بازاندیشی در نگاه کلاسیک به استراتژی کلان
امروزه میتوان گفت پهپادها انقلابی را در تواناییهای رزمی ارتشهای پیشرفته جهان پدید آوردهاند. این تحول بهخصوص پس از حملات یازدهم سپتامبر و با آغاز آنچه «جنگ علیه ترور» خوانده میشود و با مسلح کردن پهپادهای شناسایی «پریدیتور» (Predator) ساخت آمریکا وارد مرحله جدیدی شد. هرچند ردپای استفاده پهپادهای سادهتر رزمی را میتوان در جنگ ویتنام و اشغال لبنان توسط رژیم صهیونیستی در سال 1982 دید؛ اما پریدیتور نخستین پهپاد پیشرفتهای به شمار میآمد که توانست بهطور همزمان مأموریتهای شناسایی، نظارت و حمله علیه هدف را در میدانهای جنگی به انجام رساند و برای ساعتها بدون سوختگیری در آسمان باقی بماند. در نبردهای امروزی، چنانچه کشوری بتواند کنترل خود را بر آسمان برقرار نماید، میتواند کنترل بر زمین را نیز به دست آورد. تولید پهپادها در اندازههای مختلف و تواناییهای خاص برای مأموریتهای متنوع ثابتکننده کارایی و تواناییهای فراوان و رهگشای آنها در مناقشات مسلحانه و بحرانهای امنیتی است.
در جنگ اخیر میان ارمنستان و آذربایجان، ارتش جمهوری آذربایجان با استفاده از ناوگان پهپادی خود که آن را ظرف چند سال گذشته و با انجام سرمایهگذاری قابلتوجهی از ترکیه و رژیم صهیونیستی تأمین کرده بود، توانست بخش اعظمی از اراضی ملی خود را که پس از فروپاشی اتحاد شوروی و استقلال جمهوریهای سابق آن به اشغال ارمنستان درآمده بود، باز پس گیرد.
در نهم نوامبر 2020، درگیری ششهفتهای میان آذربایجان و ارمنستان در مناقشه تاریخی آنها بر سر منطقه مورد اختلاف «نارگونو قرهباغ» پایان گرفت. در چهارچوب توافق آتشبس، آذربایجان میتواند مناطقی را که در جریان درگیریها به دست آورده بود، حفظ کند. تمامی نتایج این درگیری حاکی از پیروزی آذربایجان در آن بود. طیفی از عوامل باعث موفقیت آذربایجان بود اما پهپادهای خریداریشده توسط این کشور بخش کلیدی از جعبهابزار ارتش جمهوری آذربایجان در این جنگ به شمار میآیند. بر پایه گزارشهای آذربایجان، ارتش این کشور بهویژه از پهپادهای هارپو (Harpo) اسرائیلی برای منهدم کردن پدافند هوایی، پهپاد اربیتر – 1 کی (Orbiter-1K) ساخت اسرائیل و بیرقدار (Bayraktar TB2) ساخت ترکیه در حملات خود علیه مواضع و نیروهای نظامی ارمنستان استفاده کرد. پهپادهای TB2 ساخت ترکیه بهخصوص کارکرد مهم و درخشانی در انهدام نیروهای نظامی ارمنی از خود نشان دادند. کارشناسان بر اساس اطلاعات غیر محرمانه موجود در این مورد، اینگونه ارزیابی میکنند که این پهپاد نقش مؤثری را در انهدام و ایجاد خسارتهای شدید به نیروهای ارمنی از 23 اکتبر، یعنی دو هفته پیش از برقراری آتشبس، که شامل 143 دستگاه تانک، 35 دستگاه خودروی نظامی، 19 دستگاه نفربر زرهی و 310 کامیون و دهها قبضه توپخانه و سامانههای موشکی زمین به هوا بود ایفا کرده است. در مقابل، در همین مدت، آذربایجان خبر از دست دادن تنها یک فروند TB2 و تعداد اندکی پهپادهای انتحاری را تأیید کرد.
این درگیری نشانگر تأثیر پهپادها در جنگهای مدرن بود اما همچنین ما را به این نتیجهگیری میرساند که سامانههای ضد پهپاد بهمنظور دفاع در برابر آنها نیز از اهمیت روبه تزایدی برخورداراست. اکنون به جرأت میتوان گفت که پهپادها نقش اصلی را در عملیات متعارف ضد تروریسم و ضد شورشهای مسلحانه برعهدهگرفتهاند. با افزایش پیچیدگیها و سطح تهدیدها در جبهه جنگ، انواع پهپادها و در اندازههای مختلف بهمنظور سادهسازی و قابل پیشبینی ساختن درگیری در جریان عملیات حساس به کار گرفته میشوند. پهپادها به سربازان امکان میدهند تا ضمن ایمن ماندن از خطرات، تصمیمات آگاهانهتری اخذ کنند و کارایی عملیاتی خود را به شکل چشمگیر افزایش دهند.
بهطورکلی میتوان تواناییهای پهپادها در ایجاد تغییر در جنگهای آینده را چنین برشمرد:
پیروزی در جنگهای مدرن بهوسیله ارتشهایی کسب میشوند که از برتری اطلاعاتی برخوردارند. پهپادهای مجهز به حسگرهای «الکترو _ نوری» (Electro-Optical) و «مادونقرمز» (Infra- Red) و مسافتیابهای لیزری، ابزارهای مؤثری در ردیابی اهداف برای ارائه اطلاعات در زمان واقعی (Real-Time) محسوب میشوند.
شرایط جغرافیایی در یک میدان جنگ و اطراف آن هرگز مطلوب محسوب نمیشوند. با تشدید عملیات، این احتمال وجود دارد که مسیرهای اصلی تدارکاتی، پلها، جادهها، پادگانها و مراکز نظامی منهدم و یا دستیابی به آنها قطع شوند. این وضعیت تأثیر زیادی در تدارکات و روحیه سربازان خواهد داشت. روش سنتی تحویل تدارکات در چنین شرایطی آشفته خواهد بود و پهپادها میتوانند این وظیفه را بر عهده گیرند. پهپادها میتوانند در مسافتهای کوتاه و بلند به کار گرفته شوند و اقلام ضروری مانند مهمات، غذا، دارو و تجهیزات پزشکی، ابزار ضروری برای ادامه بقا، مرسولات پستی نظامیان و دیگر ابزار و تجهیزات نظامی به نیروهای خط مقدم برسانند و زنجیره تدارکاتی آنها را زنده نگه دارند.
پهپادهای جنگی میتوانند در عرصه وسیعی از مأموریتهای نظامی و درصحنههایی که انسانها احتمالاً نمیتوانند با توانایی مشابه وارد عمل شوند، به عملیات بپردازند. این پهپادها میتوانند جان نظامیان را با ارائه تصویر مستقیم صحنه جنگ و هشدارهای بههنگام حفظ نمایند. در طول عملیات که طبیعت آن نیازمند به واکنش سریع است، پهپادها نقشی حیاتی ایفا میکنند. کارکرد آنها در صرفهجویی زمان موردنیاز در خنثیسازی دشمن مهم است. پهپادهای رزمی قابلیت حمل و پرتاب موشکهای هوا به زمین و بمبهای هدایتشونده یا دیگر تسلیحات دقیق و همچنین سامانههای ردیابی و هدفیابی با حداکثر دقت را دارند.
نیروهای مسلح در سراسر جهان در مناطقی دشوار و خطرناک مانند کوهستانها، دریاها، جنگلها و صحراها به عملیات میپردازند. در هنگام بروز بلایای طبیعی مانند سیل، زلزله و آتشسوزیهای وسیع و یا انجام حمله از سوی دشمن به یک مکان خاص، پهپادها مجهز به دوربینهای عادی و حرارتبین میتوانند نقش استثنایی را در یافتن و نجات مصدومان، مجروحین و افراد گمشده ایفا کنند.
بخشهای ارتباطی در نیروهای مسلح همواره در حال آمادهباش و نشان دادن واکنش ضروری هستند. در چهارچوب مأموریتهای آشفته، جریان اطلاعات باید میان واحدهای زمینی و فرماندهان آنها از فاصلههایی چند صد کیلومتری جریان مستمر داشته باشد تا آنها بتوانند تلاشهای خود برای دستیابی به موفقیت در مأموریت خود سازماندهی و هماهنگ کنند. ایستگاههای رله متداول یا بهصورت آنتنهای ثابت و متحرک نصبشده بر روی خودرو و یا از طریق بالگرد و ماهوارهها که گزینه گرانتری هستند، برقرار میشوند. علاوه بر این، در جبهههای جنگ ممکن است که پوشش گیاهی بسیار متراکم، ساختمانهای بلند و یا سایر موانع طبیعی وجود داشته باشند که سیگنالها را در رسیدن به مقاصد تضعیف کنند. پهپادها میتوانند با مجهز شدن به تجهیزات ارتباطی مانند تکرارکنندهها (سامانههای رله کننده) و پرواز بر فراز مناطق استراتژیک بهمنظور تقویت و ارسال صدا، تصویر و دادههای الکترونیکی بهکار گرفته شوند.
پهپادها میتوانند با ارسال تصاویر و دادههای الکترونیکی مانند اطلاعات ماهوارهای جیپیاس و یا افکندن پرتوی لیزر بر روی اهداف دشمن موقعیت آنها را برای اجرای آتش توپخانه و یا انجام حملات هوایی دقیق با بمبهای هدایتشونده لیزری در اختیار نیروها قرار دهند.
نقشهها بهترین دوست سربازان محسوب میشوند. نیروها از آنها برای برنامهریزی استراتژیک، موقعیتیابی نیروهای دوست و دشمن، طراحی عملیاتی و ایجاد هماهنگی میان طرفهای ذینفع بهره میگیرند. در فرایند تهیه طرحهای جنگی از دادههای دقیق جغرافیایی و نقشهها استفاده میشود و پهپادها میتوانند در حین پرواز نقشههای سهبعدی دقیقی از ناحیه هدف را تهیه و اطلاعات زمان واقعی و کاربردی را جمعآوری و ارسال نمایند. این تکنیک موجب تهیه نقشههایی بر اساس تصاویر هوایی موسوم به «فتوگرامری» میشود و بدین ترتیب، سربازان میتوانند ظرف چند دقیقه به تصاویر و نقشههای سهبعدی از منطقه عملیات برخوردار باشند.
واقعیت ناخوشایند در جنگهای آینده این است که احتمالاً جبهه خودی در صورت انجام حملات شیمیایی، بیولوژیکی، پرتوی و هستهای از سوی دشمن یا گروههای تروریستی از آمادگی لازم برخوردار نیستند. علاوه بر این، همواره احتمال بروز نقص فنی در انبارهای تسلیحاتی و یا بروز سوانح فنی ناخواسته به هنگام حملونقل مهمات یا سامانههای تسلیحاتی وجود دارد، استفاده از پهپادها در چنین شرایطی مفید واقع میشود. پهپادها ضمن ارائه نظارت زمان واقعی میتوانند حضور انسانها در محیطهای مضر و خطرناک را به میزان قابلتوجهی کاهش دهند.
در مقام جمعبندی میتوان گفت که پهپادها برای هر کشوری که آنها را در زرادخانه خود داشته باشد، یک ابزار همهکاره بهشمار میآید. این فناوری پیشرفته که بهطور مداوم نیز در حال پیشرفت و توسعه است به کاربرانش این امکان را میدهد تا بر اساس اطلاعات معتبر عمل کنند و تصمیماتی بگیرند که میتواند چهره نبردها و جنگهای آینده را تغییر دهد. این یک واقعیت به اثبات رسیده است که کسانی که از فناوری پیشرفته برخوردار هستند قادرند در جنگهای آینده به پیروزی برسند و پهپادها که از شاخصههای کارآمد و مؤثر این فناوری محسوب میشود. مجهز شدن پهپادها و دیگر رباتهای نظامی به «هوش مصنوعی» حتی میتوانند آنها را به تسلیحاتی خودکار و مستقل با کمترین سطح دخالت یک کاربر تبدیل سازد.
0 Comments