در صحنه مدیترانه شرقی، کشورهای ترکیه، لیبی، اسرائیل، لبنان، مصر و قبرس نقش‌آفرین هستند. در رابطه با مورد لیبی، ترکیه در نوامبر سال ۲۰۱۹ با برخی جناح‌ها در این کشور وارد گفتگو شد و توافقنامه تعیین مرزهای دریایی با دولت فائز سراج یعنی دولت مقابل خلیفه حفتر را امضا کردند. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه طی این ماه‌ّهای اخیر بسیار روی لیبی متمرکز بود و تلاش کرد که با کسب یک ضمانت اجرایی، توافقنامه اقتصادی انحصاری با این کشور امضا و مرز دریایی ۲۹۰۹ کیلومتری در مدیترانه با لیبی را تعیین تکلیف کند. دولت فائز سراج با امضای این توافق، حمایت ترکیه را به دست آورد. در همین راستا ترکیه با عملیاتی که در لیبی انجام داد توانست شرایط را به نفع خود و دولت سراج تغییر دهد.

اما به جز لیبی ترکیه تحرکات دیگری را در مدیترانه با یونان و اسرائیل با هدف تغییر توازن قوا آغاز کرده است. آنکارا در این تحرکات سعی دارد شرایط این منطقه را علیه رقبای خود یعنی یونان، قبرس، اسرائیل و مصر دگرگون کند.

اختلافات ترکیه با یونان و قبرس نیز از سال‌ها پیش وجود داشته است؛ در این بین عامل اختلاف در منطقه، قبرس است. درواقع بخش جنوبی و یونانی نشین آن به عنوان یک کشور مستقل توسط سازمان ملل به رسمیت شناخته شده و عضو اتحادیه اروپا هم هست، اما بخش شمالی آن فقط توسط ترکیه به رسمیت شناخته شده است. هرچند گفته می‌شود جمهوری آذربایجان نیز تاحدودی بخش شمالی قبرس را به رسمیت می‌شناسد. همچنین از سال ۱۹۷۴ تلاش‌های سازمان ملل و مجامع بین‌المللی برای اتحاد دو بخش قبرس فایده‌ای نداشته است. از سوی دیگر اختلافی که پررنگ‌تر است به برخورد یک کشتی جنگی ترک و یونانی در مدیترانه شرقی در اواسط اوت سال‌ جاری برمی‌گردد که باعث افزایش تنش‌ّها بین طرفین و روشن شدن آتش در این منطقه شد. پس از آن ترکیه یک کشتی اکتشافی را با هدف جستجوی نفت و گاز طبیعی به منطقه کاستلوریزو در نزدیکی جزیره یونان اعزام کرد. آتن مدعی است که آن منطقه، قلمرو دریایی آنها است. در آن مقطع آلمان به عنوان رئیس‌دوره‌ای اتحادیه اروپا مداخله کرد و از مقامات یونانی و ترک خواستار خویشتنداری شد. لذا تاحدودی تنش‌ها بین طرفین فروکش کرد، اما با این حال، به نظر می رسد یونان سعی دارد بیش از پیش از اهرم اتحادیه اروپا برای فشار علیه ترکیه استفاده کند.

اکنوند نیز این پرسش مطرح است که چرا اختلافات بین ترکیه و یونان تاحدودی جنبه بین‌المللی به خود گرفته و حتی اتحادیه اروپا نیز به این موضوع ورود کرده است. از قبل نیز اختلافاتی در مرزهای دریایی مدیترانه و بر سر قبرس، بین یونان و ترکیه وجود داشت، اما پیدا شدن گاز طبیعی در این منطقه که رقیبی برای گاز روسیه، ایران و آذربایجان محسوب می‌شود باعث شده است که تقابل بین ترکیه و یونان شکل دیگری به خود بگیرد و حتی اتحادیه اروپا نیز به این مسئله ورود پیدا کند. در این خصوص دو کشور اروپایی نقش مهمتری ایفا می‌کنند یعنی ایتالیا و فرانسه. همچنانکه در لیبی نیز، این دو کشور در مقابل ترکیه قرار دارند.

فرانسه بازیگر مهمی است و حمایت قاطع پاریس از یونان در مقابل ترکیه و حتی اعزام کشتی‌های جنگی‌اش به آب‌های مورد مناقشه جای بحث دارد. پس از این ماجرا، مصر و اسرائیل نیز در پشت یونان قرار گرفتند، زیرا آنها نیز بعضا تمرین‌های نظامی مشترکی با یونانی‌ها برگزار می‌کنند و همبستگی خود را با آتن اعلام کرده‌اند.

فرانسه با اعزام کشتی‌های جنگی، حضور نظامی خود را در مدیترانه تقویت کرد، همچنین از ترکیه خواست که برنامه اکتشاف نفت و گاز را در آب‌های مورد مناقشه با یونان متوقف کند. در این بین ایتالیا نیز شرکتی دارد به عنوان «انی» که در یونان، قبرس، اسرائیل و مصر فعال است. این شرکت در سال ۲۰۱۵ فعالیت‌هایش را در مصر، قبرس و اسرائیل گسترش داد و حوزه فعالیتش در این کشورها نیز ال‌ا‌ن‌جی است. بنابراین ایتالیا نیز در مقابل ترکیه به نوعی به عنوان رقیب نقش‌آفرینی می‌کند.

در نتیجه می‌توان گفت در این مناقشات ترکیه در یک طرف و مصر، ترکیه، قبرس و یونان در طرف دیگر قرار دارند که از حمایت نظامی فرانسه و ایتالیا و بعضا آمریکا نیز برخوردار هستند. لذا نگرانی ترکیه از این مسئله است که متحدانش در ناتو در پشت رقبای این کشور قرار گرفته‌اند. ترکیه علاقه‌مند بود که به مونوپولی تبدیل شده و تمام شاهراه‌های انتقال انرژی اروپا را تحت نظر داشته باشد. یعنی منحصرا بر آنها کنترل داشته باشد، اما تحقق این هدف با موانع جدی روبرو است.

در این راستا اخیرا جوزپ بورل، رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا از ترکیه خواست تا فعالیت‌های حفاری در شرق مدیترانه را فورا متوقف کند. بورل اعلام کرد: «من از مقامات ترکیه می‌خواهم تا فورا این فعالیت‌ها را متوقف کرده و بطور کامل و با حسن نیت، خود را متعهد به انجام گفتگو با اتحادیه اروپا کنند.» بروکسل پیش از این نیز بارها ضمن غیرقانونی خواندن این حفاری‌ها، از آنکارا خواسته بود تا به اقداماتش برای کشف منابع نفت و گاز در آبهای مورد مناقشه در شرق مدیترانه پایان دهد.

اما با این وجود، به نظر می‌رسد فعلا صحنه تقابل بین ترکیه با محور یونان، قبرس، مصر و اسرائیل که از حمایت برخی کشورهای اروپایی نیز برخوردار هستند ادامه یابد.