سند راهبردی «استراتژی اتحادیه اروپا در قبال ایران پس از برجام»[i] توسط کمیته امور خارجی پارلمان اروپا تهیه‌شده و جهت راهبردی این اتحادیه در قبال ایران، بعد از توافق هسته­ای برجام را تعیین می‌کند. در ابتدای این سند گفته‌شده است «اکنون در پی توافق هسته­ای و شروع فرایند توسعه سیاسی داخلی در ایران، فرصتی فراهم‌شده است تا اصلاحات لازم در مورد این کشور و بهبود روابط آن با اتحادیه اروپا انجام شود.» این سند الزام‌آور نیست اما سمت‌وسوی روابط اتحادیه اروپا با جمهوری اسلامی ایران را در تراز راهبردی مشخص می‌کند و به‌گونه‌ای طراحی‌شده است که تمام حوزه­های سیاسی، امنیتی، اجتماعی، اقتصادی، تجاری و مالی را در دو سطح داخلی و بین­المللی پوشش می­دهد. این سند به سه شکل توصیه، درخواست و تهدید، جمهوری اسلامی ایران را مورد خطاب قرار داده است.

 استقبال از گفتگوهای سیاسی بین ایران و اتحادیه اروپا

سند راهبردی پارلمان اروپا، برجام یا توافق هسته­ای ایران و 1+5[ii] را مبنای گفتگوهای سیاسی بین ایران و این اتحادیه قرار می‌دهد. این سند سفر فدریکا موگرینی- هماهنگ کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا- به ایران در 16 آوریل 2016 را نیز در این راستا و در چارچوب ایجاد پیوندهای محکم اقتصادی و تجاری با ایران و دسترسی به بازارهای داخلی این کشور ارزیابی می­کند. در نقشه راه پارلمان اروپا برای روابط آینده اتحادیه با ایران، تصمیم شورای اروپا برای برداشتن تحریم­ها در پی توافق برجام، به‌عنوان عاملی در جهت شراکت دوباره ایران و اروپا ذکر شده است؛ اقتصاد بزرگ، جمعیت آموزش‌یافته، تنوع در تولید ناخالص داخلی و ظرفیت بالا برای ورود کالاهای اروپایی از جمله جذابیت­هایی است که در این نقشه راه به­عنوان انگیزه شراکت دوباره با ایرانی­ها آمده است. اذعان اروپایی­ها در این سند مبنی بر پایبندی به مفاد برجام مخصوصاً از طرف ایران، مانع از این نشده است که ادبیات تهدید طرف مقابل کنار گذاشته شود و گفته‌شده است که اگر طرف ایرانی در اجرای تعهداتش طبق برجام کوتاهی کند این مسئله می‌تواند منجر به بازگشت تحریم­ها شود.

گفتگوهای چندلایه[iii]

این سند راهبردی یک سیستم چندلایه را برای ارتباط آینده این اتحادیه با ایران معرفی می­کند؛ این سیستم چندلایه طیف وسیعی از ارتباطات رسمی و غیررسمی را شامل می‌شود. مواردی مانند ارتباطات سیاسی، دیپلماتیک، اقتصادی، دانشگاهی، فنی، ارتباطات چهره به چهره مردمی شامل فعالین اجتماعی، سازمان­های مردم‌نهاد و مدافعان حقوق بشر و حامیان گشایش روابط ایران و اتحادیه اروپا به‌صراحت در این سند پیش­بینی شده‌اند.

بازگشایی دفتر نمایندگی اتحادیه اروپا در تهران

طراحان سند راهبردیِ تعیین سمت‌وسوی روابط آینده ایران و اتحادیه اروپا، از تغییرات نهادی که دفتر روابط خارجی اتحادیه اروپا[iv] برای انعکاس نتایج توافق هسته‌ای با ایران انجام داده است استقبال نموده و در این رابطه بر تشکیل و فعالیت هیئت اروپایی در تهران برای تسهیل همکاری­های تجاری، آموزشی، فرهنگی، حقوق بشری، محیط زیستی و اجرای انتظارات طرفین از یکدیگر تأکید کرده‌اند.

پیش­شرط اجرای FATF برای ورود سرمایه­های اروپایی به ایران

شفاف­سازی درزمینه‌ی اقتصادی با اجرای مقررات FATF پیش‌شرطی است که در سند پارلمان اروپا برای زمینه­سازی سرمایه­گذاری اروپائیان در ایران تعیین شده است. در گام بعدی شکسته شدن انزوای ایران و پیوستن به سیستم مالی و تجاری بین­المللی نیز منوط به قبول و اجرای توصیه‌های FATF دانسته شده است.

حمایت از ایران برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی

سند راهبردی تهیه‌شده توسط کمیته روابط خارجی پارلمان اروپا، ایران را بزرگ‌ترین اقتصاد خارج از سازمان تجارت جهانی معرفی و حمایت خود را از پیوستن ایران به WTO اعلام می­کند. در این راستا از اتحادیه اروپا می‌خواهد که تدابیری اتخاذ نماید تا فرایند انجام گفتگوهای لازم برای دسترسی ایران به WTO شروع شود. این سند انجام اصلاحات اقتصادی و لیبرالیزه شده بیشتر اقتصاد را از نتایج پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی و نهایتاً ایجاد تضمین لازم برای محافظت از سرمایه­های اروپایی دانسته است.

افزایش امنیت انرژی اروپا با نفت و گاز ایران

در سند پارلمان اروپا، ایران دارای دومین ذخایر گاز و چهارمین ذخایر نفت دنیا معرفی‌شده و استفاده اروپا از ظرفیت­های طبیعی ایران درزمینه‌ی انرژی، برای کاهش وابستگی به سایر کشورها (مانند روسیه) و افزایش امنیت انرژی این قاره ضروری معرفی‌شده است. به همین دلیل این سند از شرکت­های اروپایی می‌خواهد تا برای سرمایه­گذاری در بخش نفت و گاز ایران تعجیل کنند.

دو تابعیتی­ها

طراحان این سند نسبت به دستگیری افراد دارای تابعیت مضاعف ایرانی-اروپایی ابراز نگرانی عمیق کرده و این مسئله را مانعی برای امکان ارتباط چهره به چهره مردم ایران و اروپا دانسته­اند؛ و از مقامات دولت ایران خواسته­اند تا به دیاسپورای[v] ایرانی مقیم اروپا اجازه دهند تا به کشور محل تولدشان (ایران) رفت‌وآمد داشته باشند.

اعتراف به نقش و جایگاه منطقه­ای ایران

در سند راهبردی که قرار است به آینده روابط ایران و اتحادیه اروپا سمت‌وسو دهد، ایران به دلیل سابقه چندین هزارساله، موقعیت جغرافیایی، جمعیت، اقتصاد، منابع طبیعی نفت و گاز و تأثیری که در منطقه دارد، به‌عنوان بازیگر ارشد[vi] منطقه و خلیج‌فارس معرفی‌شده و تأمین منافع استراتژیک ایران در منطقه، در ایجاد ثبات منطقه‌ای و عدم رقابت با سایر بازیگران دانسته شده است.

این سند از ایران و عربستان خواسته است تا از اقدامات تنش­زا خودداری کرده و از حمایت گروه‌های نظامی اجتناب نمایند. گروه‌هایی که مشخصاً از آن‌ها نام‌برده شده است، حزب‌الله لبنان و جبهه النصره هستند. همچنین از گسترش نظامی­گری در منطقه ابراز نگرانی شده و از تلاش‌هایی که برای کنترل تسلیحات و جلوگیری از گسترش تروریسم انجام می‌شوند حمایت‌شده است.

ابراز نگرانی در مورد برنامه موشکی ایران

سند راهبردی اتحادیه اروپا بابیان اینکه «هرچند برنامه موشکی ایران مغایر با برجام نیست اما با روح قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد ناسازگار است» نسبت به توسعه برنامه موشکی ایران و انجام آزمایش موشک­های بالستیک ابراز نگرانی کرده است.

درخواست از ایران برای استفاده از قدرت نفوذ خود و پایان بحران سوریه

با توجه به حمایت­های جمهوری اسلامی ایران از دولت و مردم سوریه، در سند راهبردی اتحادیه اروپا، بقای نظام سیاسی سوریه که در راس آن بشار اسد قرار دارد، متکی به ایران دانسته شده و از مقامات این کشور (ایران) خواسته شده است که با استفاده از قدرت نفوذ خود به حل مسالمت‌آمیز بحران سوریه به‌صورت مسالمت‌آمیز کمک کنند.

ارزیابی از انتخابات مجلس شورای اسلامی و خبرگان

در بند 39 از سند اتحادیه اروپا، از ایران خواسته شده است که فضا را برای توسعه پلورالیزم باز کند. نتیجه انتخابات مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری در سال 1394 در این سند، خواست مردم ایران برای مشارکت هرچه بیشتر با اتحادیه اروپا و انجام اصلاحات سیاسی اقتصادی داخلی ارزیابی شده است و از ایران می‌خواهد تا اجازه دهد انتخاباتی آزاد مطابق با معیارها و استانداردهای بین‌المللی انجام شود.

تشویق ایران به اجرای مکانیسم­های اروپایی حقوق بشر

سند راهبردی تصویب‌شده در کمیته امور خارجی پارلمان اروپا، ایران را تشویق کرده است تا به مکانیسم­های اروپایی حقوق بشر پایبند بوده و با مکانیسم­های سازمان ملل مانند[vii]UPR همکاری نماید و به سازمان­های حقوق بشری داخل اجازه فعالیت و ارتباط با خارج از کشور دهد. همچنین از ایران خواسته‌شده است تا به نگرانی­هایی که در گزارش­های گزارشگران ویژه سازمان ملل متحد (مانند احمد شهید) مطرح‌شده‌اند، پاسخ گوید.

آزادی زندانیان سیاسی

اروپایی‌ها در این سند از ایران خواسته­اند تا همه­ی زندانیان سیاسی را آزاد کند. همچنین این سند خواسته است تا شهروندان اروپایی زندانی در ایران که بدون رعایت استانداردهای بین‌المللی محاکمه شده­اند آزاد شوند.

اسامی افرادی که آزادی آن‌ها خواسته‌شده عبارت‌اند از: نازاک افشار،58 ساله-کمال فروغی،76 ساله- نازنین زگری (Nazanin Zaghari)،37 ساله

استقبال از وعده رئیس‌جمهور ایران در مورد تدوین منشور حقوق شهروندی

در سند راهبردی اتحادیه اروپا از وعده رئیس‌جمهور ایران مبنی بر تدوین منشور حقوق شهروندی استقبال و خواسته‌شده است تا این منشور به‌گونه‌ای طراحی شود که در راستای تعهدات بین‌المللی حقوق بشری ایران باشد. همچنین از دفتر روابط خارجی اتحادیه اروپا (EEAS) خواسته‌شده تا با همکاری مقامات ایرانی مقدمات لازم جهت انجام اصلاحات قضایی، سیستم زندان­ها و وضعیت زندانیان، آزادی بیان و حقوق جهانی بشر و آزادی­های اساسی را فراهم نماید.

منبع: اندیشکده راهبردی تبیین

بازنشر مطلب به معنای رد یا تایید آن از سوی پایگاه اینترنتی شورای راهبردی روابط خارجی نیست.