جدیدترین مطالب
أحدث المقالات
آینده افغانستان و فرصتهای پیشروی ایران
پیرمحمد ملازهی*
مهمترین مشکل امروز افغانستان به جزء موضوع امنیت داخلی، مناسبات خارجی در حوزه تجارت یا به عبارتی دیگر مسیرهای تجاری این کشور برای تبادل با دیگران است که از جمله آنها می توان به مشکلاتی که پاکستانیها در بندر کراچی برای تجار افغان ایجاد کردهاند، اشاره کرد. در این شرایط، فرصتی که برای ایران ایجاد شده، مساله تسریع پروژه بندر چابهار است؛ به نحوی که ایران بتواند الگویی را با افغانستان مورد بحث و توافق بلندمدت قرار دهد تا این کشور از بندر کراچی بی نیاز شده و مایحتاج خود را از طریق بنادر ایران مانند بندرعباس و چابهار تامین نماید. اگر ایرانیها بتوانند از این فرصت به خوبی استفاده کرده و با افغانستان به یک توافق بلندمدت برسند، در میان مدت خواهند توانست به یک جایگاه مهم در اقتصاد افغانستان دست پیدا کنند.
اما موضوع دیگری که ایران باید آن را پیگیری کند، احداث خط آهن به سمت افغانستان است. این در حالی است که دستگاه بوروکراسی ایران در چنین مواقعی معمولا کمی کند عمل کرده و سریع و به موقع اقدام لازم را انجام نمی دهد. در مجموع باید گفت که اکنون یک فرصت تاریخی برای نقشآفرینی ایران در افغانستان بویژه در حوزه اقتصادی پدید آمده است. البته در این روزها، شایعاتی نیز درباره مسئله طالبان بوجود آمده و ادعاهایی مطرح شده مبنی بر اینکه روسیه و ایران در حال کمک به طالبان هستند که این مساله می تواند تا حدودی تمایل افغانها برای ایجاد رابطه جدیتر با ایران را تحت الشعاع قرار دهد. در همین حال، پرونده حل نشده هیرمند نیز مانعی در پیشرفت روابط ایران و افغانستان است.
اما در سطح منطقه ای، مهمترین رقبای ایران، هندوستان و پاکستان هستند که از بازیگران اصلی در افغانستان محسوب می شوند. همچنانکه هندی ها توانسته اند با توجه به نفوذ فرهنگی فزاینده خود در افغانستان در طرحهای زیربنایی این کشور مشارکت خوبی داشته باشند. لذا هند نسبت به ایران و پاکستان در موقعیت مساعدتری قرار دارد. از سوی دیگر رقابت میان هند و پاکستان نیز تشدید شده است؛ به خصوص از زمانی که دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا استراتژی جدیدش را درباره افغانستان اعلام کرد و از هند درخواست نمود که علاوه بر مسائل اقتصادی در مسائل نظامی نیز به نفع دولت کابل دخالت کند.
در خارج از منطقه نیز، امارات متحده عربی، عربستان سعودی، ترکیه و کشورهای آسیای مرکزی به گونه های مختلف در افغانستان نقش دارند، تا به نحوی بتوانند نفوذ خود را در این کشور افزایش دهند. در سطح بینالملل نیز در حال حاضر کارت برنده در اختیار ایالات متحده آمریکاست. چرا که توانستند یک معاهده امنیتی با افغانستان امضاء کرده و در آنجا یک پایگاه نظامی تاسیس نمایند. در واقع آمریکا با تاسیس پایگاه نظامی در افغانستان در پی آن است که کشورهایی همچون ایران و روسیه را تحت فشار قرار دهد. چرا که اگر با یک نگاه سوقالجیشی به افغانستان نگاه کنیم، این کشور، موقعیتی دارد که آسیای مرکزی را به جنوب آسیا و شرق آسیا را به منطقه خاورمیانه وصل میکند. در نتیجه این موقعیت مورد توجه ویژه آمریکا است. از دیگر سو روسیه نیز در تلاش است تا ذهنیت منفی شوروی سابق را در این کشور از بین ببرد و به تدریج به افغانستان نزدیک شود. البته باید به این موضوع اشاره کرد که در خصوص ادعای نزدیکی روسیه به طالبان، شاید روسها بر این باورند که اگر به طالبان نزدیک شوند، اهرم فشاری در اختیارشان خواهد بود تا بتوانند نفوذ بیشتری را در این کشور برای خود بدست آورند. لذا رقابت روسیه و آمریکا در این کشور تشدید شده است. در این میان البته نقش چین را نباید فراموش کرد. چین یک طرح بلندمدت در خصوص جاده ابریشم را دنبال میکند که بخشی از آن از افغانستان عبور میکند و در شرایط کنونی نیز در برخی صنایع و معادن افغانستان، چین از موقعیت خوبی برخوردار است.
اما علاوه بر رقبای منطقه ای ایران در افغانستان، خطر داعش بیش از هر مانع دیگری می تواند روابط دو کشور را تحت تاثیر قرار دهد. در واقع، با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی افغانستان و همسایگی با چین، آسیای مرکزی و ایران، گروه داعش بیش از پیش درصدد فعال شدن در این منطقه برآمده است. گروهک تروریستی داعش به نوعی با آمریکا به توافق رسیده تا بتوانند از طریق شمال افغانستان، حوزه امنیتی روسها شامل آسیای مرکزی و حوزه امنیتی چین شامل ایالت سینکیانگ را متشنج کند تا به نوعی رفتار مسکو و پکن را به زعم خود در جاهای دیگر اصلاح کنند. به نظر میآید همین نگاه در رابطه با ایران نیز وجود دارد؛ یعنی حضور داعش در ولایت هلمند که هم مرز با ایران است، شرق ایران را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
در مجموع باید گفت اگرچه ایران به دلیل همجواری و فرهنگ و زبان مشترک با افغان ها از فرصت بسیار خوبی برای تقویت حضور و نفوذ خود در افغانستان برخوردار است، اما حضور سایر رقبای منطقه ای و بین المللی در صحنه افغانستان می تواند به ایجاد موانعی سخت در مسیر پیش روی ایران منجر شود. این در شرایطی است که حضور داعش و طالبان در افغانستان نیز وضعیت امنیتی این کشور را تا حدی تیره و تار کرده است.
کارشناس مسائل شبه قاره*
0 Comments