غزه، اوکراین و جایگاه تخریبشده اروپاییها در افکار عمومی
ناجیه بادیکف در تحلیلی که مرکز مطالعات راهبردی و بینالمللی واشنگتن به چاپ رساند، نوشت: بسیاری از این کشورها انتظار چنین شرایطی را داشتند و به ذخایر نقدینگی مهم خود به منظور پویایی اقتصادها و برنامههایشان اهمیت بیشتری خواهند داد. دولتهای حوزه خزر به ویژه آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان در این میان جای دارند و این مقاله بر واکنشهای آنها به سقوط قیمت نفت پرداخته است.
هیچکس به طور قطع نمی داند که چه وقت و چگونه نوسانات طولانی مدت و غیرمنتظره بازار نفت خاتمه خواهد یافت. حتی اگر به زودی شرایط به سمت ثبات پیش رود، پیامدهای چشمگیر آن می تواند جدی باشد و اگر همچنان بازار به این شکل باقی بماند این کشورها دورانهای سختی را نه تنها به دلیل جبران آنچه از دست داده اند، بلکه به دلیل مواجهه با شرایط رقابتی بسیار سخت تر برای سرمایه گذاریهای جدیدشان تجربه خواهند کرد.
تحت فشار
تقریبا همه کشورهای صادرکننده نفت و گاز حوزه خزر فشار ناشی از قیمتهای پایین نفت و رشد کند اقتصاد جهانی را حس می کنند. به علاوه آنها به واسطه پیامد بحرانهای اقتصادی روسیه نیز زیر فشارند. در میان کشورهای شوروی سابق، قزاقستان و آذربایجان از تولیدکنندگان نفت در این منطقه هستند. طبق گزارش آژانس بین المللی انرژی، قزاقستان صادراتی برابر با 1.69 میلیون بشکه در روز در سال 2014 داشت، در حالیکه این رقم برای آذربایجان 840 هزار و برای ترکمنستان 280 هزار بشکه در روز بود.
با اینکه ترکمنستان به طور برجسته از صادرکنندگان نفت محسوب میشود و در برابر کاهش قیمتها بیشترین تمهیدات حمایتی را داراست، اما اگر بازار برای مدت طولانی در این سطح باقی بماند این کشور به زودی با مسائل جدی روبرو خواهد شد.
قراردادهای صادراتی این کشور ممکن است با نقدینگیهای کمتر از انتظار روبرو شود، چنانکه از ماه ژوئن تا به حال کاهش 50 درصدی را تجربه نموده است. کاهش قیمتها بر کشورهای قزاقستان و آذربایجان نیز اثرگذار بوده است. از آنجا که این دو کشور وابستگی شدیدی به صادرات نفت به منظور تامین بودجه خود دارند، تاثیرات منفی شرایط سخت بازار را به سرعت دریافت می کنند.
قزاقستان
تا سال جاری 60 درصد بودجه قزاقستان و 33 درصد تولید ناخالص داخلی آن را درآمدهای نفتی تشکیل داده است. هم اکنون این درآمد رو به کاهش است. در اکتبر گذشته آستانه برنامههای بودجه سالهای 2015 و 2016 خود را مورد بازنگری قرار داد و طرحهایی را که بر اساس پیش بینی متوسط قیمت 90 دلار برای هر بشکه برنامه ریزی شده بود، به 80 دلار کاهش داد. البته پس از این بررسی قیمتها افت بیشتری داشت و به 50 دلار در هر بشکه تنزل پیدا کرد.
طبق گزارش صندوق بین المللی پول، قزاقستان میتواند بودجه خود را در صورتی که قیمت هر بشکه نفت 65.5 دلار به بالا باشد، متعادل نگاه دارد. در نتیجه بازار نابسامان کنونی، بودجه این کشور را به خط قرمز رانده و اقتصاد قزاقها ممکن است رشد صفر درصدی را در سال 2015 شاهد باشد.
در دسامبر گذشته، رییس جمهور قزاقستان نورسلطان نظربایف اعلام کرد که دولتش ذخایر مناسبی در مواجهه با شرایط بحرانی دارد. علاوه بر این وی اظهار داشت که آستانه طرحی برای شرایط کاهش قیمت نفت تا 40 دلار در هر بشکه را نیز در دست دارد، بنابراین شهروندان نباید نگران باشند.
طبق گزارشهای رسمی قزاقستان به راستی ذخایر مالی مناسبی دارد. دارایی های مالی این کشور برابر با 76 میلیارد دلار، برابر با سه چهارم ذخایرش است. باید دید که آیا این ذخایر در برهه سقوط قیمت نفت می تواند اثرگذار باشد یا خیر.
آذربایجان
آذربایجان نیز با شرایط مشابهی روبروست. 65 درصد بودجه دولت به درآمدهای نفتی وابسته است. در دسامبر گذشته دولت آذربایجان اظهار کرد که کشورش در سال 2015 با مشکل جدی مواجه نیست، اقتصاد آذربایجان می تواند در شرایط سقوط قیمت نفت تا بشکه ای 60 دلار نیز به فعالیت خویش ادامه دهد و مانعی برای اجرای طرحهای اجتماعی و زیربنایی وجود ندارد. گرچه بعد از این اظهارات، قیمتها بیش از انتظار باکو تنزل کرد.
رییس جمهور الهام علی یف به تازگی قول داد که مردم فشار ناشی از کاهش قیمتها را تجربه نخواهند کرد. وی اظهار داشت که کشور دارای ذخایری برابر با 50 میلیارد دلار است و این رقم برای محافظت کشورش در مقابل تحولات اقتصادی جهانی کفایت می کند.
دو کشور آذربایجان و قزاقستان منابع وسیعی را در مواجهه با کاهش مختصر ذخایر مالی در اختیار دارند و قادرند که به خوبی از خود در برابر کاهش هر چه بیشتر قیمتها در کوتاه مدت و شاید در میان مدت محافظت کنند. هر دو این کشورها طرحهای کوتاه مدتی برای استفاده از ذخایرشان دارند.
تغییر در محاسبات
نهادهای مالی و آژانسهایی که قیمتهای ثابت و بالای نفت در سال گذشته را پیش بینی کردند، هم اکنون به طور چشمگیری از این پیشبینیها کاسته اند. همزمان، شرکتهای نفتی بین المللی احتمالا به تحلیل اشتباهات خود میپردازند.
پیش بینی های بیش از حد مطمئن آنها درباره افزایش قیمتها، هم اکنون آنها را به اتخاذ تصمیمات بسیار محتاطانه سرمایه گذاری هدایت کرده است. در نتیجه آنها برنامه های سرمایه گذاری خود را بر پایه این نظر که قیمتها در بلندمدت به همین روال خواهند بود، اصلاح مجدد کردهاند.
این بدین معناست که طرحهای بزرگ و پرهزینه مانند طرح کاشاگان به دقت بررسی شده و با جدیت بیشتری مورد بررسی مجدد قرار خواهند گرفت. کار در این سایت که بزرگترین سرمایه گذاری نفتی قزاقستان است تقریبا با فاصله بسیار در قیاس با جدول زمانی آن آغاز می شود.
این پرسش پیش روی سرمایه گذاران است که آیا طرح کاشاگان در صورت کاهش بیشتر قیمت نفت توجیه خواهد داشت و یا خیر؟ طبق برخی برآوردها هزینه های تولید در این سایت تقریبا 4 یا 5 برابر بیشتر از طرح مشابه عراقی یا عربستانی آن است.
سئوالات مشابهی ممکن است در خصوص سایر طرحهای بالقوه این منطقه نیز طرح شود. البته هیچکدام از طرحهای دیگر به پیچیدگی و هزینهبری طرح کاشاگان نیستند. اقدامات ابتکاری در منطقه خزر گرایش به هزینههای بالا برای تولید دارند. از اینرو شرکتهای بینالمللی نفتی به دلایل مشخص تمایل به تمرکز بر سایتهایی دارند که در آنها اقدامات اکتشافی، هزینهبری کمتری داشته باشد و این خبر خوبی برای کشورهای صادرکننده انرژی در حوزه خزر نیست.
در نهایت قیمتهای پایین نفت هدفهای سرمایه گذاری را تغییر داده و کمبود منابع مالی می تواند موجب وخیم تر شدن معادلات حساب جاری این کشورها شده و به ایجاد طرحهایی با جذابیت کمتر بینجامد. آژانس اطلاعات انرژی امریکا در گزارشی در چشم انداز کوتاه مدت خود که در ماه ژانویه منتشر شد، عنوان کرد که انتظار می رود متوسط قیمت نفت در سال 2015 نیز مشابه با اوضاع کنونی بهای نفت برابر با 50 دلار در هر بشکه باشد.
حتی اگر قیمتها بهبود یابند، شرکتهای نفتی بینالمللی، برخی صادرات نفتی و طرحهای انرژی را در بلندمدت فاقد توجیه اقتصادی قلمداد می کنند و با شرایط فعلی احتمال بیشتر آن است که این شرکتها در منطقه خزر اقدام به سرمایه گذاری در طرحهای کوتاه مدت کنند.
0 Comments