یوکیو آمانو در سال دو هزار و نه به عنوان مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی انتخاب شد و او اکنون دومین دوره مسئولیت خود را در این عرصه پشت سر می گذارد. او پیش از احراز این سمت، یک سمت ممتاز را در بخش دیپلماتیک ژاپن داشت. او از سال دو هزار و پنج تا دو هزار و نه، به عنوان نماینده ژاپن در آژانس بین المللی انرژی اتمی فعالیت داشت.

یوکیو آمانو در این میزگرد به تقدیر از فعالیت های موسسه بروکینگز و تحقیقات ممتاز آن پرداخت و گفت  از من خواسته شده است درباره چالش هایی صحبت کنم که در راه راستی آزمایی هسته ای وجود دارد و به طور مشخص، درباره نقش آژانس بین المللی انرژی اتمی در خصوص برنامه هسته ای ایران. مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی با تاکید بر صلح آمیز بودن برنامه هسته ای ایران  تصریح کرد  گزارش های آژانس هرگز به این نتیجه نرسیده است که برنامه هسته ای ایران تسلیحاتی است.

یوکیو آمانو در ادامه اظهارات خود در موسسه بروکینگز گفت تعداد تاسیسات هسته ای که در آنها پادمان های آژانس اجرا می شود، به سرعت رو به افزایش است و فقط در پنج سال گذشته دوازده درصد افزایش داشته است.  ما باید راهی برای حفظ عملکرد موثرتر و دقیق تر خود در همه حوزه های فعالیت خود از جمله پادمان ها بیابیم. ما -همانطور که اشاره کردم- ابزارهای جدید مهمی نظیر پروتکل الحاقی را شکل داده ایم.

ما همچنین به استفاده از فناوری های پیشرفته نظیر نظارت از راه دور و تصاویر ماهواره ای روی آورده ایم. ما به میزان قابل توجهی توانایی های تجزیه و تحلیل خود را با ایجاد آزمایشگاه های جدید پادمان ها در خارج از وین، افزایش داده ایم. اجرای پادمان ها همچنان توسعه یافته است و آنچه ما از آن با عنوان «نگرش در سطح کشور» یاد می کنیم، در این حیطه می گنجد.

این موضوع شامل در نظر گرفتن فعالیت های هسته ای و توانمندی های هسته ای یک کشور به طور کلی است به جای اینکه صرفا تمرکز بر روی تاسیساتی منفرد صورت گیرد.

آمانو گفت تا جایی که به آژانس بین المللی انرژی اتمی مربوط است، ماجرای ایران از اوت دو هزار و دو شروع شد، زمانی که رسانه ها گزارش دادند که ایران سرگرم ساخت یک مرکز بزرگ هسته ای مخفی در نطنز بود؛ مرکزی که قبلا به آژانس گزارش نشده بود. ایران بعد از آن به وجود چنین مرکزی اذعان کرد و آن را پادمان ها را درباره آن به اجرا گذاشت. اجازه بدهیم من در این باره تاکید کنم که مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی باید بی طرف باشد، به این معنا که اصول واحد برای همه کشورها اجرا شود. از نظر من، اصل اساسی این است که همه توافق های پادمان ها که ما درباره آنها با کشورهای عضو به توافق رسیده ایم، باید به طور کامل اجرا شوند.

همچنین عمل به تعهدات مرتبط، نظیرعمل به قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل حائز اهمیت  است. زمانی که من در اواخر دو هزار و نه مدیرکل آژانس شدم، من بر اجرای این اصل درباره ایران تاکید کردم.

من احساس می کنم مطرح کردن مسائل به طور شفاف، گام نخست ضروری در حل مشکل است. در همه گزارش های من از فوریه دو هزار و ده، تقریبا بر این نکته تاکید شده  که مواد هسته ای که ایران آنها را گزارش کرده است، از نیت صلح آمیز تغییر مسیر نداده است، اما من همچنین تصریح کردم که ایران همکاری کافی ندارد که آژانس را قادر سازد به این نتیجه برسد که همه مواد هسته ای در ایران در فعالیت صلح آمیز هسته ای استفاده می شوند. من از ایران خواستم پروتکل الحاقی را اجرا کند و موضوعاتی را روشن کند که با عنوان ابعاد احتمالی نظامی مطرح است. مسئله مهم بعدی این است که چطور می توان به این موضوعات مرتبط با ابعاد نظامی احتمالی پرداخت. کارشناسان فنی ما سال ها وقت صرف کرده اند تا به شکل عینی حجم بالای اطلاعات درباره آن برنامه را که از منابع مستقل از جمله تلاش های خود آژانس و اطلاعاتی که ایران ارائه کرده است و نیز شماری از کشورهای عضو ارائه کرده اند، تحلیل کنند. پس از مرور دقیق این موضوع،من تصمیم گرفتم گزارش مفصلی را در نوامبر دو هزار و یازده ارائه کنم. من در آن گزارش، اشاره کردم که گردآوری اطلاعات در این سازمان، کاملا معتبر بود. این اعتبار از نظر محتوای تکنیکی و چارچوب زمانی مطرح بود. این اطلاعات مبین این بود که ایران فعالیت هایی را انجام داده بود که با ساخت یک وسیله انفجاری هسته ای مرتبط بود. این اطلاعات همچنین مبین این بود که پیش از پایان دو هزار و سه، این فعالیت ها بر اساس یک برنامه سازمان یافته صورت گرفته بود و برخی فعالیت های آن ممکن است همچنان ادامه داشته باشد. من تمایل دارم درباره این موضوع خیلی روشن صحبت کنم زیرا برخی برداشت های نادرست در این خصوص وجود داشته است. آژانس اعلام نکرده است که ایران سلاح هسته ای دارد. ما بر اساس اطلاعات موجود خود درباره ابعاد نظامی احتمالی در برنامه هسته ای ایران، نتیجه گیری نکرده ایم. آنچه ما گفته ایم این است که ایران باید این موضوعات را روشن کند زیرا اطلاعات گسترده معتبری وجود دارد دال بر اینکه این کشور در فعالیت هایی با این ماهیت، شرکت داشت. به عبارت دیگر، ایران مسئله ای دارد که باید درباره آن پاسخ دهد.

آمانو گفت اعلام قطعی اینکه ایران فعالیت تسلیحاتی ندارد، نیاز به همکاری ایران در تبیین مسائل مطرح مربوط به حال و گذشته دارد.

مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی در ادامه اظهارات خود در موسسه بروکینگز گفت: با توجه به گزارش من، هم شورای حکام آژانس و هم شورای امنیت سازمان ملل، قطعنامه ای را تصویب کردند که در آن از ایران خواسته شد در روشن کردن موضوع مرتبط با ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته ای خود، همکاری کند تا اعتماد به نیات این کشور در داشتن یک برنامه با ماهیت صرفا صلح آمیز، احیا شود. بر اساس این قطعنامه، آژانس طی دو سال بعد با ایران صحبت کرد، با این حال عملا هیچ پیشرفتی در این خصوص حاصل نشد. ما در آن زمان بی نتیجه یک مسیر را می پیمودیم. سال گذشته ما به تدریج برخی حرکت ها را مشاهده کردیم. در نوامبر من به تهران رفتم و یک توافقنامه همکاری را با ایران امضا کردم که بر اساس آن این کشور توافق کرد همه مسائل مطرح مربوط به حال و گذشته را حل کند. ما بر سر یک رویکرد گام به گام  توافق کردیم. ایران در ابتدا بسیار خوب عمل به این توافق را شروع کرد اما از تابستان دو هزار و چهارده، پیشرفت در اجرای اقدامات توافق شده، محدود بوده است. دو اقدام مهم که باید دو ماه پیش صورت می گرفت، هنوز اجرا نشده است. آژانس از ایران دعوت کرد اقدامات عملی تازه ای را درباره گام های بعدی پیشنهاد کند اما ایران پاسخ نداد. روشن کردن موضوعات مرتبط با ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته ای ایران، یک روند بی پایان نیست. اینکار در یک بازه زمانی معقول انجام شدنی است اما اینکه ما تا کجا و با چه سرعتی می توانیم پیش برویم، بسیار به همکاری ایران بستگی دارد. من تصریح کردم که آژانس پس از دستیابی به یک درک خوب از تصویر کلی درباره موضوعات مرتبط با ابعاد نظامی احتمالی، ارزیابی را در اختیار شورای حکام قرار می دهد. این سازمان اینکار را برای تصمیم گیری درباره روند اقدامات آتی انجام می دهد. همانطور که شما ممکن است بدانید، دو مسیر مذاکرات درباره برنامه هسته ای ایران وجود دارد. یکی مسیر آژانس-ایران است و دیگری مسیر موسوم به پنج بعلاوه یک-ایران، که در آن نیز آژانس مشارکت دارد. این شش کشور، در نوامبر دو هزار و سیزده بر سر طرح مشترک اقدام با ایران به توافق رسیدند. هدف این بود که زمینه برای رسیدن به یک توافق بلندمدت جامع و مورد تایید دو طرف فراهم شود که تضمین کند برنامه هسته ای ایران صرفا صلح آمیز خواهد بود. همه این هفت کشور از آژانس خواستند کار نظارت و راستی آزمایی را درباره اقدامات داوطلبانه ای که ایران اجرا می کند، بر عهده گیرد. این کاریست که ما اکنون انجام می دهیم و مذاکرات با ایران ادامه دارد. من باید متذکر شوم که ایران هنوز پروتکل الحاقی را اجرا نکرده است. این مغایر با قطعنامه شورای حکام و شورای امنیت سازمان ملل است. اجرای پروتکل الحاقی در ایران، برای اینکه آژانس بتواند تضمین های معتبری درباره نبود مواد یا فعالیت های هسته ای اعلام نشده در این کشور، ارائه کند، ضروری است. وضعیت فعلی مبین این است که مواد هسته ای ایران که تحت نظارت پادمان های آژانس هستند، برای مقاصد صلح آمیز هستند. اما ما نمی توانیم تضمین دهیم که همه مواد در ایران برای مقاصد صلح آمیز است. برای ارائه این تضمین، ایران باید مسائل مربوط به ابعاد احتمالی نظامی را روشن کند و پروتکل الحاقی را اجرا کند. آنچه اکنون بدان نیاز است، یک اقدام قاطع از طرف ایران برای حل همه مسائل مطرح است. من به همکاری با ایران برای جلب اعتماد بین المللی به ماهیت صلح آمیز برنامه هسته ای اش متعهد می مانم و تکرار می کنم این یک روند بی پایان نیست. بسیار مهم است که ایران هر چه زودتر به مفاد توافق همکاری خود عمل کند. آژانس می تواند مشارکت بی نظیری در حل مسئله هسته ای ایران داشته باشد، اما ما نمی توانیم اینکار را به تنهایی انجام دهیم. تلاش پایدار جامعه بین المللی و نیز همکاری کامل ایران برای حل همه مسائل مطرح، در این راه ضروری است.