وب سایت اندیشکده کارنگی آمریکا در یادداشتی نوشت: آتش بسی که با میانجیگری روسیه در سال 2020 به جنگ دوم قره باغ پایان داد، ثبات و امنیت کامل را برای منطقه به ارمغان نیاورد. از طرفی روند صلح جدیدی نیز بین باکو و ایروان با میانجیگری اتحادیه اروپا در حال شکل‌گیری است. این تغییرات نشان می‌دهد که چگونه حمله نظامی روسیه به اوکراین، چشم انداز اوراسیایی را تضعیف کرده است.

اگرچه جنگ دوم قره باغ باعث شد تا برخی موانع صلح در منطقه از بین برود، اما با این حال، تنش‌ها همچنان ادامه دارد. به نظر می‌رسد جمهوری آذربایجان از راهبرد ترساندن ارمنستان از طریق افزایش نیروهای نظامی در امتداد مرزهای دو کشور، دیپلماسی اجباری و اقدامات نظامی متعدد برای فشار بیشتر به ایروان استفاده می‌کند. ضمن آنکه نقض آتش بس در سراسر مناطق تحت کنترل ارامنه در قره باغ و اطراف آن، و حتی گاهی اوقات در مرزهای جمهوری آذربایجان و ارمنستان رخ می‌دهد.

اخیرا، آذربایجان فشار بر جمعیت ارمنی قره باغ را تشدید کرده و دو بار گاز مصرفی آنها را قطع کرد. نیروهای این کشور هواپیماهای بدون سرنشین ترکیه را در این منطقه مستقر کرده و از غیرنظامیان ارمنی خواسته اند که منطقه را ترک کنند. این رویدادها که باعث تشدید نگرانی ارامنه شده است، شکاف‌های امنیتی در آتش‌بس ۲۰۲۰ را آشکار کرده و ترس از شروع جنگ جدید و پاکسازی قومی را تشدید کرده است.

بسیاری از ارامنه این اقدامات را به معنای تلاش باکو برای به دست آوردن قلمروهای جدید و اهرم فشاری برای تن دادن ایروان به صلح با شرایط نه چندان مطلوب برای ارمنستان تفسیر می‌کنند. اگرچه اتحادیه اروپا و روسیه از اقدامات دیپلماتیک برای کاهش تنش‌ها حمایت کرده‌اند، اما حمله روسیه به اوکراین، تلاش‌ها برای مدیریت مشترک بحران قره باغ را پیچیده‌تر کرده است. باکو نیز از این فرصت استفاده کرده و یک پیشنهاد پنج ماده‌ای برای صلح ارائه کرده است که شامل به رسمیت شناختن متقابل حاکمیت و تمامیت ارضی دو کشور، چشم پوشی متقابل از هرگونه ادعای ارضی در آینده، تحدید حدود و تعیین مرزها، برقراری روابط دیپلماتیک و باز کردن خطوط حمل و نقل منطقه‌ای است. اما در این پیشنهاد به تقاضای دیرینه ارمنستان برای توافق بر سر ایجاد مکانیسمی برای تعیین وضعیت آینده قره باغ کوهستانی و جمعیت ارمنی آن توجهی نشده است.

اگرچه مسکو بیشترین نفوذ را در بین قدرت‌های خارجی، برای پیشبرد صلح میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان دارد، اما با این حال، مردم ارمنستان و جمهوری آذربایجان مخالفت خود با حمله روسیه به اوکراین را نشان داده‌اند. همچنانکه جمهوری آذربایجان مجبور شد از قرارداد مشارکت و «اتحاد» جدیدی که قبل از جنگ اوکراین با روسیه امضا کرده بود، فاصله بگیرد. ارمنستان نیز با توجه به وابستگی اقتصادی و اتحاد دیرینه با روسیه، سعی کرده تا حد امکان بی‌طرف بماند؛ اگرچه پاشینیان در سفر اخیر به روسیه بر علاقه ایروان به تقویت اتحاد خود با مسکو تاکید کرد.

روسیه از سال 2020 از نقش میانجیگری خود در منطقه استفاده کرده است تا به آمریکا نشان دهد که با هرگونه اقدام نظامی مخالف است. با این حال، هیچ کس در منطقه، از جمله ترکیه، به روسیه اعتماد ندارد. اکنون نیز به نظر می‌رسد که روسیه قادر نیست (یا نمی‌خواهد) صلح را در منطقه اجرا کند. گزارش‌هایی نیز منتشر شده که نشان می‌دهد مسکو نیروهای حافظ صلح خود را از آنجا خارج کرده است.

اما با اقداماتی که سایرین در دستور کار قرار داده‌اند، ممکن است آذربایجان و ارمنستان همچنان به سمت رسیدن به صلح حرکت کنند. ارمنستان مایل است مرزهای خود را برای کاهش وابستگی به روسیه باز کند و پاشینیان تمایل خود برای تعامل با جمهوری آذربایجان و ترکیه در این زمینه را نشان داده است. ایروان موافقت اولیه خود برای گفتگو با جمهوری آذربایجان درباره پیشنهادات باکو را اعلام کرده است. به نظر می‌رسد چارلز میشل، رئیس شورای اروپا، رهبری مذاکرات را بر عهده دارد. رهبران دو کشور در 6 آوریل در بروکسل ملاقات و توافق کردند به سرعت به سمت برقراری مجدد ارتباطات حمل و نقلی خود و یک توافق صلح پایدار حرکت کنند. در ۲۵ آوریل، وزرای خارجه ارمنستان و جمهوری آذربایجان نیز با ایجاد مکانیزمی برای ایجاد کمیسیون تعیین حدود مرزهای خود موافقت کردند.

با این حال، روسیه نفوذ زیادی در منطقه دارد و به‌راحتی می‌تواند نقش مورد نظر خود را ایفا کند، به‌ویژه وقتی صحبت از توافق با میانجی‌گری اتحادیه اروپا مطرح می‌شود. در ۲۱ آوریل، ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه، غرب را به فلج کردن گروه مینسک متهم کرد و اتحادیه اروپا را در شکل دادن به روند صلح محکوم کرد. عناصر تندرو در ارمنستان و جمهوری آذربایجان نیز می‌توانند مانع از پیشروی مذاکرات شوند. اختلافات داخلی بر سر صلح نیز مانع دیگری است. تمایل اخیر پاشینیان برای تعامل با باکو، انتقاد شدید مخالفان سیاسی، اعضای سابق دولت او و مقامات محلی قره باغ را برانگیخته است. برای اولین بار از اواخر دوره شوروی، ارمنی‌های مقیم قره باغ می‌ترسند ایروان دیگر پشتیبان آنها نباشد، تصوری که به نظر می‌رسد از سوی برخی مخالفان به آن دامن زده می‌شود.

بی‌ثباتی در شمال اوکراین باعث تحولات جدید در قفقاز جنوبی و اوراسیا شده است و باکو و ایروان را مجبور می‌کند تا با یکدیگر گفتگو کنند. این هم یک ریسک و هم یک فرصت بالقوه است.