آمریکا پایبند باشد. آنها معتقدند ژاپن قوی به آمریکا امکان می‌دهد عملکرد بهتری در منطقه و در قبال چین و کره شمالی داشته باشد و نیازی نیست از رشد روند نظامی‌گری نگرانی داشته باشد. محور اصلی راهبرد ژاپنی‌ها تبدیل نیروهای دفاعی به ارتش دفاع ملی رسمی است که حتی اگر نمادین باشد، با افزایش بودجه دفاعی، نشان‌دهنده تحول بزرگ در دکترین دفاعی ژاپن بعد از جنگ جهانی دوم است.

تعامل ژاپن با چین

وی در پاسخ به این سؤال که تعامل ژاپن با چین درحالی‌که آمریکا با چین در تنش است، چگونه خواهد بود؟ گفت: بعید است ژاپن تنش قابل‌توجهی ایجاد کند و همکاری اقتصادی و متقابل با چین ادامه خواهد یافت. اما ژاپن تابع سیاست آمریکا خواهد بود.

سفیر پیشین ایران درباره رویکرد میانجی‌گرایانه ژاپن نیز گفت: میانجی‌گری بخشی شخصیتی دارد و به علاقه فرد بستگی دارد، اما در همین حال به نگاه آمریکا نیز مرتبط است. بعد از انتخاب ترامپ در ۲۰۲۰، سیاست ژاپن که انتظار داشت هیلاری کلینتون برنده شود، سریع تغییر کرد و نخست‌وزیر وقت پیش از آنکه ترامپ به صورت رسمی ریاست جمهوری را عهده‌دار شود، با او دیدار کرد و روابط شخصی و دوستی را نمایش داد. میانجی‌گری آبه در تهران نیز ناشی از رابطه شخصی او با ترامپ بود.

وی تأکید کرد: تاکایچی همان بخشی از نسخه شینزو آبه را پیگیری می‌کند که به ملی‌گرایی و بازگشت عظمت و سنت‌های تاریخی برمی‌گردد. انتخاب او در عرصه مالی و پولی ژاپن تأثیراتی داشت، اما کارشناسان معتقدند این موضوع قابل‌کنترل است.

سفیر پیشین ایران خاطرنشان کرد: در صحنه بین‌الملل حداقل تا ۲۰ سال آینده ژاپن تلاشی که موجب نگرانی آمریکا شود، انجام نمی‌دهد و بنیه دفاعی و استقلال نظامی خود را به‌گونه‌ای سامان می‌دهد تا دست‌های قوی آمریکا و غرب در شرق آسیا باشد.

وی در پاسخ به سؤال درباره تنش‌های مالی و تعرفه‌ای بین آمریکا و چین گفت: ژاپن اقدامی انجام نمی‌دهد که متحد استراتژیک بودنش با آمریکا را زیر سؤال ببرد. بین ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۲ شاهد جابه‌جایی سرمایه ژاپنی‌ها از چین به کشورهای دیگر شرق آسیا بودیم، بنابراین ژاپن تابع سیاست‌های آمریکا است تا حداقل تنش را در روابط خود با آمریکا داشته باشد.

رحمانی موحد درباره تأثیر سیاست تعرفه‌های آمریکا بر واردات ژاپن گفت: تعرفه‌های آمریکا آسیبی به ژاپن نمی‌رساند. تعرفه‌ها به طور متقابل بین آمریکا و چین مطرح است و کشورهای همسو با آمریکا را چندان تحت‌تأثیر قرار نمی‌دهد. بیشتر در اقلام استراتژیک، به‌ویژه نیمه‌هادی‌ها موضوعیت دارد و ژاپن اساساً واردکننده این اقلام است.