جدیدترین مطالب
أحدث المقالات
ضرورت شکلگیری دولتی تکثرگرا در جامعه متکثر افغانستان
دکتر رضا عابدی گناباد در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی با اشاره به تکثر قومیتی در افغانستان، روند دولتسازی در این کشور را بسیار پیچیده توصیف و خاطرنشان کرد: متأسفانه در این کشور از گذشته، ساختار قدرت عمدتاً یکپارچه بوده و انحصارگرایی و تمرکز قدرت در دست پشتونها وجود داشته که نارضایتیهایی را در میان سایر اقوام بهویژه تاجیکها، ازبکها و هزارهها سبب شده است.
وی بابیان اینکه بخشی از ساختارهای قدرت منطقهای و بینالمللی در جهت انحصارگرایی به پشتونها کمک کردهاند، به نقش و عملکرد پاکستان، عربستان، قطر و ترکیه در این خصوص اشاره کرد و گفت: درست است که پشتونها به لحاظ جمعیت، بر اساس برخی آمارها بین 30 یا 50 درصد جامعه 40 میلیونی این کشور را دربر میگیرند، اما ساختار جامعه افغانستان، ساختار متکثری است.
ضرورت توجه به گروههای متعدد اقلیت
عابدی گناباد تأکید کرد: اما اینکه سایر اقوام و قومیتها در ساختار افغانستان حذف و به سمت پشتونگرایی حرکت شود، همواره در افغانستان مسئله ایجاد کرده است، درحالیکه در جامعهای مانند افغانستان نمیتوان اقلیت را گروهی کوچک تلقی کرد؛ بلکه بخش عظیمی از مردم در قالب اقوام کوچک تقسیمبندی میشوند که بسیاری اوقات از صحنه تصمیمگیریها کنار گذاشته شدهاند.
این استاد دانشگاه با اشاره به قومیتگرایی در کسب مناصب دولتی و ورود به قدرت در افغانستان ادامه داد: علاوه بر پاکستان و کشورهایی مانند عربستان، آمریکا و اروپا هم به این انحصار قدرت در ساختار سیاسی افغانستان دامن زدند. بااینکه آنها شعارهایی درباره دموکراسی میدهند؛ اما در عمل نوعی انحصارگرایی ناکارآمد را در این کشور تبلیغ میکنند؛ به این دلیل که سیاست این کشورها در افغانستان، شکلگیری دولتی ضعیف است تا منافع اقتصادی و امنیتی آنها بیشتر تأمین شود.
تامین منافع بازیگران خارجی با تشکیل دولتی ضعیف
عابدی گناباد ضمن اشاره به موقعیت استراتژیک افغانستان، افزود: آمریکا و غرب با دامن زدن به انحصارگراییهای قومیتی در این کشور، به دنبال ایجاد باتلاقی در افغانستان هستند تا به منافع راهبردی خود برسند. آنها میخواهند با انحصار قدرت و مخالفت با شکلگیری ساختار متکثر در این کشور، افغانستان همچنان بهعنوان منطقهای بحرانی وجود داشته باشد تا بهواسطه آن سیاستهای خود را در خصوص فشار بر چین، روسیه، ایران و منطقه پیش ببرند و علاوه بر آن طرحهای چین در طرح «کمربند – جاده» را با چالشهای امنیتی به شکست بکشانند.
وی با بیان اینکه آمریکا میخواهد روسیه بهعنوان بال نظامی نظم شرقی آینده و چین بهعنوان بال اقتصادی این نظم را درگیر مسائل و مشکلات ناشی از ویروس ناامنی کند، اضافه کرد: ساختار تمامیتخواه پشتون با دولت ناکارآمد و ضعیف، ناشی از تحمیل انحصارگرایی به افغانستان است.
دشواریهای ایجاد دولت متکثر
عابدی گناباد به چالشهای پیش روی شکلگیری دموکراسی در افغانستان و بازتاب این چالشها و نگاههای قومیتمدارانه در مسائلی مانند انتخابات پرداخت و گفت: در چنین شرایطی ایجاد دولتی متکثر و تحقق آن در افغانستان بسیار دشوار است. بههرحال مردمسالاری و دموکراسی نیازمند تمرین است و برخی کشورهای منطقه ازجمله افغانستان، از این فضاها دور هستند و نیاز به آزمونوخطا دارند. افغانستان تجربه چندانی در حوزه ملتسازی ندارد و دولت – ملت در آن شکل نگرفته است.
این تحلیلگر مسائل افغانستان با تأکید بر ضرورت حرکت افغانستان به سمت ایجاد دولت متکثر و فراگیر، ادامه داد: تا زمانی که ما شاهد انحصارگرایی در افغانستان هستیم، همچنان بر بحرانها در این کشور افزوده خواهد شد و ضمن ایجاد امواج نارضایتی عمومی، دامنه پیامدهای ناشی از جنگهای داخلی، نابسامانی، ناامنی و مشکلات اقتصادی وسعت خواهد یافت. باید فضایی ایجاد شود که در آن به هیچیک از اقوام اجازه مسلط شدن بر کل نظام سیاسی داده نشود.
وی به برخی تحلیلها در خصوص توجه دادن طالبان به شعارهای معطوف به امنیت و رفاه باهدف انحصار کامل قدرت اشاره کرد و درعینحال افزود: یکی از جدیترین دلایل عدم موفقیت دولت افغانستان در مواجهه با بحرانهای داخلی و حتی خارجی، قومگرایی و اولویت قومیت بر ملیت در پذیرش مسئولیتها و سمتهای دولتی بوده و ما در دولتهای بعد از طالبان، همچنان شاهد عدم شکلگیری ساختار قدرت مناسب بودیم و در همان ساختار معیوب هم جنگ قدرت وجود داشته است!
عابدی گناباد توضیح داد: درواقع قدرت به دلیل همان نگاههای قوم گرایانه و پشتون گرایانه دو تکه شده بود و سایر اقوام به بازی گرفته نشدند! لذا ما شاهد تغییر سرود افغانستان و حذف زبان فارسی و سایر اقداماتی ازایندست بودیم که عملاً قدرت دولت مرکزی را تحت تأثیر قرار داد.
ضرورت رایزنی و کمک همسایگان به افغانستان
وی گفت: قطعاً باید دولت متکثری در افغانستان شکل گیرد و باید همسایگان این کشور در این راستا کمکهایی داشته باشند و با دیپلماسی بتوانند مانع از اقدامات افراطگرایانه طالبان شوند. برخی کشورهای همسایه افغانستان؛ ازجمله ایران، روسیه، پاکستان و چین میتوانند به شکلگیری ساختاری متکثر در افغانستان کمک کنند. آنها باید با مذاکره با طالبان و با رایزنی مشترک، یادآور شوند شرایط مانند 20 سال پیش و یا 50 سال پیش نیست و آنها را مجاب کنند که نمیتوانند ساختاری انحصاری و یکدست در افغانستان حاکم کنند!
این استاد دانشگاه اضافه کرد: باید آنها را وادار کنند ساختار متمرکز را کنار بگذارند و حقوق سایر اقوام و اقلیتها را به رسمیت بشناسند. باید از همه گروهها، نخبگان و زنان استفاده کنند، زیرا با نگاه بسته و ساختار توتالیتر نمیشود بر یک جامعه چند فرهنگی مانند افغانستان حکومت کرد.
0 Comments