جدیدترین مطالب
أحدث المقالات
چشم انداز روابط ایران و عراق در دوره جدید
سیامک کاکایی/ کارشناس مسائل خاورمیانه
این سفر از یک طرف با توجه به شرایط داخلی عراق و شرایط منطقه و از طرف دیگر با توجه به فشارهای آمریکا برای تشدید تحریمهای ظالمانه علیه ملت و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و درخواست از بغداد با هدف همراهی با این تحریمها قابل توجه و ارزیابی است.
همچنین سفر برهم صالح به ایران در حالی انجام گرفت که روند تشکیل کابینه در عراق هنوز تکمیل نشده است. باید توجه داشت وضعیت سیاسی کنونی عراق تابع رایزنیها و گفتگوهایی است که با وجود تشکیل دولت جدید بر سر برخی پستهای وزارتی همچنان ادامه دارد؛ درواقع باوجودیکه عادل عبدالمهدی، نخست وزیر عراق گفته بود که سعی دارد در تشکیل کابینه به نحوی مستقل از رویکردهای احزاب عمل کند، لیکن کشمکش بر سر تکمیل کابینه نشان داد که عبدالمهدی با چالشهای نگرش احزاب و گروهها مواجه است که این موضوع ممکن است بر روند کار دولت به نحوی تاثیر بگذارد. با این توصیف به نظر میرسد که در سطوح کلی سیاسی عراق، نگاه جمعی به پیشبرد روند سیاسی به منظور عملیاتی کردن برنامههایی است که دولت جدید به دنبال تحقق آن است. به همین خاطر انتظار میرود که پس از گذشت 15 سال از سرنگونی رژیم صدام و تشکیل نظام سیاسی در عراق، سه طیف اصلی شامل شیعیان، کردها و اهل سنت بتوانند فراتر از نگاه و منافع حزبی درصدد ساخت عراق جدید باشند. به خصوص که مشکلات اقتصادی و معیشتی دامنگیر این کشور است که میتوان به اعتراضات مردمی و وجود نارضایتیها در بطن جامعه از جمله در یکی از مهمترین شهرهای نفتی این کشور یعنی بصره اشاره کرد. این موارد، نشانههایی از انتظارات داخلی به تغییر وضع موجود است. این در حالی است که شرایط کنونی عراق در مقایسه با یک و نیم دهه گذشته که این کشور دستخوش ناامنی، ترور، داعش و… بود، متفاوت شده و بسترهای اجتماعی و اقتصادی در مسیر نیاز به توسعه و بهبود اوضاع است؛ در این راستا باید اراده سیاسی حاکم بر چنین تغییراتی باشد.
مسئله دومی که عراق با آن روبرو است چگونگی تغییر در ماهیت روابط خارجی است؛ عراق دستکم در سه دهه گذشته در حاشیه تحولات منطقهای قرار داشته و اغلب دست به گریبان مشکلات درونی و فشارها، تحریمها و جنگ بیرونی بوده است. اکنون نظر غالب آن است که عراق در گذرگاهی جدید در بازتعریف دیپلماسی و سیاست خارجی خود قرار دارد. ژئوپلیتیک این کشور اقتضا میکند که به دنبال دگرگونی در نقش منطقهای خود باشد. قرار داشتن در ضلع شمال غربی خلیج فارس، دارا بودن منابع غنی انرژی نفت و گاز و وجود منابع و ثروتهای طبیعی، به طور بالقوه به این کشور یک جایگاه مهمی داده است. بنابراین قابل پیشبینی است که سیاستمداران عراقی در بستر امنیت و توسعه، این کشور را تبدیل به یک قدرت منطقهای خواهند کرد. بر این اساس به نظر میرسد که از این پس دولت کنونی عراق به دنبال بازتعریفی از این نقش برخواهد آمد و در این چارچوب لازم است که نگاه به روابط خارجی مبتنی بر ملاحظات و ظرفیتها تعریف شود. از این رو دولت جدید عراق به دنبال گشایش در روابط خارجی و منطقهای برخواهد آمد. سفری که اخیرا برهم صالح، رئیسجمهور عراق به چند کشور منطقه و از جمله جمهوری اسلامی ایران انجام داد نیز در قالب همین نگاه میگنجد. با وجودیکه جایگاه ریاست جمهوری در عراق مانند نخستوزیری اجرایی نیست اما شخص برهم صالح که یک تکنوکرات تجدیدنظرطلب است خود میکوشد که در تحرک سیاست خارجی و منطقهای عراق نقش موثری داشته باشد. لذا او حتی به دنبال گشایشهای جدید در روابط عراق با کشورهای فرامنطقهای از جمله آمریکا و اتحادیه اروپا برخواهد آمد و این بیانی از تلاش عراق برای خروج از پوسته کنونی است.
باید توجه داشت که روابط ایران و عراق تابع مجموعه شرایطی است که در مواردی منحصر به نوع نگاه و ماهیت مناسبات دو طرف است. جدای از کشمکشهای تاریخی بین دو کشور اما در سالهای گذشته رویکرد ایران مبتنی بر حمایت از عراق جدید و تقویت و تکمیل روند سیاسی این کشور پس از رژیم بعثی بوده است. به علاوه نقش ایران در ایجاد امنیت و ثبات در عراق و مقابله با تروریسم در این کشور محسوس است. اما آنچه قوتبخش رابطه دو کشور و بازتعریف این مناسبات است، پیوندهای بیبدیل فرهنگی، مذهبی، اجتماعی و تاریخی بین ایران و عراق است که آینده و چشمانداز روابط آنها را متمایز از روابط بغداد با دیگر کشورهای همسایه میسازد. به علاوه اقتضای همسایگی و مرزهای طولانی بین دو کشور نیز بستر غیرقابل انکاری در گره خوردن مناسبات است. چنانچه مجموعه این ملاحظات و واقعیات سبب شده که مقامات عراقی در ارتباط با تحریمهای آمریکا علیه ایران این موضوع را بیان کنند که ادامه روابط عراق با ایران ناگسستنی است. به همین دلیل امید می رود که اعمال فشارهای آمریکا بر عراق و تحریمهای واشنگتن علیه ایران نتواند روابط تهران-بغداد را دستخوش رکود کند. همچنانکه حجم بالای تجارت دو کشور و ارتباط دامنهدار ایران با منطقه کردستان عراق بیانگر پارامترهایی است که درباره مناسبات و همکاریهای ایران و عراق بازگو شد.
0 Comments