دکتر محمود دهقان در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی ضمن اشاره به گفتگوی تلفنی 50 دقیقه‌ای روسای جمهور آمریکا و روسیه که در آن دو طرف درباره اوکراین هشدارهایی را ردوبدل کردند، اظهار داشت: روسیه با طی کردن دوران بازسازی خود، در حوزه‌هایی به تثبیت رسیده و درواقع پوتین توانسته با عبور از برخی مسائل داخلی و سروسامان دادن به مشکلات این جمهوری بزرگ، قدرت تازه‌ای از خود در عرصه بین‌المللی به نمایش بگذارد و هژمونی خود را به منطقه تحمیل کند.

وی بابیان اینکه این ذهنیت در روسیه غالب است که آمریکا در آینده قدرت هژمونی خود را از دست خواهد داد و با این دید روابط و کنش‌های خود را سامان می‌دهد، به تلاش آمریکا برای برتری‌دهی به رقابت‌های نظامی و سیاسی در مقابل رقابت‌های اقتصادی که در آن‌ها دست برتر را دارد اشاره کرد و ادامه داد: قدرت اقتصادی چین و توان نظامی روسیه اکنون به‌عنوان دو بال اصلی پیمان شانگهای، آمریکا را به چالش کشیده‌اند و آرام‌آرام دامنه این چالش‌ها در حال گسترش است.

این استاد دانشگاه به بی نتیجه بودن گفتگوهای امنیتی میان آمریکا و روسیه و افزایش تهدیدها و تنش میان این دو کشور بر سر اوکراین پس‌ازاین گفتگوها اشاره کرد و گفت: به نظر می ر سد آنچه که دو طرف را در مقابل هم قرار داده است، مربوط به تولد یک «ورشو»ی جدید است؛ همانطور که آقای اولیانوف، دیپلمات ارشد روسیه، در قالب «سازمان همکاری‌ها» به آن اشاره کرد و گفت این تشکیلات جدید می‌تواند نظامی و امنیتی و در عین حال برای همکاریهای متقابل، در روابط میان غرب و شرق وارد معادلات شود. به نظر می‌رسد روسیه تلاش می کند سردمدار تولد جریان نظامی در منطقه باشد.

نمایش «بازگشت آمریکا به‌عنوان متحد اروپا»

دهقان افزود: در شرایط فعلی، تمرکز و فشاری که آمریکا در قبال اوکراین از خود نشان می‌دهد، در راستای نمایش «بازگشت آمریکا به‌عنوان متحد اروپا» است. بایدن تلاش می‌کند نشان دهد دوران ترامپ پایان یافته و آمریکا متحد و حامی منافع اروپا است؛ بنابراین در خصوص اوکراین محکم مقابل روسیه ایستاده و خط قرمز تعیین کرده است.

وی گفت: آمریکا در تلاش است که اوکراین را به عضویت ناتو درآورد. درواقع در مسئله اوکراین، آمریکا، اروپا و ناتو در مقابل روسیه ایستاده‌اند و اگر روسیه در این میان بتواند برگ برنده را داشته باشد، راه ورود مجدد خود را به اروپا بازکرده و پس‌ازآن، آمریکا برای همیشه در اروپا به انزوا کشیده خواهد شد.

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل با بیان اینکه مسئله اوکراین تبدیل به گرانیگاه فشارهای دو طرف شده است، اضافه کرد: روسیه برای اینکه در این رابطه، وارد درگیری مستقیم با آمریکا نشود تلاش می‌کند با گره زدن برخی مسائل، به آن، عرصه تنش‌ها و بده – بستان‌ها را منتقل کند.

دهقان به تهدید آمریکا در خصوص اعمال تحریم‌های تازه علیه روسیه و پوتین و همچنین تأکید پوتین مبنی بر اینکه هرگونه تحریم علیه روسیه چه اکنون و چه بعداً می‌تواند به قطع روابط کامل بین دو کشور منجر شود که اشتباه و خطایی بزرگ است، اشاره کرد و گفت: سطح تنش اکنون میان دو کشور بسیار بالا است و با توجه به حضور نیروهای روسی تبار در اوکراین و برخی مسائل ایجادشده در نقاط مرزی، شرایط در مرز اوکراین بسیار حساس است و برخی پیش‌بینی تنش نظامی و درگیری‌های محدودی را هم داشته‌اند. دو طرف مواجهه‌ای سخت دارند، همانطور که شاهد حضور زیردریایی هسته‌ای روسیه در اطراف آب‌های ساحلی آمریکا بودیم.

این استاد دانشگاه به مواضع جمهوری آذربایجان مبنی بر حمایت از اوکراین در برابر روسیه در همسویی با آمریکا و همچنین تلاش آمریکا برای یارگیری در حوزه قفقاز و درگیر کردن روسیه در مسائل قزاقستان، پرداخت و ادامه داد: اخیرا وزیر خارجه لهستان نسبت به بروز جنگ در اروپا هشدار داد و روسیه نیز از احتمال استقرار موشکهای خود در مرز با اروپا سخن گفت. به نظر می‌رسد این تنشها در چند ماه آینده بیشتر خواهد شد.

وی با بیان اینکه بودجه نظامی 2022 آمریکا، بودجه تهاجمی غیرقابل‌تصوری بود که اعتراض چین را به دنبال داشته است، اضافه کرد: با عضویت اوکراین در ناتو، روسیه در محاصره قرار گرفتن از سوی ناتو از سه جهت زمینی را نمی‌پذیرد، چراکه حوزه امنیتی‌اش به طور کامل مورد خدشه قرار می‌گیرد. به نظر می‌رسد مسکو در این شرایط دست به واکنش متقابلی زده که باعث خشم آمریکا و تهدید‌های نظامی این کشور شده است.

دهقان با اشاره به عملکرد اروپا در بحران میان روسیه و آمریکا باوجود بی‌اعتمادی به مقامات واشنگتن، برگزیت و پایان دوره صدراعظمی مرکل را دو عامل تضعیف‌کننده اتحادیه اروپا دانست و تأکید کرد: در این میان، اروپای قوی، منسجم و دارای دو حق وتو، با منافع روسیه و آمریکا سازگاری ندارد و روسیه درواقع از اختلافات میان کشورهای اروپایی بهره‌برداری می‌کند. در شرایط فعلی، روسیه اروپای ضعیف شده را از طریق اوکراین به چالش می‌کشد؛ ضمن اینکه اوکراین نیز از اروپا ناامید شده و برای تکیه کردن به آمریکا تلاش می‌کند.

وی ضمن تشریح مهم‌ترین پرونده‌هایی که در دیدار ماه ژانویه میان روسای جمهور آمریکا و روسیه موردبحث و بررسی قرار می‌گیرد، ادامه داد: اوکراین به‌عنوان مسئله‌ای که تازه نمود یافته متفاوت از عمق تنش‌های میان این دو کشور است؛ اما هر دو طرف از این موضوع هم به‌عنوان نقطه فشاری برای تنظیم تحولات بین‌المللی استفاده می‌کنند.

تمایل آمریکا و روسیه برای یادآوری ضرورت پایبندی به بلوک‌بندی‌ها

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل گفت: آنچه در نشست‌های خصوصی رهبران مطرح می‌شود که در رسانه‌ها بیان نمی‌شود، تأکید بر ضرورت پایبندی به بلوک‌بندی و جبهه‌بندی قبلی و یا تقسیم‌بندی‌های جدید است. درواقع گسترش حوزه ناتو به مرزهای روسیه، موضوعی است که پوتین بسیار بر آن حساس است و مایل نیست ناتو وارد محدوده امنیتی روسیه شود. از سوی دیگر نیز آمریکا مایل نیست که سطح تنش با روسیه به‌جایی برسد که به تنشی بین‌المللی تبدیل شود و یا جنگی رخ دهد.

به گفته دهقان، گرچه شاهد تهدیدها و یا افزایش تنش‌ها هستیم، اما رهبران هر دو این کشورها می‌دانند اقتصاد آن‌ها از جنگ مستقیم یا گسترده خسارات زیادی متحمل خواهد شد. ازاین‌رو تنها در حوزه‌های نیابتی‌شان مانند اوکراین، با یکدیگر درگیر می‌شوند.

این استاد دانشگاه مذاکرات هسته‌ای ایران را از دیگر پرونده‌های موردتوجه در دیدار آتی بایدن و پوتین برشمرد و گفت: از دیدگاه آمریکا، یکی از مسائلی که در حیطه تقسیم جهان می‌گنجد، موضوع ایران است. به‌هرحال در این دوره، روسیه با قراردادی 20 ساله و چین با قراردادی 25 ساله با ایران، پای میز مذاکره نشسته‌اند و متذکر می‌شوند که ایران در بلوک غرب نیست. بخشی از تنش‌ها میان این دو طرف بر سر مباحثی این‌چنینی است و باید دید آمریکا چگونه آن را می‌پذیرد. قطعاً روسیه با برگ ایران بازی کرده و خواهد کرد.