جدیدترین مطالب
اشتباه محاسبات در روابط با همسایگان را جدی بگیریم
أحدث المقالات
اهداف راهبردی ترکیه در افغانستان
دکتر ولی گل محمدی در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی با بیان اینکه در یک دهه گذشته ترکیه سیاست بلندپروازانهای را در محیط پیرامونی خود دنبال کرده و با تلاش برای شکلدهی به دورنمای معادلات، در اغلب مناقشات منطقهای رد پایی دارد، اظهار داشت: در حالی که مخالفتهای داخلی نسبت به درگیریهای پرهزینه این کشور در مناقشات مناطق مجاور هم بالا گرفته، اما افغانستان هم در حال تبدیل شدن به بخشی از راهبرد بلندپروازانه ترکیه است.
این استاد دانشگاه نوع نگاه طالبان به ترکیه و نیروهای ترک را نسبت به سایر نیروهای خارجی تاحدودی متفاوت ارزیابی کرد و افزود: ترکیه در سده گذشته همواره دولتی دوست برای افغانستان تصویرپردازی شده و محصولات فرهنگی و تجاری این کشور در افغانستان، نگاه مثبتی از ترکیه میان شهروندان افغان ایجاد کرده است.
وی افزود: مدارس افغان – ترک زیر نظر «بنیاد معارف ترکیه» حدود 5 هزار دانش آموز را در 17 مدرسه در سراسر افغانستان تحت پوشش قرار داده است. سریالهای ترکیه طرفداران زیادی در میان مخاطبان افغانی دارد و کالاهای ترک هم محبوبیت فزایندهای در بازارهای این کشور پیدا کرده است.
گل محمدی اضافه کرد: دانشگاههای ترکیه، سالانه صدها دانشجوی افغانی را بورسیه میکنند و در میان کشورهای اروپایی، ترکیه بعد از آلمان، دومین پناهگاه بزرگ پناهجویان افغان است. آمار پناهجویان افغان در ترکیه بیش از 100 هزار نفر است و اساسا حضور ترکیه در افغانستان صرفا بهواسطه ماموریت ناتو نبوده و با استفاده از پیوندهای فرهنگی و ظرفیتهای خاصی که با ازبکها در شمال افغانستان دارد، به دنبال ارتقای نفوذ خود بوده است.
وی حمایت از ژنرال «دوستم» پیش از سیطره طالبان را یکی از اهرمهای مهم ترکیه در معادلات سیاست داخلی افغانستان عنوان کرد و گفت: حجم مراودات اقتصادی ترکیه با افغانستان بسیار پایین است. حدود 76 شرکت فعال ترک در بازار این کشور حضور دارند که 90 درصد از آنها در حوزه زیرساختها فعالیت دارند. این شرکتها از سال 2003 تا 2018 در 701 پروژه ساختوساز به ارزش 6.6 میلیارد دلار سرمایهگذاری کردهاند؛ اما با این حال در دهه گذشته حجم روابط تجاری دو کشور بیش از 300 میلیون دلار نبوده است.
این تحلیلگر مسائل ترکیه جنگ داخلی و ناامنی افغانستان را دلیل اصلی حجم کم مبادلات اقتصادی ترکیه و افغانستان دانست و توضیح داد: به نظر میرسد ترجیحات اقتصادی در شرایط کنونی اولویت بالایی در حضور ترکیه در افغانستان ندارد و بیشتر امیال سیاسی – امنیتی، به ویژه از منظر گستردهتر ژئوپلیتیک منطقه به مراتب برجستهتر باشد.
گل محمدی با بیان اینکه ترکها در صورت ایجاد ثبات نسبی در افغانستان تمایل به افزایش نفوذ اقتصادی و پیوندهای اقتصادی میان دو کشور دارند، ادامه داد: در این قالب باید موضوع کریدورها و موقعیت ژئوپلیتیک افغانستان را هم مد نظر قرار داد، زیرا ترکیه افغانستان را همکار کریدوری میبیند. طرح «لاجورد» یکی از مهمترین این طرحها است.
وی با بیان اینکه شاهد تحول در نوع نگاه ترکیه به افغانستان، خصوصا بعد از به قدرت رسیدن طالبان هستیم، گفت: گرچه گفتگوی مستقیمی میان دو طرف انجام نشده، اما رهبران طالبان گفتگوهایی هم با ترکیه داشتهاند و ترکیه به سمت به رسمیت شناختن طالبان در حرکت است، چرا که ترکیه از حضور در افغانستان انگیزه راهبردی و اقتصادی دارد.
تهدید حضورترکیه در افغانستان برای چین
گل محمدی در عین حال اضافه کرد: تحلیل غالب در ترکیه این است که افغانستان، گورستان قدرتهایی همچون شوروی و آمریکا بوده و این احتیاط راهبردی مبنای شکل دهی به رویکرد ترکیه است. ترکها نگران هزینههای موازنهسازی در قبال قدرتهایی همچون ایران، هند و چین هم هستند و به این دلیل در صورت هرگونه حضور بلند مدت در افغانستان، به شدت به همراهی پاکستان نیازمند خواهند بود. این همراهی به دلیل روابط پاکستان با چین با ابهاماتی روبروست؛ چرا که چین، حضور ترکیه را در خاک افغانستان تهدیدی برای خود میداند.
وی گفت: احتمال دارد در آینده نزدیک شاهد گفتگوهای گسترده میان طالبان و ترکیه باشیم. البته پاکستانیها از حضور نظامی ترکیه استقبال زیادی نکردند و علاقهای به ایجاد رقیب برای خود در افغانستان هم نشان نمیدهند.
این استاد دانشگاه، ترکیه را فاقد ظرفیت تاثیرگذاری نظامی در میدان افغانستان دانست و ادامه داد: ترکها نقش آینده خود را در افغانستان منوط به نظم سیاسی این کشور کرده و احتیاط را ترجیح دادهاند. آنها در عین حال مصمم به سهمخواهی در افغانستان و خصوصا حضور در شمال و شمال شرق آن هستند و سردرگمیها صرفا در حد مکانیسمهای حضور و سطح مداخله است.
وی چین را مهمترین رقیب جدی ترکیه در صورت حکمرانی طالبان در افغانستان برشمرد و گفت: برآورد پکن این است که ترکیه اویغورها را به داخل خاک افغانستان خواهد برد و این وضعیت معادله روابط پاکستان با ترکیه را در افغانستان پیچیدهتر خواهد ساخت. البته پاکستان هم در وضعیت متعارضی میان چین و ترکیه قرار گرفته است.
گل محمدی اهداف ترکیه و نقش آن در تحولات افغانستان را متاثر از روابط آنکارا – واشنگتن توصیف و تصریح کرد: افغانستان قطعاً ابزار چانهزنی ترکیه در مقابل آمریکا و اروپا، خصوصا در دوره بایدن، خواهد بود.
به گفته این تحلیلگر مسائل ترکیه، در میان سایر بازیگران خارجی تاثیرگذار در افغانستان در بلند مدت ترکیه کمترین ظرفیت کنشگری، خصوصا در معادلات نظامی و عملیاتی را دارد. بنابراین در آینده قابل پیشبینی ترکیه در حد بازیگردان در صحنه آشوبناک افغانستان نخواهد بود و بیشتر موقعیت نظارتی خواهد داشت؛ اما اگر ترکها به سمت تعاملات گسترده با طالبان بروند میتوانند به مراتب وزن این کشور را در تحولات افغانستان افزایش دهند.
وی با تأکید بر اینکه نباید بار هزینههای به قدرت رسیدن طالبان بر گردن همسایگان بیفتد، اضافه کرد: هر کشوری که بتواند به حفظ موازنهای از سوی جامعه جهانی در افغانستان کمک کند و حکومت آینده افغانستان را به سمت رفتار عملگرایانه و عقلایی سوق دهد، میتواند به عنوان همکار ایران تعریف شود؛ هر چند که باید نسبت به رفتار و نیات آن هم هوشیار بود.
0 Comments