شورای راهبردی آنلاین-رصد: وزارت امورخارجه چین در ماه نوامبر پنج نکته را در خصوص موضع پکن در قبال حل بحران فلسطین- رژیم اسرائیل اعلام کرد. چین خواستار توقف خصومتها، حفاظت از غیرنظامیان، ارائه کمکهای بشردوستانه به آنها، گسترش هماهنگی بینالمللی دیپلماتیک، و یافتن یک راهحل سیاسی مشترک شد که دیدگاههای جوامع عربی، اسلامی و جوامع گستردهتر بینالمللی را در نظر داشته باشد. این پنج مورد را وانگ یی، وزیر امورخارجه چین در نشست شورای امنیت سازمان ملل مطرح کرد اما این به هیچ وجه اولین گام پکن برای حل برخی مشکلات که خاورمیانه را فلج کرده است، نبود.
یولیا الکسیوا در تحلیلی که در وبسایت اندیشکده شورای امور بینالملل روسیه منتشر شد، نوشت: چین سیاست خود در قبال خاورمیانه را بر مبنای همزیستی مسالمتآمیز تدوین میکند. اگرچه پکن از اعلام قصدش برای جایگزینی آمریکا خودداری میکند اما روابط میان کشورهای «غرب آسیا» و چین در یک دهه گذشته به شکل چشمگیری تقویت و حتی در برخی وجوه از تعاملات با واشنگتن هم قویتر شده است.
چین در سیاستش در خصوص خاورمیانه و خلیج فارس را در اولویت قرار داده است؛ در پروژههای زیرساختی و مشترک سرمایهگذاری میکند، توافقات جدید منعقد و نشستهایی در سطوح عالی را با کشورهای حاشیه خلیج فارس سازماندهی میکند و در عین حال «مشرق عربی»، کشورهایی که در اجرای برخی ابتکارات چین نقش دارند و اخیرا سرمایه چینی بیشتری جذب کردهاند، را فراموش نمیکند.
آینده ای جدید برای نفت عراق
چین و عراق روابط اقتصادی قوی دارند. چین سومین شریک تجاری عراق در میان کشورهای عربی است. مشارکت چین در بخش زیربنایی و انرژی عراق قابل توجه است. روابط فرهنگی نیز شاهد رشد بوده است. نفوذ چین در عراق عمدتاً از طریق اهدافش در چارچوب طرح کمربند و جاده گسترش مییابد. ابزارهای اصلی سیاست خارجی چین در عراق پروژههای زیرساختی و بازسازی، موافقتنامههای همکاری جدید در حوزه انرژی و جریانهای سرمایهگذاری است. چین با این روش در حال تقویت روابط با بسیاری از کشورهایی است که در امتداد و فراتر از چارچوب کمربند و جاده قرار دارند. این رویکرد با راهبرد سیاست خارجی چین در مناطق دیگر مانند آفریقا همسو است.
«دست یاری» چین برای سوریه
پکن در سال 2023 مشارکتی راهبردی با دمشق ایجاد کرد. چین حامی فعال بازگشت سوریه به اتحادیه عرب بوده و بر نیاز به وحدت میان کشورهای عربی تاکید کرده است. همکاری دو طرف تامین پایدار منابع انرژی را برای چین رقم میزند و در عین حال برای سوریه نیز منافعی به همراه دارد.
آشتی اخیر عربستان و ایران، با کمک دیپلماتیک پکن، نقش مهمی در افزایش تماسهای چین و سوریه ایفا کرده است. بنا به اعلام وزارت امور خارجه چین، سوریه «قدردان» مشارکت مثبت چین در حل مسائل مهم و حفظ صلح و ثبات در خاورمیانه است.
در سپتامبر 2023، بشار اسد بر اهمیت «حمایت چین» با امضای اسنادی در مورد توسعه مشترک کمربند و جاده تاکید کرد. در سال 2022 نیز توافقنامهای درباره الحاق سوریه به «کمربند اقتصادی جاده ابریشم» و «جاده ابریشم دریایی قرن بیست و یکم» امضا شد. اگرچه مشارکت فعال سوریه در کمربند و جاده باید تأثیر مطلوبی بر بازسازی این کشور داشته باشد، اما ایجاد زیرساختهای لازم برای این پروژه مستلزم هزینههای اضافی در آینده است. اقتصاد سوریه با ثبات فاصله زیادی دارد و مشخص نیست که دمشق میتواند از عهده این امر برآید یا خیر.
لبنان: محلی دیگر برای نقشه کمربند و جاده
فرستاده ویژه دولت چین در امور خاورمیانه، در مارس 2023 تاکید کرد که از سرگیری روابط دیپلماتیک عربستان و ایران میتواند به نفع لبنان باشد. هدف از نفوذ چین در منطقه تقویت صلح، ثبات و انسجام است. چین کمکهای بشردوستانه و غذایی به لبنان ارائه کرده و لبنان شریک تجاری مهم چین است.
اگرچه لبنان نقطه تمرکز اصلی چین نیست، اما موقعیت جغرافیایی آن مورد توجه پکن بوده است. ممکن است در آینده چین به استفاده فعالتری از بنادر طرابلس و بیروت بهعنوان قطبهای تجاری دریای مدیترانه دست بزند که میتواند برای توسعه «کمربند و جاده» مفید باشد.
دو سوی مشارکت چین در توسعه
تأمین مالی زیرساختها توسط چین شامل وام و ساخت و ساز است که علاوه بر تأثیرات مثبت بر اقتصادهای محلی باعث بروز نگرانیهایی در مورد وابستگی مالی بلندمدت و ایجاد «تلههای بدهی» برای کشورهای وام گیرنده است.
رویکرد غیرنظامی و حمایت چین از مسائل حساس برخی کشورها با رویکرد مداخله جویانه آمریکا در تضاد است، اما به پیچیدگی در روابط این کشور با سایرین منجر شده است.
در برخی کشورها اعتراضاتی علیه مشارکت چین در طرح کمربند و جاده به دلیل ایجاد اختلال در شیوههای زندگی محلی آغاز شده که نگرانیها را در مورد مشکلات احتمالی این طرح افزایش داده است.
روابط چین با اسرائیل به دلیل موضع پکن در قبال مناقشه رژیم اسرائیل و فلسطین پیچیدهتر شده که این امر منجر به افزایش تنش و کاهش سرمایهگذاری چینیها در اسرائیل شده است.
نتیجه
نفوذ چین در خاورمیانه همچنان محدود به مسائل تجارت و اقتصاد است، که در حال حاضر در چارچوب کلی طرح کمربند و جاده دنبال میشود. چین در عین حال برخی جاهطلبیها را در عرصه سیاست خارجی در سر میپروراند. این امر به خصوص در موضع فعال چین در احیای روابط عربستان و ایران قابل توجه بود. پکن به ثبات در این منطقه نیاز دارد و تقویت روابط سیاسی میان کشورهای عربی در خدمت اهداف اقتصادی این کشور قرار میگیرد.
چین نقش برقرار کننده صلح را به عهده میگیرد و از حل مناقشات حمایت میکند. این کشور با افزایش تعامل با کشورهای منطقه به طور همزمان به چند مشکل مختلف میپردازد. پکن نه تنها مرزهای چارچوب کمربند و جاده را با امضای توافقاتی با دولتهایی جدید گسترش میدهد، بلکه بسیاری از نیازهای انرژی خود را نیز از طریق این منطقه برآورده میکند؛ چنان که به عنوان وارد کننده اصلی انرژی از برخی کشورهای منطقه ظاهر شده است.
با این حال، نمیتوان گفت که چین تنها ذینفع پیشرفت کمربند و جاده است. چین تعدادی پروژه بشردوستانه را در «غرب آسیا» اجرا میکند. پکن هم از طریق کانالهای دوجانبه و هم در سازمان ملل، ضمن حفظ بیطرفی دست یاری خود را به سوی فلسطین دراز میکند. مولفه مهم کمک بشردوستانه کمکهای غذایی است.
مشاهده نتایج این سیاست نیازمند گذر زمان است اما همین حالا هم میتوان استدلال کرد که پکن به دولتهای «غرب آسیا» که سالها با چالشهای داخلی و خارجی دست و پنجه نرم کردهاند، جایگزینی برای رویکردهای پیشین ارائه و مزایای شراکت را به آنها ارائه میدهد. اما این به عهده بازیگران منطقهای است که تصمیم بگیرند آیا این جایگزینی مثبت است یا خیر و مزایا و معایب آن را برای کشورها و آینده خود بسنجند.
0 Comments