شورای راهبردی آنلاین – رصد: هدف اصلی ایران حفظ نظام و یکپارچگی کشور، گسترش توسعه داخلی و کامیابی اقتصادی، تقویت آرامش و امنیت داخلی و خارجی بهعنوان یک قدرت منطقهای مشروع است.
پائول جی. بوچانان در مطلبی که موسسه امور بینالملل استرالیا آن را منتشر ساخت، نوشت: برای اینکه بفهمیم ایران یک بازیگر راهبردی است، باید ابتدا ملاحظات ژئوپلتیکی، مذهبی و امنیتی اقدامات آن را بفهمیم.
تنشها بین آمریکا و ایران بعد از ترور سردار سلیمانی توسط دولت ترامپ افزایش یافته است. در این راستا لازم است برخی مفاهیم کلاسیک روابط بینالملل را به آزمون بگذاریم. مفاهیمی همچون سوءبرداشت، سوءمحاسبه، به لبه پرتگاه بردن، بلوف زدن، تشدید تنش و اعتبار و اینکه چگونه این مفاهیم احتمال بروز جنگ را رقم میزنند که جملگی در تنش بین کشورها نقش ایفا میکنند.
ایران اغلب بهعنوان یک بازیگر نامعقول به تصویر کشیده میشود که با استفاده از جنگهای نیابتی ناامنی در سراسر جامعه بینالمللی ایجاد میکند. اما حقیقت این است که ایران انقلابی هرگز جنگی را علیه هیچ کشور به راه نینداخته است.
آمریکا، انگلیس و اسرائیل به ایران برچسب بزرگترین حامی تروریسم میزنند. چنین اتهامی در حالی صورت میگیرد که عملیات تروریستی در سطح جهان توسط افراطیون وهابی و سلفی تحت لوای القاعده و داعش صورت میگیرد که این گروههای تروریستی از حمایت رژیمهای عرب سنی منطقه خاورمیانه برخوردار هستند.
در چنین شرایطی این سوال مطرح میشود که آیا ایران منافع ژئوپلتیکی و امنیتی مشروعی دارد؟ آیا این کشور فرهنگ راهبردی دارد و میتواند بهعنوان یک بازیگر معقول عمل کند؟
ایران تولید ناخالص داخلی برابر با 446 میلیارد دلار دارد و درآمد سرانه این کشور 5417 دلار است و ضریب جینی آن 3/38 (متوسط) با پایگاه صنعتی بزرگ میباشد. چنین وضعیت خوب اقتصادی علیرغم شرایط انقباضی ناشی از تحریمهای آمریکا حاصل شده است. ایران شانزدهمین کشور دنیا از حیث وسعت با 85 میلیون نفر جمعیت میباشد. همچنین دارای 5893 کیلومتر مرز مشترک زمینی با کشورهای عراق، ترکیه، آذربایجان، ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و ارمنستان است و 3180 کیلومتر مرز دریایی در دریای خزر، خلیج فارس، دریای عمان و تنگه هرمز دارد. جمعیت ایران متشکل از قومیتها و گروههای زبانی مختلف است که پیوندهای تاریخی و فرهنگی عمیقی آنها را در دورن مرزهای ملی این کشور به هم متصل ساخته و به یک کشور منسجم تبدیل کرده است. بسیاری از همسایگان ایران وضعیت شکنندهای دارند و اغلب درگیر تنشها و خشونتهای داخلی میباشند. بیشتر منابع نفت و گاز جهان از آبراههای متصل به ایران عبور میکند و فضای این کشور کریدور هوایی مهم و عمده بین اروپا و آسیا است.
تهدیدات خارجی علیه ایران از سمت مناطق زمینی و دریایی غرب و جنوب است، اما تهدیدات فرامرزی از ناحیه افغانستان و پاکستان نیز وجود دارد. ترکیبی از این تهدیدات چالشهای امنیتی برای ایران ایجادکرده است. اما ایران در چند دهه اخیر سخت تلاش کرده است تا با چالشهای امنیتی مقابله نماید. این کشور وضعیت دفاعی خود را با 523 هزار پرسنل نظامی فعال شامل 350 هزار پرسنل نیروی زمینی، 30 هزار پرسنل نیروی هوایی و 18 هزار نفر پرسنل نیروی دریایی و دیگر نیروها و 300 هزار نیروی ذخیره تقویت نموده و مستحکم کرده است.
نیروهای مسلح ایران با نیروهای متعارف و غیرمتعارف در قلمرو هوا، زمین و دریا عملیات انجام میدهند و نیروهای غیرمتعارف تحت فرماندهی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و سپاه قدس قرار دارد.
ارتش ایران بخوبی آموزش دیده و دارای تجهیزات نظامی خوب و پیشرفتهای است. تجهیزات و موجودی ارتش ایران، بزرگ و مدرن است. سامانههای دفاع هوایی زمینپایه ایران قوی میباشد و جنگافزار دریایی آن مبتنیبر ناو و قایقهای توپدار سریع و حملات رادارگریز است.
سالها تحریم آمریکا علیه ایران، این کشور را به سمت توسعه و گسترش بومیسازی صنعت تسلیحاتی رهنمون ساخته است. نیروهای مسلح ایران در بخش دفاعی بخوبی از مهندسی معکوس بهره گرفتهاند. بومیسازی صنایع تسلیحاتی و استفاده از مهندسی معکوس شامل ساخت و تولید پهپاد و زیردریایی نیز میشود. اگرچه تسلیحات آمریکایی و غربی همچنان در فهرست تجهیزات نیروهای مسلح ایران وجود دارد، اما از زمان پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون تغییر به سمت دیگر کشورها، ازجمله روسیه و چین و بومیسازی بخوبی صورت گرفته است.
ایران همچنین تلاش میکند تا ظرفیتهای سایبری خود را در همه بخشهای دفاعی، ازجمله در زمین، هوا و دریا تقویت کند. تاکتیکها نظامی ایران در بخش سایبری بر رادار گریزی، جابجایی زیاد، مانور، فریب و اصل غافلگیری استوار است. بعلاوه، وجود گروههای مقاومت در منطقه بر توانایی نظامی ایران افزوده است. دکترین نظامی ایران بر دفاع و ممانعت از ورود دشمن به خاک خود استوار است. چنین توانایی و ظرفیتی، برتری نسبت به دشمنانش، بطور خاص در برابر آمریکا در منطقه خلیج فارس و خاورمیانه ایجاد میکند.
از حیث دیپلماتیک، تاریخ ایران مملو از توطئه علیه این کشور بوده است که ازجمله این توطئهها میتوان به کودتای سال 1953 با حمایت سازمان سیای آمریکا اشاره کرد. سازمان سیا با کودتای یادشده حکومت دیکتاتوری را بر ایران حاکم کرد.
بعلاوه، آمریکا، اسرائیل و انگلیس رویکرد خصمانهای در قبال ایران دارند. در عوض ایران برای برقراری موازنه در برابر چنین رویکرد خصمانهای، مناسبات خوب و نزدیکی با روسیه، چین و هند و دیگر کشورهای جهان بجز آمریکا و اسرائیل برقرار کرده است. چنین وضعیتی، بُعد دیگری به ملاحظات ژئوپلتیکی و امنیتی ایران اضافه میکند که بنوبه خود مشخصات دیدگاه راهبردی آن را تعیین میکند.
چنین دیدگاهی در چارچوب فعل و انفعال بین مولفههای عملگرایانه و ایدئولوژیکی بهعنوان انگیزههایی برای سیاست خارجی و امنیتی شکل میگیرد. این دیدگاه مبتنیبر پویاییهای بین مولفههای سیاسی مختلفی است. بعلاوه، پاسخ ایران به رویدادهای خارجی برگرفته از ملاحظات جغرافیایی و تاریخی میباشد.
0 Comments