وب‌سایت اندیشکده انگلیسی راسی در یادداشتی نوشت: حادثه دریایی اخیر بین کشتی‌های جنگی فرانسه و ترکیه پدیده غم‌انگیز دیگری در این شرایط وخیم است که در آن ترکیه نوعثمانی با جاه‌طلبی‌های سیاسی فزاینده، اساس منافع امنیتی بسیاری از کشورهای اروپایی را زیر پا می‌گذارد. َ

10 ژوئیه، کشتی تجاری «کرکین» با پرچم تانزانیا و با اسکورت کشتی‌های جنگی ترکیه در حال حرکت بود که ناوچه فرانسوی «کوربت» با ظن بر قاچاق سلاح به لیبی و نقض قطعنامه 2473 شورای امنیت سازمان ملل (که همه طرفین درگیر در جنگ لیبی را تحریم تسلیحاتی کرده است) خواستار بازرسی آن شد. ناوچه فرانسوی در عملیات ناتو، به‌عنوان «عملیات حافظ دریا» شرکت داشت که هدف از آن، آگاهی از وضعیت دریایی و مقابله با تروریسم است. اوایل همان روز، اقدام ناوچه‌های یونان برای بازرسی کرکین ناکام مانده بود. ناوچه یونان نیز بخشی از عملیات ناتو در اجرای تحریم تسلیحاتی سازمان ملل محسوب می‌شد.

با نزدیکی کوربت به کرکین، کشتی‌های جنگی ترکیه رادارهای کنترل آتش خود را روشن کرده و خدمه آن‌ها جلیقه ضدگلوله پوشیده و در پشت سلاح‌های سبک قرار گرفتند. حتی بر اساس استانداردهای جنگ سرد نیز این رفتار ناوگان ترکیه شدیداً تهاجمی بود.

بلافاصله پس‌ازآن، فرانسه درخواست کرد تا شورای ناتو برای بررسی این رویداد و تحقیقات رسمی تشکیل جلسه دهد. عجیب است که در عین حمایت 10 عضو ناتو (بلژیک، آلمان، یونان، ایتالیا، لوکزامبورگ، پرتغال، اسلواکی، اسلوونی، اسپانیا و انگلیس) از درخواست فرانسه، هیچ‌کدام از کشورهای جناح شرق این ائتلاف (به‌جز اسلواکی) و اعضای نوردیک از آن حمایت نکردند.

احتمالاً سکوت رسمی این کشورها به خاطر کاهش مخالفت دیرینه ترکیه با تصویب طرح‌های دفاعی ناتو برای لهستان و کشورهای بالتیک بوده است، اما این ملاحظات نیز سکوت حیرت‌انگیز آمریکا را توجیه نمی‌کند. بااین‌حال، همه کشورهای اروپایی مدیترانه‌ای ناتو (به‌جز کرواسی و آلبانی) از درخواست فرانسه حمایت کردند.

فرانسه نیز مشارکت خود در عملیات «حافظ دریا» را به تعلیق درآورده و از ائتلاف خواست تا به‌طور جمعی به اتخاذ برخی اقدامات بپردازد ازجمله؛

• بازتاکید رسمی ناتو به رعایت تحریم تسلیحات،
• منع استفاده کشتی‌های جنگی ترکیه از نشانه‌های ناتو در صورت عدم رعایت قطعنامه 2473 شورای امنیت سازمان ملل توسط آن‌ها،
• تقویت همکاری بین ناتو – اتحادیه اروپا در شرق مدیترانه،
• ارائه سازوکار حل اختلافات در دریا

پیامدهای بلندمدت

نباید خطر بن‌بست تاکتیکی 10 ژوئیه و ریسک درگیری ناشی از آن را نادیده گرفت. بااین‌حال، این رویداد بیانگر شکاف راهبردی فزاینده بین اعضای ناتوست که به‌مراتب خطر بزرگ‌تری برای آینده این ائتلاف خواهد داشت.

به‌سختی می‌توان شرایط 2020 را با 1974 مقایسه کرد که در آن سال، آنکارا به شمال قبرس حمله کرد و تنش‌ها با یونان به طرز خطرناکی اوج گرفت. در آن زمان، تهدید اتحاد شوروی هنوز اعضای ائتلاف ناتو را به هم پیوند داده و متحد می‌ساخت؛ اما اکنون شرایط به‌طور چشمگیری تغییر کرده است. ریاست جمهوری فاجعه‌بار ترامپ به اعتبار آمریکا به‌عنوان ضامن رفتار معقولانه در داخل ائتلاف آسیب‌زده و در تعهد واشنگتن به مقابله با حمله علیه اعضای ناتو، شک و تردید ایجاد کرده است. همچنین، گذشته از اعلامیه‌های نشست‌های ناتو و رفتار بین‌المللی تهاجمی مسکو، واقعیت این است که اعضای ناتو دیگر تهدید روسیه را همانند تهدید شوروی، خطری مهم قلمداد نمی‌کنند.

اهمیت ارزش‌افزوده ناتو برای بخش جنوبی با هر نشست ائتلاف زیر سوال می‌رود. اگرچه در همه اعلامیه‌های رسمی پاراگرافی برای تائید «رویکرد امنیتی 360 درجه‌ای» به چشم می‌خورد، اما واقعیت این است که این شعار فاقد مصداق کافی بوده و در مقابله با تهدیدهای مهم فراروی جناح جنوبی، ارزش‌افزوده خالص ناتو چندان چشمگیر نیست.

در حال حاضر، رجب طیب اردوغان، رهبر اقتدارگرای ترکیه، از طریق مداخله نظامی در حمایت از یکی از طرفین درگیر در لیبی و با بی‌اعتنایی به قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل، به پیشبرد دستور کار استعمارگرایانه خویش پرداخته و منافع امنیتی اروپا را مستقیماً تهدید می‌کند.

حادثه ماه گذشته تنها یکی از اقدامات نامطلوب (اگرنه تحریک‌آمیز) ترکیه است که عبارت‌اند از؛ خرید سامانه دفاع هوایی پیشرفته اس-400، تهدید مکرر به فسخ توافق کمک 6 میلیارد یورویی با اتحادیه اروپا و باز کردن مرز ترکیه برای هجوم میلیون‌ها پناه‌جوی خاورمیانه به اروپا و حمله ژانویه 2019 به کردهای متحد غرب در سوریه پس از «چراغ سبز» ترامپ بدون مشورت قبلی با ناتو.

سال 2018 نیروی دریایی ترکیه کشتی‌های اکتشافی نفت و گاز توتال و انی (ENI) را در منطقه ویژه اقتصادی جمهوری قبرس مورد آزار و اذیت قرار داد و سپس در سال 2019 کشتی‌های اکتشافی خود را در همان آب‌های قبرس مستقر کرد. ادعای ترکیه بر جزیره یونانی گاودوس تنها باهدف گسترش منطقه ویژه اقتصادی ترکیه به جنوب کرت بوده و این جزیره دارای هیچ میراث ترکی نیست. همچنین، ترکیه اخیراً موافقت‌نامه‌ای غیرقانونی با مقامات سیاسی لیبی در طرابلس به امضا رسانده است که تقریباً کل شرق مدیترانه را بین این دو کشور تقسیم می‌کند.

همه این‌ها بیانگر اختلاف ارزش‌ها بین ترکیه و باقی اروپاست. چنین امری ناتو را در معرض خطر قرار داده است.