راهبرد هند در قبال ایران: زمان آن است که که هند منافع ملی خود را در اولویت قرار دهد
جهان اکنون از پیروزی آقای حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری ایران در رقابت با آقای ابراهیم رئیسی با خبر شده است. باید توجه داشته باشیم که بدون در نظر گرفتن این که چه کسی در این انتخابات پیروز شده است یعنی چه روحانی و چه رئیسی، هند باید راهبردی سریع و متکی بر تأمین منافع خود، در قبال ایران در پیش بگیرد. هند یک سال پیش با ایران و افعانستان در زمینه طرح توسعه بندر چابهار و ایجاد دالان تجاری از طریق خاک افغانستان توافق امضاء کرده است. این توافق به هند این تضمین را می دهد که از طریق ایران و افغانستان به بازار آسیای میانه دسترسی پیدا کند بدون این که نیازی به پاکستان وجود داشته باشد. هند با بهره گیری از این توافق می تواند روابط خود با کشورهای غرب پاکستان را گسترش دهد. اما جدال ایران و آمریکا باعث شده است تا دولت هند موضع محتاطانه ای در پیش بگیرد و از شرکت های خود که در بند چابهار سرگرم فعالیت هستند بخواهد تا طرح های مرتبط با ایران را آهسته تر دنبال کنند. با این که هدف دولت هند از آهسته تر کردن آهنگ اجرای طرح های مربوط به بندرچابهار ارزیابی پی آمدهای مربوط به تحریم هایی است که آمریکا علیه ایران برقرار می کند اما واقعیت این است که دولت هند نمی خواهد دوست تازه خود یعنی آمریکا را به علت برقراری روابط دوستانه با ایران، آزرده خاطر کند.

تغییر: تنها ویژگی ثابت در سیاست خارجی
تصمیم هایی که دولت یک کشور اتخاذ می کند اغلب در راستای پاسداری از منافع ملی خود است. آمریکا که دوست تازه هند محسوب می شود در خلال دوران جنگ سرد از ارتش پاکستان حمایت کرد. در جنگ ١٩٧١ بین هند و پاکستان، آمریکا یکی از ناوهای هواپیمابر ناوگان معروف هفتم خود را برای نشان دادن اقتدار خود در خلیج بنگال مستقر کرد. حتی اکنون نیز از قرار دولت آمریکا در زمینه جنگ علیه تروریسم، کمک های مالی در اختیار پاکستان قرار می دهد و این در حالی است که پاکستان از برخورد قاطع با کسانی چون حافظ سعید، سید صلاح الدین و مسعود ازهر خودداری کرده است. نزدیک ترین دوست هند برای چندین دهه متوالی، یعنی روسیه امروزه به پاکستان جنگ افزار از جمله هواپیماهای جنگی و هلی کوپترهای تهاجمی می فروشد. فروش این گونه ساز و برگ نظامی از سوی مسکو به اسلام آباد نشان می دهد که روسیه سیاست خارجی خود در قبال پاکستان را تغییر داده است با این که روسیه در زمان اشغال افغانستان در دوران شوروی سابق هزاران نفر از نظامیان خود را در حمله مجاهدین افغان که از سوی پاکستان حمایت می شدند، از دست داد.
روابط هند و آمریکا به تازگی به علت مسئله بحث انگیز ویزای “اچ یک بی” (مقررات مربوط به اعطای روادید به اتباع خارجی جهت اشتغال در برخی از مشاغل خاص) در بخش فناوری که مبلغ آن به ١۶٠ میلیارد دلار می رسد یعنی ده درصد تولید ناخالص داخلی هند، تیره شده است. هند تصمیم گرفت که در همایش اخیر “یک کمربند یک جاده” که به تازگی در چین برگزار شد به این علت که دالان اقتصادی چین – پاکستان از طریق بخشی از خاک کشمیر عبور و در نتیجه حاکمیت هند را نقض می کند، شرکت نکرد. اما دوستان هند یعنی روسیه و آمریکا با اعزام هیئت های خود به چین در این همایش شرکت کردند. با توجه به این که هیچ یک از این اقدامات آسیبی به مناسبات دهلی نو با واشنگتن و مسکو وارد نیاورده است، در نتیجه اکنون زمان آن رسیده است که هند نیز در راستای منافع خود گام بردارد و همکاری با ایران را حفظ کند.

هند باید ارباب سیاست خارجی خود باشد
هند باید بدون توجه به واکنش و مخالفت متحدان قدرتمند خود یعنی آمریکا و روسیه راهبرد اصلی خود در قبال ایران را از سرگیرد. این لحظه ای مغتنم برای هند جهت تقویت مناسبات خود با همسایگان غربی پاکستان است. همکاری و به مشارکت گذاشتن اطلاعات در اجرای طرح های اقتصادی نقش مهمی دارد. استدلال هند مبنی بر این که یاداو (مأمور اطلاعاتی هند) از قرار توسط نیروهای امنیتی پاکستان در نقاط نزدیک به مرکز این کشور ربوده شده است، ایجاب می کند که هند با ایران همکاری های بیشتری به عمل آورد. هند به داشتن دسترسی به آسیای میانه از طریق ایران و افغانستان چه در زمینه انرژی و چه تجارت، نیاز دارد و طرح زیرساختی که در ایران در دست اجرا دارد نقش مهمی در زمینه برقراری ارتباط با آسیای میانه خواهد داشت.
چنانچه متحدان روسیه از گسترش روابط هند با ایران ابراز نگرانی کنند در آن صورت هند نیز می تواند موضع قاطعی در این زمینه در پیش بگیرد و از آمریکا و روسیه بخواهد تا موضع سرسختانه ای علیه پاکستان در پیش بگیرند تا این کشور ناگزیر شود به درخواست های آمریکا در زمینه مبارزه اسلام آباد با تروریسم تن در دهد. اگر هند در این زمینه به فکر تأمین منافع خود باشد از این بابت سود خواهد برد و در غیر این صورت همواره قربانی سیاست های متحدان خود یعنی آمریکا و روسیه که قدرت های جهانی هستند خواهد شد که در راستای منافع خود گام برمی دارند.

هند می تواند دوست مورد نیاز ایران باشد
در خلال کارزار انتخاباتی ایران، محافظه کاران فریادشان از ناتوانی روحانی در اجرای وعده ای که در زمینه جذب سرمایه خارجی و ایجاد اشتغال داده بود، بلند شد. با توجه به این که ایجاد اشتغال در ایران یک مسئله اجتماعی – اقتصادی به شمار می رود، در نتیجه افزایش بودجه طرح های عمرانی احتمالا در کانون توجه دولت این کشور قرار خواهد گرفت. مسئله دیگری که وجود دارد خودداری سرمایه گذاران موسسات و شرکت های خصوصی و محدود شدن سرمایه گذاری های خارجی به علت ترس از تحریم ها و اقدامات تنبیهی دولت آمریکاست. شرکت های هندی از فرصتی مناسب برای شرکت در مناقصات دولتی در ایران برخوردارند. ایران برای دستیابی به رونق اقتصادی به شریکی قابل اعتماد نیاز دارد و اکنون بیش از هر زمان دیگری روحانی از این امکان برخوردار است که به مخالفان خود که همواره با هر سیاستی مخالفت می ورزند ثابت کند که اشتباه می کنند. سال گذشته هند نخستین گام را در زمینه طرح توسعه بندر چابهار برداشت. اما چنانچه هند در این زمینه به بهانه خودداری از رنجاندن آمریکا از خود تردید و اکراه نشان دهد، در آن صورت ایران دیگر به چشم یک شریک قابل اعتماد به هند نگاه نخواهد کرد.

هند و ایران و فرصت ها از دست رفته
هند می باید با سرعت وارد عمل شود. تردید و سستی دولت هند در اجرای طرح های مربوط به توسعه بند چابهار ممکن است سرانجام این طرح را در اختیار قدرت هایی قرار دهد که از همان ابتدا با دولت روحانی مخالف بوده اند و این مسئله ای است که در مورد میانمار (برمه) نیز پیش آمد. حتی چین برای اجرای طرح یک کمربند یک جاده، برای دستیابی به قراردادهایی با ایران تلاش های به عمل آورده است. هند با تردیدهایی که از خود نشان می دهد، فرصت فراهم آمده را از دست می دهد. تا زمانی که تحریم های آمریکا علیه ایران از میان برداشته نشود کشورهای غربی در این کشور سرمایه گذاری جدی نخواهند کرد و زمانی که تحریم ها برداشته شوند همه به سوی تازه ترین بازاری که درهای آن به روی جهانیان گشوده شده است به سوی ایران سرازیر خواهند شد. ایران برای چین، کشوری با درهای باز محسوب می شود چون سرمایه های کلانی از طریق بانک های خود در اختیار دارد. اگر هند بتواند به مسایل و مشکلات مالی خود سر و سامان دهد در آن صورت هنوز فرصت دارد که در طرح های ایران با دیگران رقابت کند، درست برخلاف بازارهایی دیگری که به تازگی به روی جهان گشوده شده اند و هند امکان ورود به آن ها را ندارد. محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران نیز چندی پیش در دیدار با همتای هندی خود، خواستار برداشته شدن موانع و محدودیت های موجود بر سر راه همکاری های بانکی دو کشور شد.
اگر هند می خواهد به متحد بلند مدت ایران تبدیل شود باید ضمن در نظر گرفتن منافع راهبردی و جغرافیایی خود، در ارتباط با همکاری با ایران هر چه سریع تر گام بردارد و فقط به منافع خود توجه نشان دهد. اگر هند از انجام این کار خودداری کند فرصتی طلایی را از دست خواهد داد.

منبع: اداره کل رسانه های خارجی وزارت فرهنگ وارشاداسلامی