– معادلات پیچیده اسرا
گئورگی کافیئرو در مطلبی که شورای آتلانتیک آن را منتشر ساخت، نوشت: در 10 ژانویه 2020، سلطان بن قابوس درگذشت. مرگ سلطان فقید عمان به حدود پنج دهه از حکومتش پایان داد که طولانیترین حکمرانی در خلیجفارس بود.
یک روز پس از درگذشت سلطان قابوس، هیثم بن طارق آل سعید، بهعنوان جانشین وی و سلطان جدید عمان انتخاب شد. برای سلطنت عمان، انجام روند جانشینی به شکل سریع، آرام و قاطع مهم بود تا به سالها گمانهزنی و نگرانی از درگیری داخلی خاتمه دهد که ممکن بود به بحران جانشینی منجر شود.
اینک سلطان هیثم طارق آل سعید وظیفه سنگین و خطیری دارد. هیچیک از حکام عرب منطقه بهاندازه سلطان قابوس در میان شهروندان خود مشروعیت برای حکمرانی نداشتند. در حقیقت سلطان قابوس در میان مردم عمان بهشدت محبوبیت داشت و بهواسطه توسعه اقتصادی و اجتماعی عمان از اعتبار خاصی برخوردار بود. سلطان قابوس با پنجاه سال حکمرانی (2020 -1970)، عمان را از یک کشور دورافتاده و حاشیهای به یک کشور مدرن و مرفه و با سیاست خارجیای تبدیل کرد که به یک بازیگر کلیدی در خاورمیانه و دیپلماسی جهانی در آمد.
اینک با انتقال قدرت در مسقط که به شکل آرام صورت گرفت، سؤالهای بسیاری در خصوص چگونگی تأثیرگذاری کشورهای خاورمیانه بر رهبر جدید عمان مطرح است. ضمناً مطالب زیادی در خصوص امکان استفاده امارات و عربستان سعودی از نفوذ خود برای تأثیرگذاری بر سلطان جدید عمان برای همسویی بیشتر با مواضع ضدایرانی ابوظبی و ریاض نوشته شده است.
بدیهی است منافع ایران ایجاب میکند که مانع از چنین پیامد و نتیجهای شود. در حقیقت حفظ مناسبات ویژه و منحصربهفرد جمهوری اسلامی ایران با عمان برای تهران مهم است.
علیرغم اینکه عمان عضو شورای همکاری خلیجفارس است ارتباطات قوی با ایران دارد. با توجه به مجاورت با ایران و برخورداری از مرز دریایی مشترک با این کشور، مسقط برای همکاری با ایران در بسیاری از مسائل منطقهای عملگرا بوده است. بهعلاوه، رکن کلیدی و مهم سیاست خارجی عمان برقراری توازن بین همسایگان عرب و متحدان غربی از یکسو و ایران در سوی دیگر بوده است.
درحالیکه برخی از مقامات کشورهای عضو شورای همکاری خلیجفارس نگران توسعه نفوذ ایران هستند، نگرانیهای عمده در مسقط مربوط به تلاش عربستان سعودی برای کسب هژمونی در شبهجزیره عربستان است. ازاینرو همکاری و شراکت با ایران، عمان را قادر ساخته است تا در مقابل عربستان سعودی موازنه ایجاد کند، چراکه عربستان سعودی بهعنوان کشور مسلط بر شورای همکاری خلیجفارس هرگز استقلال دیگر کشورهای شورای یادشده را محترم نشمارده است.
همچنین مؤلفههای تاریخی مهمی برای تأثیرگذاری و نقشآفرینی وجود داشته است. مناسبات تاریخی و مهم ایران و عمان همواره ادامه داشته است. مقامات عمان و مردم این کشور دیدگاه مثبتی نسبت به ایران دارند و بهنوعی قدردان این کشور هستند.
با توجه به سابقه تاریخی بسیار مثبت در مناسبات ایران و عمان، دلیلی ندارد که هیثم طارق آل سعید، سلطان جدید عمان تغییر اساسی در مناسبات با ایران ایجاد کند. در همین چارچوب، در ماه جاری دولت عمان بر استمرار، انسجام و وحدت در امور داخلی و خارجی این کشور تأکید کرد. به گفته مارال شمشیری فرد، دانشجوی دکتری در مدرسه علوم اقتصادی و سیاسی لندن اگرچه سلطان قابوس درگذشته است، اما حکومت وی استمرار دارد و چنین حکومتی غیرممکن است حمایت حیاتی ایران در زمان نیاز را درک نکند.
هیثم طارق آل سعید، سلطان جدید عمان در اولین اظهاراتش بعد از جانشینی گفت: «عمان پساقابوس همچنان به اصول سیاست خارجیای پایبند است که مسقط از سال 1970 بدان پایبند بوده است. ما مسیر مشابه سیاستهای سلطان فقید و اصول اعلامی سیاست خارجی، ازجمله همزیستی مسالمتآمیز میان کشورها و مردم و حسن همجواری را دنبال خواهیم کرد».
سلطان جدید عمان همانند سلفش به گسترش همزیستی و یکپارچگی اقتصادی میان همه کشورهای خلیجفارس، ازجمله ایران متعهد است.
از زمان به قدرت رسیدن سلطان جدید عمان، مقامات ایران گامهای مهمی برای نشان دادن تعهد این کشور به حمایت از وی برداشتهاند و به حفظ مناسبات نزدیک جمهوری اسلامی ایران با عمان متعهد هستند. دو روز پسازاینکه سلطان جدید عمان به تخت نشست، حسن روحانی، رئیسجمهور ایران پیام تبریکی برای وی ارسال کرد و بر اعتماد متقابل بین دو کشور تأکید کرد. رئیسجمهور ایران در پیام مذکور گفت: امیدوارم مناسبات دوجانبه در دوره جدید گسترش بیشازپیش داشته باشد.
چهار روز بعد، وزیر امور خارجه ایران به عمان سفر کرد و با یوسف بن علوی، وزیر امور خارجه این کشور دیدار نمود. وزیر امور خارجه عمان قبل از آن و در سال 2020، دو بار به ایران سفرکرده بود. بعلاوه، سلطان جدید عمان در سخنرانی رسمی خود به مناسبت به قدرت رسیدنش قول داد که مسقط به تلاشهایش برای حلوفصل مسالمتآمیز اختلافات ادامه دهد.
اگرچه حفظ سیاست خارجی عمان بر اساس عدمتعهد دشوار است، اما این رویکرد در قبال روابط بینالمللی بخشی از نگاه مسقط به تحولات منطقهای و جهانی است. مقامات عمان جملگی بر این باور هستند که خاورمیانه از فقدان گفتگو و کثرت بازیگران متکی به نیروی نظامی بیشازحد برای حلوفصل بحرانها رنج میبرد. در چنین شرایطی مقامات عمانی اعتقاد دارند جمهوری اسلامی ایران باید بخشی از دیالوگ باشد.
درگیریهایی که سراسر خاورمیانه را در برگرفته است و هیچکس نمیداند که تنشها بین ایران و آمریکا به چه سمت و سویی میل میکند، عمان نقش ویژهای برای گسترش راهحلهای سیاسی و دیپلماتیک برای بحرانهای منطقهای و بینالمللی ایفا خواهد کرد. عمان و کشورهایی همچون ژاپن، قطر، کویت و سوئیس که مناسبات خوبی با تهران و واشنگتن دارند، نقش مهمی برای کاهش تنشها ایفا خواهند کرد.
0 Comments