حسن بهشتی پور/ کارشناس مسائل بینالملل
آمریکا هفته گذشته در ادامه آنچه که فشار حداکثری بر ایران میخوانند معافیتهای مربوط به همکاری هستهای اتحادیه اروپا، چین و روسیه با ایران را تمدید کرده اما دو معافیت انتقال آب سنگین مازاد به عمان و مبادله اورانیوم غنی شده با کیک زرد را تمدید نکرده است. درواقع آمریکا اعلام کرد هر کشوری که مازاد اورانیوم غنی شده ایران را بخرد یا با اورانیوم طبیعی معاوضه کند، مشمول تحریم این کشور میشود.
این مسئله منجر به آن شد که ایران بر سر یک دوراهی قرار بگیرد؛ یعنی یا باید غنیسازی را متوقف میکردکه تهران چنین تصمیمی نداشت و یا باید سقف تعیین شده برای تولید اورانیوم را نادیده میگرفت که ایران راه دوم را انتخاب کرد. بدین ترتیب ایران با استفاده از سانتریفیوژهای نسل جدید با عنوان IR6 ظرفیت غنی سازی اورانیوم را نسبت به سانتریفیوژهای نسل قبلی یعنی IR1 چهار برابر افزایش داد تا طرف مقابل بداند با تحریم خرید اورانیوم مازاد ایران یا آب سنگین از ایران نمیتواند ایران را به توقف برنامه صلحآمیز هستهای خود مجبور سازد. این اقدام یک علامت است تا طرف مقابل بداند دست ایران برای مقابله با نقض برجام از سوی آمریکا خالی نیست.
ایران طی این مدت نیاز نداشت که بیش از این اورانیوم تولید کند اما در حال حاضر تصمیم گرفته که میزان اورانیوم غنیشدهاش را به 300 کیلو برساند. باید توجه داشت که ذخایر اورانیوم غنیشده ایران به 4 برابر نرسیده بلکه به این سمت حرکت کردهایم که تولیدمان را 4 برابر کنیم.
این اقدام ایران تا زمانی که ذخیره 300 کیلو را رد نکرده باشد، نقض برجام محسوب نمیشود و در عین حال باید مدنظر داشت با توجه به اینکه آمریکا آغازکننده این مسیر بود بنابراین این اقدامات ایران پاسخی به محدودیتهای آمریکا است. زیرا همانطور که اشاره شد طبق برجام ایران پذیرفت بیش از 300 کیلوگرم اورانیوم غنی سازی به میزان سه ممیز 67 صدم درصد ذخیره سازی نکند و مازاد آن را یا بفروشد و یا در ازای اورانیوم طبیعی مبادله کند و طرف مقابل نیز تعهد داشت که شرایط را برای فروش مازاد اورانیوم یا آب سنگین فراهم کند.
در این بین روسیه درخواست کرده که کمیسیون برجام سریعا تشکیل جلسه بدهد و در حال بررسی این مسئله هستند که با مهلت تعیین شده 60 روزه توسط ایران چگونه برخورد کنند.
خواسته ایران به طور مشخص این است که محدودیتهایی که برای کشور ایجاد کردهاند برداشته شود.
این در شرایطی است که عدم بازگشت به شرایط قبل از برجام برای روسیه و اروپا بسیار اهمیت دارد چرا که این کشورها تبدیل شدن ایران به یک قدرت هستهای را یک تهدید برای خود قلمداد میکنند لذا به صورت جدی تلاش خواهند کرد تا نظر مثبت ایران را جلب کنند.
البته در این رابطه نیز اما و اگرهای بسیاری وجود دارد مبنی بر اینکه آیا اصلا اروپا امکان همکاری با ایران را دارد یا خیر. چرا که اروپا عملا طی یک سال گذشته نشان داد که اگرچه ظاهرا “خواست” همکاری با ایران را داشت ولی “امکان” چنین حرکتی را در برابر تحریمهای آمریکا نداشت.
اما اکنون این اقدام ایران یک علامت است تا طرف مقابل به ویژه آمریکا و اروپا بدانند دست ایران برای مقابله با نقض برجام از سوی آمریکا و کمکاری اروپا خالی نیست.
در خصوص آینده تحولات نیز یک سناریو این است که ایران همچنان به سمت تولید بیشتر اورانیوم حرکت کند. زیرا ایران امروز 110 تن کیک زرد که ما به ازای 10 تن اورانیوم غنی شده از روسیه دریافت کرده را در اختیار دارد و 110 تن نیز اورانیوم طبیعی ذخیره شده دارد.
بنابراین ایران میتواند همین روند را ادامه دهد تا در نتیجه اروپاییها به تکاپو بیفتند و اقداماتی را انجام دهند. یک سناریوی بدبینانه نیز این است که اروپا را فاقد امکانات لازم برای این امر درنظر بگیریم و روسیه به تنهایی بخواهد برای تامین خواسته ایران اقدام کند.
در این بین برخی معتقدند که روسها نیز نمیتوانند در این شرایط کاری از پیش ببرند و تنها راه موجود این است که ایران با آمریکا وارد مذاکره شود.
در نهایت اقدام اخیر ایران یعنی تعلیق برخی تعهدات برجامی، باید پیش از این و در همان ابتدای خروج آمریکا از توافق هستهای صورت میگرفت. با این حال و با وجودیکه این اقدام تاحدودی دیر انجام گرفت اما به هر حال جلوی ضرر هر جا گرفته شود منفعت است. از سوی دیگر باید توجه داشت اگرچه افزایش توان هستهای ایران میتواند خیلی خوب و موثر واقع شود اما به تنهایی نمیتواند آمریکا را به تجدیدنظر وادار کند. بلکه باید اقدامات و اصلاحات اقتصادی قابل توجهی نیز انجام گیرد تا واشنگتن متوجه شود که تحریمها علیه ایران کم اثر یا بی اثر شده است. درواقع زمانی آمریکاییها در قبال ایران تجدیدنظر خواهند کرد که متوجه شوند تحریمها کم اثر یا بی اثر است.
0 Comments