شورای راهبردی آنلاین – گفتگو: یک کارشناس مسائل شبه قاره گفت: هند و امارات متحده عربی کار بر روی اولین مرحله از ایجاد کریدور اقتصادی هند – خاورمیانه – اروپا معروف به کریدور آی‌مک (عرب‌مِد) که به عنوان مسیری جایگزین برای تنگه هرمز و طرح جاده ابریشم چین معرفی شده بود را آغاز کرده‌اند. اگرچه برخی گمانه‌زنی‌ها مطرح است که با ادامه جنگ در غزه و التهاب در خاورمیانه، ممکن است کار بر روی این کریدور به حاشیه رانده شود.
شورای راهبردی آنلاین – یادداشت: رژیم صهیونیستی درصدد «بهره‌برداری روانی» از مسائل اخیر منطقه، برای انحراف افکار عمومی جهانی از جنایات این رژیم در غزه است. بررسی فضای حاکم بر محافل سیاسی و رسانه‌ای رژیم صهیونیستی و مراکز همسو با آن در سطح منطقه و بین‌الملل نشان می‌دهد که این رژیم، به‌دنبال «برجسته و غالب‌سازی» تنش‌های اخیر با جمهوری اسلامی ایران است تا فشار سنگینی که را که در افکار عمومی داخلی، منطقه‌ای، بین‌المللی و حتی دولت‌های اروپایی علیه جنگ غزه ایجاد شده است، را کاهش دهد.
شورای راهبردی آنلاین – گفتگو: یک کارشناس مسائل غرب آسیا گفت: جمهوری اسلامی ایران در واپسین ساعات 26 فروردین، حمله‌ای موشکی و پهپادی را علیه سرزمین‌های اشغالی آغاز کرد که تا صبح روز بعد ادامه داشت. این در حالی بود که علی رغم اطلاع‌رسانی قبلی ایران به برخی کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای درباره قطعی بودن پاسخ و اقدام نظامی کشورمان، آمریکا و رژیم اسرائیل نتوانستند مانع از انجام این حمله شوند.
ادعای دولت باکو درحالی است که اصلاً چنین بحثی در توافق سه‌جانبه به شکلی که آذربایجان مطرح می‌کند و در دو سال گذشته با سیاست‌های تهاجمیِ نظامی، امنیتی و سیاسی درصدد تحقق آن است، وجود ندارد. چیزی که در توافق‌نامه 10 نوامبر 2020 مطرح شده، ایجاد یک «مسیر ارتباط» حمل و نقلی بین جمهوری آذربایجان و نخجوان شامل حرکت بدون مانع شهروندان، وسایل نقلیه و کالا است که ارمنستان آن را تضمین می‌کند و کنترل حمل و نقل نیز توسط ارگان‌های سرویس مرزی FSB روسیه انجام می‌شود.
به‌رغم تصریح صریح بند 9 آتش‌بس سه‌جانبه مبنی بر ایجاد «مسیر ارتباطی» تحت نظارت روسیه، و با وجود اینکه در این بند هیچ اسمی از «کریدور»، «دالان» و یا «گذرگاه» و همچنین شهرها و مناطق دقیق محل عبور مسیر ارتباطی و «طول» و «پهنای» آن نشده است، ولی کماکان شاهد مباحث مهم چالشی و مناقشه‌برانگیز از سوی باکو در این زمینه هستیم.
سئوال مهمی که در اینجا مطرح است اینکه چرا دولت آذربایجان برخلاف مفاد توافق 2020 و مقررات حقوق بین‌الملل، همچنان اصرار به بازگشایی کریدور ادعایی «زنگه‌زور» به شکل انحصاری دارد؟
بررسی تحولات دو سال اخیر در حوزه قفقاز جنوبی به خوبی نشان می‌دهد دولت باکو در دالان ادعایی زنگه‌زور منافعی را دنبال می‌کند که «پیوستگی سرزمینی» در رأس آن‌ها قرار دارد، اما نباید از نظر دور داشت افزون بر باکو، ترکیه مهم‌ترین ذینفع احداث دالان مذکور است.
مناقشه کنونی در قفقاز جنوبی دیگر بر سر قره‌باغ و محدود به ارمنستان و آذربایجان نیست، بلکه ابعاد فراتری یافته و بازیگران متعددی با اهداف راهبردی در آن ورود کرده‌اند که ترکیه در صدر آن‌ها قرار دارد زیرا در سال‌های اخیر، دولت ترکیه به طور جدی رویکرد «جهان ترک» را در دستور کار سیاست خارجی خود قرار داده و به دنبال تشکیل «ترکستان بزرگ» است، لذا ذینفع اصلی ایجاد چنین کریدوری است.
مهم‌ترین کارکردی که دالان ادعایی زنگه‌زور که بعضا «کریدور ترکستان» هم نامیده می‌شود دارد، برداشتن بزرگ‌ترین مانع زمینی و فیزیکی پیشبرد سیاست تشکیل ترکستان بزرگ است که مربوط به ارمنستان و استان سیونیک است.
این امر از نظر راهبردی بسیار حائز اهمیت و خطرناک است به‌طوری‌که در سال 2020 و در بحبوحه درگیری‌های نظامی میان نیروهای نظامی جمهوری آذربایجان با ارمنستان، «ابراهیم کاراگول» سردبیر روزنامه «ینی‌شفق» ارگان غیررسمی حزب حاکم ترکیه، در صفحه شخصی خود نوشت: «ایران دیگر هیچ مرزی با قره باغ ندارد و نباید اجازه داد با ارمنستان نیز، مرزی داشته باشد؛ باید نخجوان به آذربایجان متصل گردد و راه آسیای میانه باز شود. باید به دکترین تغییرناپذیر ایران و روسیه مبنی بر، جلوگیری از یکپارچگی دنیای ترک، پایان داد!» وی همچنین در صفحه خود تأکید کرده بود، «جنگ قره باغ تازه شروع شده و گام اول به حساب می‌آید!»
بنابراین کاملاً مشخص است که مناقشه قره‌باغ عملاً به «پوششی» برای پیشبرد سیاست‌های راهبردی و درازمدت برخی بازیگران منطقه‌ای تبدیل شده است که می‌تواند «پیامدهای راهبردی خطرناک» در پی داشته باشد.
«تغییر مرزها و ژئوپلیتیک منطقه» مهم‌ترین پیامد در این زمینه است. در صورتی که دالان زنگه‌زور با مختصات ادعایی دولت باکو احداث شود، موجب قطع خطوط ارتباطی ایران با ارمنستان و در نتیجه قطع یکی از راه‌های مهم ترانزیت ایران به اروپا خواهد شد. اخلال در مناسبات تجاری ایران با روسیه، ارمنستان و گرجستان از دیگر پیامدهای دالان ادعایی زنگه‌زور است. این مسئله همچنین باعث کاهش مزیت ژئوپلیتیکی ایران در قفقاز و برهم‌زدن موازنه خطوط ارتباطی در منطقه خواهد شد که به هیچوجه قابل پذیرش نمی‌باشد.
استقرار ناتو در قفقاز جنوبی و در مرزهای شمالی ایران پیامد مهم دیگر در این خصوص است. بنا به تجاربی که از پیشینه فعالیت‌ها و کارکردهای ناتو وجود دارد، این مسئله قطعاً در بلندمدت باعث «تضعیف نظم ژئوپلیتیک» و «گسترش ناامنی و بی‌ثباتی» در قفقاز جنوبی خواهد شد که امواج آن در وهله نخست آذربایجان را متأثر خواهد کرد. اینکه در برخی محافل سیاسی و رسانه‌ای از دالان ادعایی با نام «دالان انتقال ناتو به قفقاز» نیز نام برده می‌شود، بی‌دلیل نیست.
«آدام تامسون» نماینده پیشین دولت انگلیس در ناتو، در سال 2020 با انتشار بیانیه‌ای خطاب به نخست وزیر انگلیس نوشته بود «من از آقای نخست وزیر درخواست دارم که در این مقطع حساس تاریخی همه توان خود را به‌کار گیرد تا آخرین گام برای اتمام پروژه ۱۵ ساله ناتو اجرایی شود. لندن با مشارکت آمریکا و اتحادیه اروپا در قالب ناتو باید از اراده آذربایجان برای اتصال سرزمینی به نخجوان حمایت نماید!»
در پایان باید تأکید کرد، جمهوری اسلامی ایران سیاست مشخصی در قبال تغییر مرزها نه فقط در قفقاز که در محیط پیرامونی خود دارد. این برای ایران یک «مسأله راهبردی» است که در قبال هرگونه تغییر مرزها یا ساختارهای ژئوپلیتیک و جغرافیایی در محیط پیرامون خود حساس بوده و واکنش جدی و سخت نشان دهد؛
همچنان که در موضوع همه‌پرسی کردستان عراق نیز دیده شد، جمهوری اسلامی ایران مخالف استقلال کردستان عراق بود و از آن جلوگیری کرد، در قفقاز جنوبی نیز تغییر مرزها، که باعث تشدید مناقشات و منازعات در محیط پیرامونی و ایجاد تهدیدهای امنیتی می‌شود، برای تهران «غیرقابل تحمل» بوده و آن را نمی‌پذیرد.
0 Comments