شورای راهبردی آنلاین – یادداشت: در ماههای اخیر شاهد تقویت ترتیبات جدید نظامی - امنیتی از سوی ارمنستان و آذربایجان هستیم. دو کشور با یک «روند تصاعدی» در حال توسعه مناسبات و مبادلات نظامی و امنیتی با کشورهای اروپایی و فرامنطقهای هستند. تقویت زرادخانههای تسلیحاتی، بازنگری در زمینه عضویت در برخی پیمانهای نظامی و افزایش خریدهای نظامی از جمله این اقدامات است.
برسام محمدی – کارشناس مسائل منطقه
ارمنستان با افزایش بودجه نظامی خود، ضمن افزایش همکاریهای نظامی و دفاعی با هند و امضای قرارداد 41 میلیون دلاری خرید تجهیزات ضد پهپاد و آموزش پرسنل نظامی، در حال تبدیل شدن به یکی از واردتکنندگان مهم تسلیحات نظامی از هند است.
ایروان همچنین توافقاتی با فرانسه برای واردات انواع تجهیزات نظامی امضا کرده است. در همین راستا، پاریس اعلام کرده است در صورت اعلام نیاز ارمنستان، موشکهای با برد کوتاه و متوسط و… را در اختیار این کشور قرار خواهد داد. سورن پاپیکیان، وزیر دفاع ارمنستان هم گفته است، هیچ محدودیتی در همکاری دفاعی ارمنستان با سایر کشورها وجود ندارد.
افزایش همکاریهای نظامی ارمنستان با کشورهای خارجی درحالی است که ایروان اخیراً از سازمان «پیمان امنیت دسته جمعی» به رهبری روسیه، خارج شد و همزمان برخی رهبران اروپا خواستار عضویت ارمنستان در ناتو شدهاند.
دولت آذربایجان نیز در حال مذاکره با کشور پاکستان برای خرید تعداد نامعلومی از نسل چهارم جتهای جنگنده «جِیاِف-۱۷» مجهز به سامانههای راداری و تسلیحاتی پیشرفته در قرارداد بیسابقهای به ارزش ۱.۵ میلیارد یورو است.
قیمت این هواپیما ۲۳ میلیون یورو است که با توجه به مبلغ قرارداد، قرار است آذربایجان کل ناوگان هواپیماهای نظامی خود را از طریق خرید تقریباً ۶۰ جت JF-17C Block III نوسازی کند.
با توجه به روند فوق، نکات قابل تأملی وجود دارد که به مهمترین آنها پرداخته میشود:
نکته اول؛ تجربه جنگهای قبلی بر سر قرهباغ و منازعات مرزی طرفین دعوا که عمدتاً دارای ابعاد نظامی و امنیتی است، «نقش برجستهای» در تشدید خریدها و همکاریهای نظامی ارمنستان و آذربایجان با سایر کشورها دارد. این روند عملاً به «فرصتی» برای کشورهای فرامنطقهای تبدیل شده است تا قفقاز جنوبی را به عرصهای برای گسترش فروشهای پرسود نظامی و تجهیزاتی خود تبدیل کنند.
به عنوان مثال، هند و پاکستان بهعنوان دو کشور رقیب، از طریق همکاریهای نظامی با قفقاز جنوبی درصدد تامین منافع اقتصادی و سیاسی خود در این منطقه مهم هستند.
در خصوص تلاش فرانسه و ناتو برای توسعه نفوذ در قفقاز جنوبی هم باید تأکید کرد، پر کردن خلاء ژئوپلیتیکی متأثر از درگیریهای چند سال گذشته ایروان – باکو، رقابت با ترکیه، مقابله با نفوذ و حضور نظامی و امنیتی روسیه در قفقاز در قالب راهبرد ناتو، از جمله اهداف مهم در این زمینه است.
نکته دوم؛ ارمنستان و آذربایجان اهداف مختلفی را از توسعههای همکاریهای نظامی با کشورهای فرامنطقه دنبال میکنند. توسعه زرادخانههای تسلیحاتی، مدرنسازی زیرساختها و تجهیزات نظامی، تنوع بخشی در منابع تامین تجهیزات نظامی، کاهش هزینههای ناشی از اتکاء نظامی به یک یا چند کشور محدود و مشخص و همچنین افزایش «قدرت چانهزنی» در مذاکرات سیاسی به پشتوانه قدرت نظامی از جمله اهداف مشترک دو کشور در این زمینه است.
در این ارتباط، ارمنستان با تجارب ناشی از درگیریهای اخیر بر سر قرهباغ اعلام کرده است که وابستگی ایروان صرفاً به روسیه در زمینه امنیتی و نظامی یک «اشتباه راهبردی» بوده و اخیرا با هند و فرانسه قرارداد تسلیحاتی امضا کرده است. آذربایجان نیز برای نوسازی نیروی هوایی خود که متکی به جنگندههای قدیمی روسیه است، با پاکستان قرارداد همکاری امضاکرده است.
شایان ذکر است، برتری نظامی مهمترین مؤلفه پیروزی باکو در درگیریهای چند سال اخیر در مقابل ارمنستان بوده است.
نکته سوم؛ بخش عمدهای از درگیریهای نظامی موجود در قفقاز جنوبی، ریشه در «مناقشه قرهباغ» داشته است. بنابراین جنگ و درگیری به شکل پراکنده یا تمام عیار در قفقاز جنوبی تا زمانی که قرهباغ در اشغال بود یک امر پایدار و محتمل بود، اما با آزادی قرهباغ شواهدی مبنی بر ایجاد جنگ جدی و گسترده در این منطقه همانند قبل محتمل به نظر نمیرسد. لذا تشدید روند «نظامیگری» در قفقاز جنوبی فاقد مؤلفههای توجیهی و واقعبینانه است. مگر اینکه با «تحریک» عوامل فرامنطقهای و در جهت منافع بازیگران خارجی صورت گیرد.
نکته پایانی
تقویت زیرساختها و تدارکات نظامی کشورها بهویژه در زمانی که تهدیدهای واقعی خارجی وجود دارد، طبیعی است، اما زمانی که این موضوع روند غیرطبیعی به خود بگیرد و مبتنی بر محاسبات غیرواقعبینانه و بلندپروازانه باشد پیامدهای منفی به دنبال خواهد داشت.
علاوهبر گسترش هزینههای نظامی و افزایش مشکلات اقتصادی، گسترش یا دامن زدن به بیثباتی و ناامنی از پیامدهای مهم در این زمینه است که در درجه اول، کشورهای این حوزه بهویژه ارمستان و آذربایجان را تحت تأثیر قرار میدهد. کشورهای غربی برخلاف سیاستهای اعلامی، هرگز به دنبال صلح و ثبات پایدار و امنیت در قفقاز جنوبی نیستند؛ منطقهای که از نظر ژئوپلیتیکی، ژئواکونومیکی و ژئواستراتژیکی ویژه بوده و نقش مهمی در سیاست خارجی کشورهای فرامنطقه از جمله آمریکا و اروپا بازی میکند.
0 Comments